Bij de geboorte van een kind krijgt de moeder automatisch het ouderlijk gezag, tenzij zij op dat moment minderjarig is. Is de moeder getrouwd of heeft zij een geregistreerd partnerschap tijdens de geboorte, dan krijgt ook de vader automatisch het ouderlijk gezag.
Als ouders alleen samenwonen, ontstaat er niet automatisch gezamenlijk gezag. De vader kan het kind erkennen bij de gemeente als hij dat wil, maar dit geeft nog geen gezag. Dit heet erkenning, maar voor gezamenlijk gezag is een aparte procedure nodig.
Bij gehuwde of geregistreerde partners ontstaat automatisch gezamenlijk gezag, terwijl samenwonende ouders dit apart moeten regelen. Naast echtscheiding bestaat er ook een juridische vorm van scheiding waarbij het huwelijk in stand blijft maar de partners gescheiden leven; dit heet scheiding van tafel en bed.
Om gezamenlijk gezag te verkrijgen, moeten de ouders gezamenlijk een verzoek indienen bij de rechtbank; hiervoor is een advocaat verplicht.
Inleiding
Bij een echtscheiding of een wijziging van ouderlijk gezag komt er veel op u af. Uw situatie is uniek en vraagt om maatwerk, want u moet met de nodige zaken te maken krijgen. Denk hierbij aan de verdeling van de gezamenlijke bezittingen, het regelen van de financiën en het maken van afspraken over de zorg voor de kinderen. Het is belangrijk om te weten welke stappen u moet nemen en wanneer, zodat de overgang voor alle betrokkenen zo soepel mogelijk verloopt. U kunt in deze periode veel regelen met de hulp van een advocaat, die u kan adviseren over de beste aanpak voor uw situatie en u kan begeleiden bij de echtscheiding of wijziging van het gezag.
Wat betekent ouderlijk gezag?
Ouderlijk gezag houdt in dat ouders het recht hebben om belangrijke beslissingen te nemen over het leven van hun minderjarige kind. Denk hierbij aan medische keuzes, schoolkeuze of de woonplaats van het kind. Ouderlijk gezag betekent dus dat u samen of alleen verantwoordelijk bent voor het maken van deze keuzes voor uw kinderen. In Nederland kennen we het eenhoofdig gezag, waarbij één ouder het gezag heeft, en het gezamenlijk gezag, waarbij beide ouders het gezag delen.
Procedurestappen bij wijziging van ouderlijk gezag
De procedurestappen bij wijziging van ouderlijk gezag zijn afhankelijk van uw situatie en kunnen soms complex zijn. Het is belangrijk om te weten welke route het beste past bij de omstandigheden van uw gezin. Hieronder vindt u de belangrijkste stappen die u van uw kant moet nemen bij het wijzigen van het gezag.
Gezamenlijke indiening
Als u en uw ex partner het samen eens zijn over de wijziging van het ouderlijk gezag, dan kunt u gezamenlijk een verzoekschrift indienen bij de rechtbank. Dit betekent dat u samen met uw ex partner afspraken maakt over de zorg en opvoeding van de kinderen en deze afspraken vastlegt in het verzoekschrift. U heeft hiervoor een advocaat nodig, die u en uw ex partner begeleidt bij het opstellen van het verzoek en het indienen ervan bij de rechtbank. In het verzoekschrift worden alle relevante gegevens opgenomen, zoals de voorgestelde regeling voor de kinderen en de financiële afspraken die u samen heeft gemaakt. Door samen tot overeenstemming te komen, verloopt de procedure bij de rechtbank doorgaans sneller en soepeler.
Eenzijdige indiening
Bent u en uw ex partner het niet eens over de wijziging van het ouderlijk gezag, dan kan een van u een eenzijdig verzoek indienen bij de rechtbank. Dit houdt in dat u alleen, zonder instemming van uw ex partner, een verzoek tot wijziging van het gezag indient. In zo’n situatie is het verstandig om een advocaat te schakelen die gespecialiseerd is in familierecht. Uw advocaat helpt u bij het opstellen van het verzoekschrift, het verzamelen van de benodigde stukken en het voeren van de procedure bij de rechtbank. De rechter zal vervolgens beide partijen horen en op basis van de belangen van het kind een beslissing nemen. Het is belangrijk om uw standpunten en wensen duidelijk te onderbouwen, zodat de rechtbank een weloverwogen beslissing kan nemen.
Kan gezamenlijk gezag bij de rechtbank worden omgezet in eenhoofdig gezag?
