Een maatschap is een samenwerkingscontract tussen twee of meer professionals die onder een gezamenlijke naam hun beroep uitoefenen. Iedere professional brengt iets in, zoals geld of arbeid, om samen een doel te bereiken en de winst te delen. Het is een van de eenvoudigste en meest flexibele manieren voor zelfstandigen om hun krachten te bundelen.

Wat is de essentie van een maatschap?

Stel je twee fysiotherapeuten voor die samen een praktijk willen opzetten. Ze willen de kosten voor huur, apparatuur en marketing delen, maar fiscaal allebei als zelfstandig ondernemer worden gezien. Dit is een klassiek voorbeeld waarvoor de maatschap als rechtsvorm perfect is.

Juridisch gezien is een maatschap geen rechtspersoon. Dit betekent dat er geen harde scheiding is tussen de onderneming en de ondernemers zelf. De deelnemers, ook wel ‘maten’ genoemd, zijn met hun privévermogen aansprakelijk voor de schulden van de maatschap, al is die aansprakelijkheid wel verdeeld. De kern van alles is de samenwerkingsovereenkomst die de basis legt voor het partnerschap.

Je kunt een maatschap zien als een sportteam. Elke speler heeft zijn eigen talent en verantwoordelijkheden, maar ze spelen onder één teamnaam en delen in de overwinning. De spelregels worden van tevoren goed vastgelegd om gedoe achteraf te voorkomen.

De maatschap is een populaire rechtsvorm in Nederland, vooral bij vrije beroepen. Uit cijfers van de Kamer van Koophandel blijkt dat er in 2023 ongeveer 33.050 maatschappen actief waren in ons land. De grote contractvrijheid maakt deze vorm geliefd bij bijvoorbeeld artsen, advocaten en architecten.

De bouwstenen van een maatschap

Hoewel de structuur flexibel is, rust elke maatschap op een paar fundamentele pilaren. Deze elementen definiëren de samenwerking en zorgen voor duidelijkheid tussen alle maten. De belangrijkste bouwstenen zijn:

• Inbreng: Iedere maat moet iets inbrengen in de samenwerking. Dit kan geld zijn, maar net zo goed specialistische kennis, een klantennetwerk of simpelweg arbeid.
• Winstdeling: Het uiteindelijke doel is om samen voordeel te behalen. De winst – of het verlies – wordt verdeeld volgens de afspraken die in de maatschapsovereenkomst zijn vastgelegd.
• Gezamenlijke naam: De maatschap treedt naar buiten toe op onder een gemeenschappelijke naam, wat bijdraagt aan een professionele en herkenbare uitstraling.

Bij het opzetten van een maatschap is het essentieel om na te denken over een goede balans tussen samenwerking en productiviteit, want daar draait het uiteindelijk allemaal om.

Hoe richt je een maatschap op?

Een maatschap starten is op papier verrassend eenvoudig, maar een goede voorbereiding is het halve werk. Het voorkomt een hoop discussies en problemen achteraf. Het echte startpunt ligt dan ook niet bij de Kamer van Koophandel, maar aan tafel met je toekomstige zakenpartners.

De allerbelangrijkste stap is het opstellen van een degelijke maatschapsovereenkomst. Hoewel zo’n contract wettelijk gezien niet verplicht is, kun je in de praktijk echt niet zonder. Zonder heldere afspraken op papier vaar je blind en stel je niet alleen jezelf, maar ook je partners bloot aan onnodige risico’s.

Een maatschapsovereenkomst is als de fundering van een huis. Je kunt proberen te bouwen zonder, maar de kans op scheuren in de muren en juridisch getouwtrek is dan aanzienlijk.

In deze overeenkomst leg je de spelregels van jullie samenwerking vast. Zie het als een handboek voor jullie partnerschap, waarin jullie concrete antwoorden geven op de belangrijke vragen.

Wat zet je in de maatschapsovereenkomst?

