Uit Elkaar gaan met een Samenlevingscontract: Complete Gids Voor Het Beëindigen Van Jullie Relatie

Inleiding: Wat betekent uit elkaar gaan met een samenlevingscontract?

Uit elkaar gaan met een samenlevingscontract is een juridisch proces waarbij ongehuwde partners hun samenwoonovereenkomst beëindigen. In deze gids leer je stap voor stap hoe je dit doet, welke rechten en plichten je hebt, en welke kosten erbij komen kijken. Het aantal rechten dat je hebt bij een samenlevingscontract is doorgaans beperkter dan bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap; veel rechten ontstaan niet automatisch en moeten apart worden vastgelegd.

Het ontbinden van een samenlevingscontract verschilt fundamenteel van een echtscheiding of ontbinding van een geregistreerd partnerschap. Als jullie een samenlevingscontract hebben, zijn bepaalde zaken zoals het gezag over kinderen, de verdeling van gemeenschappelijke bezittingen en testamenten anders geregeld dan bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap. Je hoeft niet naar de rechter, er zijn geen automatische alimentatieverplichtingen, en de verdeling van bezittingen volgt de afspraken in jullie contract. Bij een geregistreerd partnerschap is een gang naar de rechter niet verplicht als er geen minderjarige kinderen zijn en beide partners instemmen. Dit artikel behandelt de complete ontbindingsprocedure, verdeling van gemeenschappelijke bezittingen, regelingen voor eventuele kinderen, en alle praktische stappen die je moet nemen.

Samenlevingscontract begrijpen: Wat is het en hoe verschilt ontbinding van echtscheiding?

Definitie en kernbegrippen

Een samenlevingscontract is een schriftelijke overeenkomst waarin ongetrouwde partners afspraken vastleggen over financiën, eigendom, gezamenlijke kosten en eventuele partneralimentatie. Anders dan bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap ontstaat er geen automatische gemeenschap van goederen tussen samenwoners. Alleen wat expliciet in het contract staat, wordt juridisch bindend. Bij ontbinding van een samenlevingscontract behoudt elk individu recht op hun eigen pensioen, tenzij anders is afgesproken. Bij het overlijden van een partner die een nabestaandenpensioen heeft opgebouwd, kan de andere partner recht hebben op dat pensioen indien zij geregistreerd staan bij de pensioenmaatschappij.

Het belangrijkste verschil met andere relatievormen ligt in de contractvrijheid: jullie bepalen zelf welke rechten en plichten jullie aan elkaar toekennen. Bij een huwelijk zijn veel zaken wettelijk geregeld, maar bij samenwoners geldt alleen wat jullie hebben afgesproken. Samenwoners moeten expliciete afspraken maken over de verdeling van de inboedel, omdat er voor hen geen wettelijke bepalingen bestaan.

Juridische verschillen bij beëindiging

Wanneer je elkaar gaat bij een samenlevingscontract, hoef je geen rechterlijke procedure te doorlopen. Het ontbinden samenlevingscontract gebeurt door het versturen van een aangetekende brief naar je ex-partner. Er zijn geen automatische alimentatieverplichtingen, tenzij partneralimentatie expliciet in het samenlevingscontract staat. De verdeling van jullie gezamenlijk vermogen volgt de afspraken die jullie hebben gemaakt, of anders het algemene eigendomsrecht.

Als je gaat scheiden, gelden er andere procedures dan bij het beëindigen van een samenlevingscontract.

Waarom goede afspraken maken cruciaal is bij uit elkaar gaan

Goede afspraken in je samenlevingscontract voorkomen langdurige conflicten en dure juridische procedures. Het is belangrijk om samen afspraken te maken over zaken als de verdeling van de gezamenlijke woning, schulden en andere gemeenschappelijke bezittingen, en deze afspraken schriftelijk vast te leggen. Zonder duidelijke afspraken ontstaan er vaak problemen bij de verdeling van de gezamenlijke woning, schulden en andere gemeenschappelijke bezittingen.

Volgens notarissen ervaart ongeveer 70% van de samenwoners zonder duidelijke afspraken significante problemen bij het uit elkaar gaan. Maak daarom samen tijdig afspraken, zodat je discussies over de koopwoning, hypotheek en minderjarige kinderen voorkomt. Met name discussies over de koopwoning, hypotheek en minderjarige kinderen kunnen maanden duren zonder goede afspraken.

