Nederland worstelt met een groeiend probleem in de energiesector: netcongestie. Steeds meer bedrijven en particulieren horen dat hun aanvraag voor een nieuwe netaansluiting of extra transportcapaciteit wordt geweigerd.
De netbeheerder zegt simpelweg ‘nee’ omdat het elektriciteitsnet geen ruimte meer heeft.
Een weigering door de netbeheerder betekent niet dat alles ophoudt. Er zijn juridische en praktische manieren om toch verder te komen.
De transportplicht van netbeheerders kent uitzonderingen, maar die moeten ze zorgvuldig toepassen. Veel aanvragers weten niet dat ze hun rechten kunnen laten gelden.
Dit artikel duikt in de oorzaken van netcongestie. Ook lees je welke stappen ondernemers en particulieren kunnen nemen als hun netbeheerder weigert.
Van juridische procedures tot alternatieven—er is vaak meer mogelijk dan je denkt.
Wat is netcongestie en transportcapaciteit?
Netcongestie ontstaat als het elektriciteitsnet overbelast raakt en geen extra stroom aankan. Transportcapaciteit bepaalt hoeveel elektriciteit het netwerk zonder problemen kan verwerken.
Definitie van netcongestie
Netcongestie betekent eigenlijk dat het elektriciteitsnet vol zit. Je kunt het vergelijken met een file—er is meer vraag naar stroom dan het net aankan.
Deze situatie ontstaat als de beschikbare transportcapaciteit niet toereikend is. Bedrijven en huishoudens vragen simpelweg meer stroom dan het netwerk aankan.
Gevolgen van netcongestie:
- Nieuwe aansluitingen worden geweigerd
- Uitbreiding van bestaande aansluitingen wordt uitgesteld
- Bedrijven belanden op wachtlijsten
- Teruglevering van zonne-energie wordt beperkt
Netbeheerders voeren dan restricties in. Ze willen voorkomen dat het hele netwerk uitvalt door overbelasting.
Hoe transportcapaciteit het energienet beïnvloedt
Transportcapaciteit is de maximale hoeveelheid elektriciteit die een onderdeel van het net kan verwerken. Je meet dat in ampères of kilowatts.
Kabels, transformatoren en schakelstations hebben allemaal hun eigen limiet. Elk onderdeel stelt zijn eigen grens.
Factoren die transportcapaciteit bepalen:
- Dikte en type elektriciteitskabels
- Capaciteit van transformatorstations
- Leeftijd van de netwerkinfrastructuur
- Onderhoudsstaat van het netwerk
Als de vraag de capaciteit overstijgt, krijg je netcongestie. Het netwerk kan dan geen extra aansluitingen meer aan.
Uitbreiding van transportcapaciteit kost veel tijd en geld. Nieuwe kabels en transformatoren plaatsen is niet zomaar gedaan.
Typische oorzaken van netcongestie
De vraag naar elektriciteit groeit snel en dat is de belangrijkste oorzaak van netcongestie. Verschillende ontwikkelingen versterken dit probleem.
Energietransitie en verduurzaming:
- Meer elektrische voertuigen
- Toename van warmtepompen in woningen
- Meer zonnepanelen op daken
- Elektrificatie van industrie
Nieuwe woonwijken zorgen ook voor extra vraag naar stroom. Datacenters en distributiecentra slurpen flink wat energie.
Infrastructuurproblemen:
- Verouderde netwerkonderdelen
- Beperkte investeringen in uitbreiding
- Tekort aan technici
- Lange doorlooptijden voor projecten
Het elektriciteitsnet is ooit ontworpen voor een heel andere tijd. De infrastructuur houdt de snelle groei nauwelijks bij.
Er zijn flinke regionale verschillen. In sommige gebieden speelt netcongestie veel sterker dan elders.
Redenen waarom de netbeheerder ‘nee’ zegt
Netbeheerders weigeren aansluitingen vooral door netcongestie en een tekort aan transportcapaciteit. Dit komt door verouderde infrastructuur, stijgende vraag naar elektriciteit en ingewikkelde regelgeving.
Beperkingen in infrastructuur
Het Nederlandse elektriciteitsnet kampt met structurele capaciteitsproblemen. Veel onderdelen zijn al decennia oud en nooit bedoeld voor de huidige energievraag.