Een goed contract zorgt ervoor dat er geen ruimte is voor misverstanden. Zorg dat in ieder geval de volgende onderwerpen aan bod komen:

• Inbreng van de maten: Wie brengt wat in? Dat kan geld zijn, maar net zo goed arbeid, specifieke kennis, een klantenbestand of dure apparatuur.
• Winst- en verliesverdeling: Hoe verdelen jullie de opbrengst? Vaak gebeurt dit naar verhouding van ieders inbreng, maar je bent vrij om hier andere afspraken over te maken.
• Bevoegdheden en besluitvorming: Wie mag welke beslissingen nemen? Leg vast welke handelingen een maat zelfstandig mag verrichten en voor welke zaken ieders instemming nodig is.
• Conflicten en uittreding: Wat gebeurt er als een van de maten wil stoppen, of als er een serieus meningsverschil ontstaat? Een duidelijke regeling voor dit soort scenario’s voorkomt slepende en kostbare procedures.

Pas als de overeenkomst staat en door iedereen is ondertekend, volgt de officiële stap. Het is verplicht om de maatschap in te schrijven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel (KvK). Tijdens de inschrijving moeten jullie ook de UBO’s (Ultimate Beneficial Owners) doorgeven. Dit zijn de personen die uiteindelijk de eigenaar zijn van of de zeggenschap hebben over de maatschap. Zodra de inschrijving rond is, ontvangen jullie een KvK-nummer en is de samenwerking officieel een feit.

Financiële risico’s en aansprakelijkheid: waar moet je op letten?

Een van de meest kritische onderwerpen bij de maatschap is zonder twijfel de aansprakelijkheid. Dit stuk verdient je volledige aandacht, want het kan je direct in je portemonnee raken. Bij een maatschap bestaat er namelijk geen juridische muur tussen het vermogen van je onderneming en je privévermogen.

Simpel gezegd: als maat ben je persoonlijk aansprakelijk voor de schulden van de maatschap. Mocht het misgaan en de onderneming failliet gaan, dan kunnen schuldeisers bij jou thuis aankloppen. Dit is een fundamenteel verschil met een bv, waar je privébezit in principe veilig is.

Toch zit er een unieke draai aan de aansprakelijkheid binnen de maatschap. De hoofdregel is dat elke maat voor een gelijk deel aansprakelijk is.

Stel je een maatschap voor met vier architecten. Samen kopen ze nieuwe software voor € 20.000, maar de rekening blijft onbetaald. De leverancier kan dan niet het volledige bedrag bij één architect opeisen. Hij moet elke maat voor zijn eigen deel aanspreken: € 5.000 per persoon.

Deze verdeelsleutel geeft je iets meer bescherming dan bij een vof, waar iedere vennoot voor de volle 100% kan worden aangesproken. Desondanks mag je de impact van privéaansprakelijkheid nooit onderschatten.

Wie mag wat beslissen (en wat zijn de gevolgen)?

De afspraken over bevoegdheden zijn cruciaal. Want wat gebeurt er als één maat op eigen houtje een flinke uitgave doet? De wet biedt gelukkig enige houvast:

• Handelen binnen de afspraken: Als een maat namens de maatschap handelt en binnen zijn afgesproken bevoegdheden blijft, dan zijn alle maten voor een gelijk deel aansprakelijk voor de schuld die hieruit ontstaat.
• Handelen buiten de afspraken: Koopt een maat iets duurs waarvoor hij geen toestemming had? Dan is hij in principe zelf volledig aansprakelijk voor die schuld. De andere maten zijn dan niet gebonden, tenzij de maatschap er uiteindelijk toch voordeel van heeft (dit heet ‘baattrekking’).

Dit alles onderstreept nog maar eens hoe belangrijk een waterdichte maatschapsovereenkomst is. Door bevoegdheden en financiële limieten glashelder vast te leggen, bescherm je niet alleen de onderneming, maar ook je eigen bankrekening. Duidelijke spelregels voorkomen conflicten en financiële nachtmerries.