Financiële zekerheid voor beide partners is essentieel. Als er geen afspraken gemaakt zijn over wie in het huis blijft wonen of hoe jullie de hypotheek gaan verdelen, kunnen beide partners aansprakelijk blijven voor de volledige schuld.

Vergelijkingstabel: Ontbinding samenlevingscontract vs andere relatievormen

*Tenzij expliciet opgenomen in het contract

Let op: Het aantal rechten dat je hebt verschilt per relatievorm. Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap ontstaan er automatisch meer wettelijke rechten en plichten dan bij een samenlevingscontract. Wil je bepaalde rechten vastleggen, dan is het belangrijk om te weten welk aantal rechten je automatisch krijgt en welke je aanvullend moet regelen.

Stap-voor-stap gids: Hoe ga je uit elkaar met een samenlevingscontract?

Stap 1: Contractafspraken controleren

Begin met het grondig doornemen van jullie samenlevingscontract. Zoek naar specifieke ontbindingsregels en afspraken over de verdeling van bezittingen. Let vooral op:

• Opzegtermijn en ontbindingsprocedure
• Afspraken over de gezamenlijke woning
• Verdeling van schulden en bankrekeningen
• Regelingen voor eigen pensioen en nabestaandenpensioen
• Afspraken over eventuele kinderen
• Hoe het deel van het pensioen of het deel van de woning wordt bepaald en verdeeld bij het uit elkaar gaan

Maak daarnaast duidelijke afspraken over het delen van vermogen en schulden volgens het contract.

Stap 2: Ontbinding officieel maken

Het samenlevingscontract ontbinden doe je door een aangetekende brief naar je ex-partner te sturen. In deze brief vermeld je:

• Datum waarop de relatie eindigt
• Verwijzing naar de ontbindingsclausule in het contract
• Verzoek om schriftelijke bevestiging

Let op: bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap moet de ontbinding bij de burgerlijke stand van de gemeente worden ingeschreven. Bij een samenlevingscontract is dit niet nodig.

Het is verstandig om ook jullie notaris te informeren, vooral als er een koopwoning bij betrokken is. Leg de datum van ontbinding goed vast, want deze datum maakt uit voor toeslagen en andere financiële regelingen. Vanaf dit moment gelden nieuwe rechten en plichten.

Stap 3: Praktische zaken regelen

De verdeling hiervan vereist goed overleg tussen jullie beiden. Belangrijke aandachtspunten: als er schulden zijn ontstaan tijdens de relatie, moeten daar nieuwe afspraken over gemaakt worden bij het beëindigen van de relatie. Als er samen schulden zijn opgebouwd, kunnen partners deze samen aflossen of één partner kan de aflossing op zich nemen en de andere kan de helft vergoeden.

Woning en hypotheek:

• Bepaal wie in de huidige woning blijft wonen; hierover maakt u duidelijke afspraken, zodat helder is wie er na de scheiding in de woning blijft wonen.
• Bij een huidige huurwoning is het belangrijk om samen te overleggen wie er in de huurwoning blijft wonen of dat het huurcontract wordt opgezegd; overleg hierover met de verhuurder is noodzakelijk.
• Regel eventuele uitkoop of verkoop van de koopwoning
• Informeer de hypotheekverstrekker over de scheiding
• Bij een huurwoning: regel overschrijving huurcontract

Bezittingen en schulden:

• Verdeel gemeenschappelijke spullen volgens afspraak
• Sluit gezamenlijke bankrekeningen af
• Verdeling van schulden volgens contract of inbreng
• Informeer pensioenfondsen over beëindiging partnerschap

Kinderen (verplicht bij minderjarige kinderen):