Belangrijkste infrastructuurproblemen:
- Verouderde transformatorstations
- Te dunne kabels in woonwijken
- Onvoldoende verbindingen tussen regio’s
- Gebrek aan slimme netapparatuur
Uitbreiding van het net kost jaren voorbereiding. Netbeheerders moeten grond kopen, vergunningen aanvragen en ingewikkelde technische installaties bouwen.
Technisch personeel is schaars. Daardoor lopen uitbreidingsprojecten vertraging op.
In veel gebieden zit het net al helemaal vol. Nieuwe aansluitingen brengen dan risico’s mee voor bestaande gebruikers.
Toenemend energieverbruik en opwekking
De energietransitie zorgt voor een snelle groei in elektriciteitsvraag. Zonneparken, windmolens en warmtepompen belasten het net steeds meer.
Grote energieprojecten zoals zonneparken vragen veel transportcapaciteit. Eén zonnepark kan evenveel capaciteit nodig hebben als duizenden huishoudens.
Voorbeelden van nieuwe energieverbruikers:
- Elektrische auto’s en laadstations
- Warmtepompen als alternatief voor gasketels
- Datacenters
- Elektrificatie van industrie
- Batterijopslagsystemen
Ook huishoudens vragen meer capaciteit. Het gelijktijdig laden van auto’s en gebruik van inductiekookplaten overbelast soms de standaard aansluiting.
De timing van opwekking en verbruik loopt niet synchroon. Zonnepanelen leveren overdag veel stroom, maar de piekvraag ligt juist ’s avonds.
Regelgeving en beleidsmatige factoren
Netbeheerders moeten zich houden aan strenge wettelijke eisen. De Elektriciteitswet bepaalt wanneer ze een aansluiting mogen weigeren.
De transportplicht verplicht ze tot het leveren van elektriciteit. Maar bij netcongestie geldt er een uitzondering.
Wettelijke voorwaarden voor weigering:
- Technische onmogelijkheid aantonen
- Alternatieven onderzoeken
- Zorgvuldige belangenafweging maken
- Duidelijk communiceren naar de aanvrager
De ACM toetst beslissingen van netbeheerders. In 2018 vond de toezichthouder bijvoorbeeld dat Liander ten onrechte een verzoek van een tomatenkwekerij had afgewezen.
Netbeheerders moeten keuzes maken als de capaciteit beperkt is. Huishoudens krijgen meestal voorrang boven bedrijven.
Projecten voor de energietransitie gaan vaak voor commerciële initiatieven. De overheid werkt aan nieuwe regels om netcongestie aan te pakken.
Die regels moeten duidelijk maken wanneer een weigering terecht is.
Directe gevolgen van aansluitproblemen
Als netbeheerders aansluitingen weigeren of transportcapaciteit beperken, ontstaan er meteen problemen voor allerlei gebruikers. Bedrijven krijgen te maken met productiestoringen, woningbouw loopt vertraging op, en duurzame energieprojecten kunnen niet altijd doorgaan.
Impact op bedrijven en industrie
Productievertragingen en stilstand
Bedrijven die geen nieuwe aansluiting krijgen, kunnen geplande uitbreidingen niet uitvoeren. Daardoor lopen ze groei mis en verliezen ze omzet.
Bestaande bedrijven die hun aansluiting willen verzwaren voor nieuwe machines of processen, komen vast te zitten. Investeren in moderne apparatuur of de productiecapaciteit verhogen? Dat gaat dan simpelweg niet.
Financiële gevolgen
- Contractuele boetes door vertraagde leveringen
- Verhoogde operationele kosten door inefficiënte processen
- Investeringen die geen rendement opleveren
Supermarktketen Jumbo kreeg een transportaanbod van 0 kW van Liander. Hun nieuwe vestiging bleef daardoor letterlijk op slot.
Alternatieve oplossingen
Bedrijven wijken uit naar dure noodstroomgeneratoren of tijdelijke oplossingen. Zulke voorzieningen kosten al snel drie tot vijf keer zoveel als een gewone netaansluiting.
Gevolgen voor huishoudens
Woningbouwvertragingen
Nieuwe woningen kunnen vaak niet aangesloten worden op het stroomnet. Dat vertraagt hele bouwprojecten en levert kopzorgen op bij de oplevering aan kopers.
Projectontwikkelaars weten soms niet wat ze moeten: bouwen zonder stroom of wachten tot er transportcapaciteit vrijkomt?