Normaal gesproken blijft het gezamenlijk gezag dat tijdens het huwelijk bestond ook na een echtscheiding van kracht, omdat dit vaak in het belang van het kind is. Tijdens of na de echtscheiding kan een ouder echter de rechter verzoeken om het gezag eenhoofdig toe te wijzen. Dit gebeurt alleen als:
- er een onaanvaardbaar risico bestaat dat het kind tussen de ouders klem komt te zitten of verloren raakt, en er binnen afzienbare tijd geen verbetering wordt verwacht, of;
- het in het belang van het kind noodzakelijk is om het gezag te wijzigen.
In de praktijk worden verzoeken om eenhoofdig gezag slechts in uitzonderlijke gevallen toegewezen. Als het verzoek wordt toegewezen, hoeft de ouder met eenhoofdig gezag niet meer met de andere ouder te overleggen over belangrijke beslissingen. De ouder die het gezag verliest, dan heeft die geen inspraak meer. De rechter beslist uiteindelijk op basis van het belang van het kind.
Het belang van het kind
‘Het belang van het kind’ is geen vaste definitie, maar wordt bepaald aan de hand van de omstandigheden van het gezin. De rechter kijkt daarom naar alle relevante factoren. Een belangrijk uitgangspunt is dat gezamenlijk gezag na een echtscheiding behouden blijft, zodat ouders samen beslissingen kunnen nemen.
Dit vereist dat ouders goed met elkaar kunnen communiceren. Slechte of bijna geen communicatie is echter op zichzelf niet genoeg om eenhoofdig gezag toe te kennen. Alleen als er door slechte communicatie een gevaar bestaat dat het kind tussen de ouders klem komt te zitten en er geen spoedig herstel verwacht wordt, zal de rechter het gezamenlijk gezag beëindigen.
Tijdens de procedure kan de rechter ook deskundigen inschakelen, zoals de Raad voor de Kinderbescherming, om te bepalen wat in het belang van het kind is. Zij kunnen een onderzoek doen en een rapport opstellen over de vraag of gezamenlijk of eenhoofdig gezag passend is. De uiteindelijke beslissing wordt genomen door de rechter, vaak op basis van het advies en het onderzoek dat is uitgevoerd door de Raad voor de Kinderbescherming.
Kan eenhoofdig gezag met een advocaat worden gewijzigd in gezamenlijk gezag?
Als er eenhoofdig gezag is en beide ouders willen dit wijzigen naar gezamenlijk gezag, kan dit via de rechtbank worden geregeld. Dit kan schriftelijk of digitaal via een formulier. Het gezagsregister wordt dan aangepast met een aantekening van gezamenlijk gezag. Deze wijziging wordt ook geregistreerd in de registers van de burgerlijke stand, zodat de verandering officieel en juridisch erkend is.
Als ouders het niet eens zijn over deze wijziging, kan de ouder zonder gezag de rechter verzoeken om gezamenlijk gezag toe te wijzen. Dit verzoek wordt alleen afgewezen als het klem- en verloren criterium van toepassing is of als afwijzing anderszins in het belang van het kind is.
In de praktijk wordt het verzoek om eenhoofdig gezag te wijzigen in gezamenlijk gezag vaak toegewezen, omdat in Nederland het principe van gelijkwaardig ouderschap geldt. Dit houdt in dat zowel vaders als moeders een gelijke rol hebben in de verzorging en opvoeding van hun kind.
Het ouderlijk gezag eindigt automatisch wanneer het kind 18 jaar wordt. Vanaf dat moment is het kind meerderjarig en neemt het zelf de beslissingen over zijn of haar leven.
Financiën en bezittingen na wijziging van gezag
Na de wijziging van het ouderlijk gezag moet u ook de financiën en bezittingen goed regelen. Dit betekent dat u samen met uw ex partner afspraken moet maken over de verdeling van gezamenlijke bezittingen, zoals het huis, auto’s, spaargeld en eventuele schulden. Daarnaast moet u afspraken maken over kinderalimentatie en, indien van toepassing, partneralimentatie. Het is belangrijk om deze afspraken zorgvuldig te maken, zodat beide partijen na de scheiding of wijziging van gezag financieel verder kunnen zonder onnodige zorgen. Een advocaat kan u bijstaan bij het maken van deze afspraken en u adviseren over uw rechten en plichten. Door duidelijke afspraken te maken en deze eventueel vast te leggen bij de rechtbank, voorkomt u langdurige conflicten en onduidelijkheden na de wijziging van het gezag.
Heeft u vragen over ouderlijk gezag of wilt u begeleiding bij een procedure voor het aanvragen van eenhoofdig of gezamenlijk gezag? Neem dan contact op met een van onze ervaren familierechtadvocaten. De advocaten van Law & More staan klaar om u te adviseren en te ondersteunen.