• Opstellen van een ouderschapsplan binnen 3 maanden
• Afspraken over ouderlijk gezag en verzorging
• Regeling van kinderalimentatie
• Afspraken over opvoeding en belangrijke beslissingen
• Naast deze standaardafspraken kunnen ook andere afspraken worden gemaakt over de kinderen, bijvoorbeeld over vakanties, medische zorg of contact met familie.
• In het ouderschapsplan maakt u afspraken over toeslagen, kinderalimentatie en andere regelingen die van belang zijn voor de kinderen.
• U maakt afspraken over wie na de scheiding voor de kinderen gaat zorgen en hoe de zorgverdeling eruitziet.
• In het ouderschapsplan staan afspraken over waar de kinderen staan ingeschreven en wie welke zorg op zich neemt.
• Iedere ouder blijft verantwoordelijk voor de zorg en opvoeding van de kinderen, ook na de scheiding.
• Het ouderschapsplan hoeft niet altijd naar de rechtbank, maar het is wel belangrijk om de afspraken officieel vast te leggen om misverstanden te voorkomen.

Kinderalimentatie moet altijd voor partneralimentatie worden betaald als er kinderen zijn, en moet worden vastgelegd in het ouderschapsplan.

Sinds maart 2009 moeten ook samenwoners die gezamenlijk gezag over hun minderjarige kinderen uitoefenen een ouderschapsplan opstellen. Dit ouderschapsplan dient bij de rechtbank te worden ingediend bij ontbinding van het samenlevingscontract als beide ouders gezamenlijk gezag uitoefenen.

• Opstellen van een ouderschapsplan binnen 3 maanden
• Afspraken over ouderlijk gezag en verzorging
• Regeling van kinderalimentatie
• Afspraken over opvoeding en belangrijke beslissingen

Alle afspraken rondom de kinderalimentatie worden vastgelegd in het ouderschapsplan.

Verdeling van bezittingen en schulden

Wanneer jullie uit elkaar gaan met een samenlevingscontract, is het essentieel om samen duidelijke afspraken te maken over de verdeling van bezittingen en schulden. In het samenlevingscontract staan vaak afspraken over het gezamenlijk vermogen, de verdeling van bezittingen zoals meubels, auto’s of spaargeld, en de afwikkeling van gezamenlijke schulden. Controleer goed wat hierover in jullie contract staat en bespreek samen of deze afspraken nog passen bij jullie huidige situatie.

Zijn er geen specifieke afspraken gemaakt, dan geldt in principe dat ieder recht heeft op zijn of haar eigen bezittingen en schulden. Alleen wat gezamenlijk is aangeschaft of samen is opgebouwd, wordt verdeeld. Denk hierbij aan gezamenlijke rekeningen, gezamenlijke aankopen of samen opgebouwde pensioenen. Het is verstandig om een overzicht te maken van alle bezittingen en schulden, zodat de verdeling eerlijk en transparant verloopt.

Kom je er samen niet uit, of wil je de afspraken officieel vastleggen? Dan kan een notaris jullie helpen bij het opstellen van een notariële akte waarin de verdeling van het gezamenlijk vermogen, de bezittingen, schulden en eventuele pensioenen wordt vastgelegd. Zo voorkom je onduidelijkheden en mogelijke conflicten achteraf.

Gezamenlijke woning en uit elkaar gaan

Een gezamenlijke woning is vaak het meest waardevolle bezit bij het uit elkaar gaan. Of het nu om een koopwoning of een huurwoning gaat, het is belangrijk om samen afspraken te maken over wie in de woning blijft wonen en wie vertrekt. In het samenlevingscontract kunnen hierover al afspraken staan, bijvoorbeeld over de verdeling van de overwaarde, de hypotheek of het huurcontract.

Bij een koopwoning moet worden bepaald of één van jullie het huis overneemt of dat de woning wordt verkocht. Als één partner in het huis blijft wonen, moet de ander worden uitgekocht en moet de hypotheek mogelijk worden aangepast. De verdeling hiervan kan complex zijn, zeker als er sprake is van een restschuld of overwaarde. Bij een huurwoning kan het huurcontract vaak op naam van één van de partners worden gezet, mits de verhuurder hiermee akkoord gaat.

Het is verstandig om een notaris te raadplegen bij het maken van afspraken over de gezamenlijke woning. De notaris kan de afspraken officieel vastleggen en adviseren over de juridische en financiële gevolgen. Zo weet je zeker dat de verdeling eerlijk verloopt en voorkom je problemen met de hypotheek of het huurcontract.