Bestaande woningen
Huiseigenaren kunnen hun aansluiting niet verzwaren voor:
- Warmtepompen voor duurzame verwarming
- Laadpalen voor elektrische auto’s
- Inductiekoken als alternatief voor gas
Koop- en verkoopprocessen
Kopers van bouwkavels moeten weten dat netcongestie kan spelen. Dit beïnvloedt de waarde van grond en woningen.
Stel je voor: je koopt een huis dat misschien maanden of zelfs jaren geen stroom heeft. Dat kan tot juridische geschillen leiden met ontwikkelaars.
Invloed op teruglevering van zonne-energie
Beperkte terugleververmogen
Netbeheerders kunnen het terugleveren van zonnestroom beperken of zelfs weigeren. Overtollige stroom raakt dan nergens kwijt.
Eigenaren van zonnepanelen missen zo inkomsten uit saldering en teruglevering. Hun investering in duurzame energie levert dus minder op.
Technische beperkingen
- Vermogensbegrenzing: Omvormers schakelen uit bij netproblemen
- Curtailment: Gedwongen afschakeling van zonne-energie tijdens piekmomenten
- Opslag noodzakelijk: Batterijsystemen worden verplicht voor eigen gebruik
Maatregelen bij ‘nee’ van de netbeheerder
Krijg je van de netbeheerder te horen dat er geen transportcapaciteit is? Er zijn gelukkig verschillende opties. Bedrijven kunnen alternatieve aansluitingen zoeken, tijdelijke oplossingen proberen, of het gesprek aangaan met de netbeheerder.
Alternatieven voor netaansluiting
Aansluiting op een ander netpunt is vaak de beste uitweg. Soms biedt een nabijgelegen transformatorstation meer capaciteit.
Een eigen transformatorstation aanleggen is vooral voor grote gebruikers interessant. Het vraagt een flinke investering, maar je krijgt wel directe controle over je aansluiting.
Aanpassing van het energieverbruik kan soms uitkomst bieden. Bedrijven kunnen hun stroomvraag spreiden over verschillende tijdstippen om piekbelasting te vermijden.
Door samen te werken met andere bedrijven aan een gezamenlijke aansluiting, kun je kosten delen. In plaats van ieder een kleine aansluiting, deel je één grote.
Batterijopslag past goed bij zonnepanelen. Je slaat het overschot op tijdens rustige periodes en gebruikt het tijdens pieken.
Tijdelijke oplossingen en noodmaatregelen
Mobiele generatoren leveren direct stroom, al zijn dieselgeneratoren duur en niet bepaald milieuvriendelijk.
Een noodstroomvoorziening houdt kritische processen draaiende. UPS-systemen en batterijen overbruggen korte storingen prima.
Energiemanagement helpt het bestaande verbruik te optimaliseren. Slimme systemen schakelen automatisch niet-essentiële apparaten uit als het druk is op het net.
Fasering van uitbreiding spreidt grote projecten uit over meerdere jaren. Zo krijgt de netbeheerder wat lucht om de capaciteit uit te breiden.
Huur van tijdelijke transformatoren kan acute tekorten oplossen. Mobiele units zijn snel te plaatsen en vragen geen permanente infrastructuur.
Communicatie met de netbeheerder
Schriftelijke bezwaren indienen beschermt je juridische positie. Netbeheerders moeten weigeringen altijd motiveren volgens de Elektriciteitswet.
Overleg over alternatieven kan verrassend uitpakken. Netbeheerders weten het meeste van hun eigen net en hebben soms creatieve oplossingen.
Een advocaat inschakelen is slim bij complexe juridische kwesties. Specialisten in energierecht beoordelen of een weigering terecht is.
Planning op lange termijn bespreken voorkomt ellende. Vroege communicatie over uitbreidingen helpt de netbeheerder om capaciteit te reserveren.
Contact met de ACM (Autoriteit Consument & Markt) kan uitkomst bieden. Zij controleren of netbeheerders zich aan de regels houden.
Technologische en beleidsmatige oplossingen
Netbeheerders en overheden proberen met allerlei technologische en beleidsmaatregelen het probleem van netcongestie aan te pakken. Ze richten zich op slimmer gebruik van de bestaande capaciteit en uitbreiding van het net.
Slimme netten (smart grids) en congestiemanagement
Slimme netten gebruiken digitale technologie om elektriciteitsstromen beter te regelen. Deze systemen houden het netwerk in de gaten en sturen automatisch bij als er problemen ontstaan.