Kinderen en uit elkaar gaan

Als jullie samen minderjarige kinderen hebben, is het verplicht om bij het uit elkaar gaan een ouderschapsplan op te stellen. In dit ouderschapsplan staan afspraken over de verzorging, opvoeding en verdeling van de zorg voor de kinderen. Denk aan afspraken over waar de kinderen gaan wonen, hoe de omgangsregeling eruitziet, wie welke kosten betaalt en hoe belangrijke beslissingen worden genomen.

Goede afspraken zijn cruciaal om de belangen van de kinderen te beschermen en conflicten te voorkomen. In het ouderschapsplan staan afspraken over kinderalimentatie, de verdeling van vakanties en feestdagen, en de manier waarop jullie als ouders met elkaar communiceren over de kinderen. Het ouderschapsplan moet binnen drie maanden na het uit elkaar gaan worden opgesteld.

Het is aan te raden om een mediator of advocaat in te schakelen bij het opstellen van het ouderschapsplan. Zij kunnen helpen om de afspraken helder te formuleren en rekening te houden met de wettelijke verplichtingen. Zo zorg je ervoor dat het ouderschapsplan aansluit bij jullie situatie en de behoeften van de kinderen.

Partneralimentatie en kinderalimentatie

Bij het uit elkaar gaan met een samenlevingscontract is partneralimentatie niet automatisch verplicht, tenzij dit expliciet in het contract is opgenomen. Dit is anders dan bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap, waar de wet soms een alimentatieverplichting oplegt. Wel kan het zijn dat jullie samen afspraken willen maken over een financiële bijdrage aan de ex-partner, bijvoorbeeld als één van jullie aanzienlijk minder inkomen heeft.

Kinderalimentatie is wél verplicht als jullie samen minderjarige kinderen hebben. De hoogte van de kinderalimentatie wordt bepaald op basis van het inkomen van beide ouders en de kosten van de kinderen. Deze afspraken worden vastgelegd in het ouderschapsplan. Een mediator of advocaat kan jullie helpen om samen tot redelijke afspraken te komen over de alimentatie, zodat de belangen van de kinderen en beide partners worden gewaarborgd.

Het is verstandig om de afspraken over partneralimentatie en kinderalimentatie schriftelijk vast te leggen, zodat er later geen misverstanden ontstaan. Zo weet iedereen waar hij of zij aan toe is.

Kosten van het ontbinden van een samenlevingscontract

Het formeel ontbinden van een samenlevingscontract zelf brengt meestal geen kosten met zich mee. Wel kunnen er kosten ontstaan als jullie gebruikmaken van een mediator, advocaat of notaris om afspraken te maken over de verdeling van bezittingen, schulden of de gezamenlijke woning. Ook het opstellen van een notariële akte of het inschakelen van een mediator voor het opstellen van een ouderschapsplan brengt kosten met zich mee.

De hoogte van de kosten hangt af van de complexiteit van jullie situatie en de mate waarin jullie het samen eens zijn. Een eenvoudige verdeling zonder conflicten kan vaak snel en voordelig worden geregeld. Bij onenigheid of ingewikkelde afspraken over bijvoorbeeld een koopwoning of pensioen, kunnen de kosten oplopen.

Het is verstandig om vooraf bij een notaris, mediator of advocaat te informeren naar de tarieven en mogelijkheden. Zo voorkom je verrassingen en weet je precies waar je aan toe bent bij het ontbinden van het samenlevingscontract. Een notariële akte geeft extra zekerheid, omdat deze dezelfde juridische waarde heeft als een uitspraak van de rechter.

Veelgemaakte fouten bij het uit elkaar gaan met samenlevingscontract

Fout 1: Contract niet officieel ontbinden Veel stellen vergeten het samenlevingscontract formeel te ontbinden. Hierdoor blijven contractuele verplichtingen bestaan, ook al wonen jullie niet meer samen. Dit kan gevolgen hebben voor belastingen, toeslagen en pensioenrechten.

Fout 2: Onduidelijke afspraken over koopwoning
Zonder duidelijke afspraken over wie het huis blijft wonen, blijven beide partners volledig aansprakelijk voor de hypotheek. Ook bij verkoop kunnen problemen ontstaan als één partner niet meewerkt. Degene die in het huis blijft wonen moet de helft van de waarde van het huis aan de andere partner uitkeren.