Congestiemanagement verdeelt de beschikbare capaciteit slimmer. Netbeheerders lossen zo tijdelijke knelpunten op zonder meteen het hele net te hoeven uitbreiden.
Belangrijke functies van smart grids zijn:
- Real-time monitoring van netbelasting
- Automatische omleiding van elektriciteit bij overbelasting
- Voorspelling van piekbelastingen
- Coördinatie tussen verschillende energiebronnen
Met deze technologieën kunnen netbeheerders meer aanvragen accepteren. Ze halen meer uit de bestaande infrastructuur voordat uitbreiding nodig is.
Investeringen en netwerkuitbreiding
Het uitbreiden van het elektriciteitsnet vraagt flinke investeringen en veel geduld. Netbeheerders plannen zulke uitbreidingen jaren vooruit, gebaseerd op verwachte groei.
Belangrijkste investeringen zijn:
- Nieuwe kabels en transformatoren
- Verzwaring van bestaande verbindingen
- Extra onderstation in drukke gebieden
- Hogere spanningsniveaus voor transport
Een netwerkuitbreiding duurt gemiddeld 3 tot 7 jaar van plan tot oplevering. Die lange doorlooptijd maakt het lastig om snel te reageren op nieuwe aanvragen.
Netbeheerders overleggen met overheden om investeringen te prioriteren. Gebieden met veel bedrijvigheid krijgen meestal voorrang.
Rol van energieopslag en flexibiliteit
Energieopslag helpt bij transportschaarste door pieken in vraag en aanbod af te vlakken. Batterijsystemen slaan overtollige energie op in rustige tijden.
Flexibiliteit betekent dat bedrijven hun energieverbruik aanpassen aan wat het net aankan. Vaak gebeurt dat via slimme contracten met financiële prikkels.
Voorbeelden uit de praktijk:
- Batterijopslag bij bedrijven voor piekafvlakking
- Warmtepompen die alleen draaien bij voldoende capaciteit
- Laadpalen die auto’s opladen op rustige momenten
- Industriële processen die uitwijken naar daluren
Deze oplossingen verlichten de druk op het net tijdens piekuren. Daardoor kunnen meer bedrijven aansluiten, zonder dat meteen het hele netwerk op de schop hoeft.
Kijk op de toekomst: verwachte ontwikkelingen rond netcongestie
Het Nederlandse elektriciteitsnet staat voor grote veranderingen door nieuwe wetten en technische vooruitgang. Minister Hermans heeft toegezegd de Tweede Kamer voor de zomer te informeren over onderinvesteringen in de plannen van netbeheerders.
Wetgeving en subsidieregelingen
De regering werkt aan nieuwe regels voor netaansluiting. De Tweede Kamer heeft de WKR gevraagd om een afwegingskader te maken voor wie voorrang krijgt bij netaansluiting.
Het Landelijk Actieplan Netcongestie (LAN) moet de schaarste aan transportcapaciteit verminderen. Minister Jetten heeft de Kamer hierover een update gestuurd.
Nieuwe wetgeving zal prioriteiten stellen. Nieuwbouwwoningen krijgen voorrang bij aansluiting.
Bedrijven die investeren in netontlasting of opslagtechnologieën komen eerder aan de beurt.
De procedures voor netaansluiting worden versneld. Regeldruk wordt beperkt om wachttijden te verkorten.
Innovaties in energie-infrastructuur
Slimme technologieën bieden nieuwe oplossingen voor netcongestie. Energy hubs koppelen lokale vraag en aanbod efficiënter aan elkaar.
Decentrale opwekking groeit snel. Zonnepanelen op bedrijfsdaken en batterijopslag verminderen de druk op het hoofdnet.
Flexibele energiecontracten worden sneller ingevoerd. Deze contracten passen het stroomverbruik aan op de beschikbare netcapaciteit.
Samenwerking tussen mkb-bedrijven voor gedeelde energieoplossingen neemt toe. Dit vermindert de individuele netbelasting per bedrijf.
Langetermijnvisie voor het Nederlandse elektriciteitsnet
Het elektriciteitsnet ondergaat de grootste verbouwing van Nederland ooit. De Integrale Infrastructuurverkenning 2030-2050 toont de plannen voor de komende decennia.
Netbeheerders krijgen meer geld voor uitbreiding van de infrastructuur. Netverzwaring wordt versneld door snellere vergunningverlening.