Fout 3: Pensioenfondsen niet informeren Vergeet niet jullie pensioenfondsen te informeren over de relatiebeëindiging. Anders kan je ex-partner onterecht nabestaandenpensioen ontvangen, of juist worden uitgesloten van rechten waar hij of zij wel recht op heeft.

Pro tip: Vraag altijd schriftelijke bevestiging van alle wijzigingen bij banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Houd een dossier bij van alle correspondentie rond de ontbinding.

Praktijkvoorbeeld: Hoe Jan en Marie hun samenlevingscontract beëindigden

Uitgangssituatie: Jan en Marie hebben 8 jaar samengewoond in een koopwoning met een hypotheek van €350.000 en een overwaarde van €80.000. Voordat ze uit elkaar gingen, samenwoont het stel zonder geregistreerd partnerschap. Ze hebben samen kinderen (6 en 9 jaar) en een notarieel samenlevingscontract opgesteld.

Genomen stappen:

1. Week 1-2: Contract doorgenomen en ontbindingsbrief verstuurd
2. Week 3-4: Ouderschapsplan opstellen met afspraken over gezag en kinderalimentatie
3. Week 5-8: Onderhandeling over woning – Jan koopt Marie uit voor €40.000, wat overeenkomt met haar deel van de overwaarde.
4. Week 9-12: Notariële afwikkeling hypotheek en eigendomsoverdracht

Eindresultaat:

• Vreedzame scheiding binnen 3 maanden afgerond
• Totale kosten: €2.500 (notaris €1.800, mediator €700)
• Marie vindt nieuwe huurwoning, kinderen wonen afwisselend bij beide ouders
• Beide partijen financieel zelfstandig

Veelgestelde vragen over uit elkaar gaan met samenlevingscontract

Kan ik eenzijdig het samenlevingscontract ontbinden? Ja, in de meeste contracten staat een clausule dat beide partners het contract eenzijdig kunnen ontbinden. Controleer wel de opzegtermijn die in jullie contract staat.

Moet ik alimentatie betalen aan mijn ex-partner? Nee, er is geen automatische verplichting tot partneralimentatie. Alleen als dit specifiek in jullie samenlevingscontract staat opgenomen, of als jullie dit later samen afspreken.

Hoe lang duurt de ontbinding van een samenlevingscontract? Dit hangt af van de complexiteit van jullie situatie. Eenvoudige gevallen zijn binnen enkele weken afgerond, maar bij een koopwoning en kinderen kan het 2-6 maanden duren.

Wat gebeurt er met de hypotheek als we uit elkaar gaan? Beide partners blijven volledig aansprakelijk voor de hypotheek, tenzij de bank akkoord gaat met wijziging van het contract. Bij uitkoop of verkoop moet je naar de notaris voor eigendomsoverdracht.

Hoeft een ouderschapsplan bij samenwoners? Ja, bij minderjarige kinderen bent je verplicht een ouderschapsplan op te stellen binnen 3 maanden na de scheiding. Dit geldt voor alle ouders, ook samenwoners.

Conclusie: Belangrijkste punten voor succesvol uit elkaar gaan

Het succesvol ontbinden van een samenlevingscontract draait om vijf kernstappen: grondig het contract controleren, de relatie officieel ontbinden via een aangetekende brief, praktische zaken zoals woning en bezittingen regelen, bij kinderen een ouderschapsplan opstellen, en alle financiële zaken netjes afsluiten.

Goede communicatie en het maken van duidelijke schriftelijke afspraken voorkomt veel problemen. In tegenstelling tot een echtscheiding heb je de vrijheid om samen te beslissen hoe jullie uit elkaar gaan, zonder tussenkomst van een rechter.

Bij complexe situaties met een koopwoning, veel gemeenschappelijke bezittingen of conflicten over kinderen is het verstandig om professionele hulp te zoeken bij een mediator, notaris of advocaat. De investering in goede begeleiding weegt op tegen maanden van onzekerheid en conflict. Bij het ontbinden van een samenlevingscontract kan samen met een mediator goede afspraken worden gemaakt.

Volgende stap: Download een checklist voor het ontbinden van je samenlevingscontract of neem contact op met Law & More voor persoonlijk advies over jullie specifieke situatie.