Het Definitieve Programma Energiehoofdstructuur bepaalt waar nieuwe hoogspanningslijnen komen. Deze lijnen verbinden windparken op zee met het landelijke net.
Waterschappen krijgen speciale bescherming bij hun energievoorziening. Een motie zorgt ervoor dat zij bij calamiteiten niet verplicht zijn transportovereenkomsten na te komen.
De leveringszekerheid voor mkb en industrie wordt verbeterd door nieuwe energiecontracten.
Veelgestelde Vragen
Netbeheerders hebben wettelijke verplichtingen om transportcapaciteit te leveren, maar kunnen weigeren bij netcongestie. Consumenten en bedrijven hebben verschillende rechtsmiddelen als zij worden geweigerd of problemen ondervinden met hun aansluiting.
Wat zijn mijn rechten als een netbeheerder weigert mijn aansluiting op het energienet uit te breiden?
Netbeheerders hebben een wettelijke transportplicht volgens de Elektriciteitswet. Dit betekent dat zij verplicht zijn om transportcapaciteit te leveren voor elektriciteit.
Een weigering moet juridisch onderbouwd zijn. Netcongestie kan een geldige reden zijn voor weigering of uitstel van uitbreiding.
Aanvragers kunnen de netbeheerder wijzen op de transportverplichting. In sommige gevallen kun je via juridische stappen een tijdelijke netaansluiting afdwingen.
Welke oplossingen zijn er beschikbaar als ik te maken krijg met netcongestie in mijn regio?
Flexibiliteit in energieverbruik kan helpen om congestieproblemen te verminderen. Bedrijven kunnen hun energieverbruik aanpassen aan de beschikbare capaciteit.
Netbeheerders werken aan uitbreiding van de infrastructuur. Dit proces duurt soms jaren door complexe procedures en beperkte middelen.
Wachtlijsten beheren aanvragen. Nieuwe aansluitingen of uitbreidingen komen op een wachtlijst tot er capaciteit vrijkomt.
Hoe kan ik als consument of bedrijf bezwaar maken tegen een afwijzing van de netbeheerder?
Je kunt een formeel bezwaar indienen bij de netbeheerder. Dit moet binnen de wettelijke termijnen na ontvangst van de afwijzing.
Juridische bijstand helpt bij het doorlopen van de bezwaarprocedure. Advocaten gespecialiseerd in energierecht kennen de mogelijkheden en procedures.
Documentatie van schade door de weigering kan je positie versterken. Denk aan financiële verliezen of vertragingen in bedrijfsvoering.
Welke stappen kan ik ondernemen als mijn huidige capaciteit niet voldoet en de netbeheerder geen oplossing biedt?
Je kunt een tweede aanvraag indienen met aanvullende informatie. Netbeheerders kunnen hun profiel bijwerken als er nieuwe gegevens beschikbaar zijn.
Overweeg alternatieve oplossingen zoals energieopslag. Die kunnen de druk op het net verminderen tijdens piekuren.
Het zoeken naar andere locaties met beschikbare capaciteit is een optie. Niet alle delen van het net hebben dezelfde problemen.
Zijn er subsidiemogelijkheden of overheidsmaatregelen ter ondersteuning bij aansluit- en capaciteitsproblemen op het elektriciteitsnet?
RVO biedt informatie over beschikbare subsidies voor energieprojecten. Die kunnen helpen bij het financieren van alternatieve oplossingen.
Overheidsprogramma’s ondersteunen de energietransitie. Sommige regelingen zijn specifiek gericht op bedrijven die problemen ondervinden met netcapaciteit.
Lokale overheden kunnen aanvullende steun bieden. Gemeenten en provincies hebben soms eigen programma’s voor bedrijven in hun regio.
Wat is de rol van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) bij geschillen over transportcapaciteit en aansluitingen?
De ACM houdt toezicht op netbeheerders en controleert of zij zich aan de wet houden.
Als een netbeheerder onterecht weigert of rare procedures volgt, kan de ACM ingrijpen.
Je kunt geschillen bij de ACM melden. Zij pakken dat op en onderzoeken hoe de netbeheerder heeft gehandeld.
Als een netbeheerder zijn verplichtingen niet nakomt, kan de ACM een boete geven.
Op die manier probeert de ACM de transportplicht te handhaven, al is het soms een kwestie van geduld hebben.