Jouw fiscale verplichtingen en voordelen als maat

Hoe zit het nu precies met de belasting als je samenwerkt in een maatschap? Fiscaal gezien is de structuur verrassend overzichtelijk en vaak ook gunstig. De maatschap zelf is namelijk geen aparte entiteit voor de inkomstenbelasting. De Belastingdienst kijkt als het ware ‘door de maatschap heen’ en richt zich op de individuele maten.

Elke maat wordt voor de fiscus gezien als een zelfstandig ondernemer. Je betaalt dus persoonlijk inkomstenbelasting over jouw aandeel in de winst. Dit brengt meteen een groot voordeel met zich mee: je hebt, net als een zzp’er, recht op diverse aantrekkelijke aftrekposten voor ondernemers.

Je kunt een maatschap fiscaal zien als een groep individuele atleten die onder één teamvlag presteren. Iedereen deelt in de opbrengst, maar de Belastingdienst beoordeelt elke atleet afzonderlijk op zijn prestaties en kent persoonlijke fiscale voordelen toe.

De maatschap als samenwerkingsverband ontvangt dus geen eigen belastingaanslag, wat de administratie relatief eenvoudig houdt.

Optimaal profiteren van de ondernemersaftrek

De echte kracht van de maatschap schuilt in de fiscale voordelen waar elke maat persoonlijk aanspraak op kan maken. Zolang je aan de voorwaarden voldoet, kun je je belastbare winst aanzienlijk verlagen. De belangrijkste regelingen op een rij:

• Zelfstandigenaftrek: Voldoe je aan het urencriterium van minimaal 1.225 uur per jaar voor je onderneming? Dan mag je een vast bedrag van je winst aftrekken.
• Startersaftrek: Ben je een startende ondernemer? Dan mag je de zelfstandigenaeftrek in de eerste vijf jaar tot drie keer verhogen. Een mooie extra steun in de rug.
• Mkb-winstvrijstelling: Bovenop de andere aftrekposten mag je als maat ook nog eens een percentage van de resterende winst vrijstellen van belasting.

Een ander administratief voordeel is dat een maatschap geen jaarrekening hoeft te publiceren, tenzij er personeel in dienst is. Dit houdt de administratieve lasten beperkt. Het is juist dit evenwicht tussen fiscale voordelen en een lichte administratie dat de maatschap zo populair maakt in bepaalde sectoren. Zorg wel dat je op de hoogte bent van de actuele belastingtarieven en regels op KVK.nl.

Voor de btw ligt het verhaal net even anders. Hier wordt de maatschap wél als één ondernemer gezien. De maatschap krijgt één btw-nummer en doet gezamenlijk de btw-aangifte. Dit vraagt om een strakke administratie van de gezamenlijke omzet en gemaakte kosten.

De maatschap naast de vof en bv

Je hebt nu een goed beeld van de maatschap, maar is het ook de beste keuze voor jouw situatie? De juiste rechtsvorm kiezen hangt nauw samen met je beroep, hoeveel risico je wilt lopen en wat je ambities zijn. Laten we daarom de maatschap eens direct naast twee andere populaire vormen leggen: de vennootschap onder firma (vof) en de besloten vennootschap (bv).

Maatschap versus de vennootschap onder firma (vof)

Het belangrijkste verschil tussen een maatschap en een vof zit ‘m in de aansprakelijkheid. Dit is een cruciaal punt. Bij een maatschap zijn de maten in principe voor een gelijk deel aansprakelijk voor de schulden die uit de samenwerking voortkomen. Stel, je hebt een maatschap met vier personen en een schuld van € 20.000. Dan kan een schuldeiser elke maat voor € 5.000 aanspreken.

Bij een vof ligt dat heel anders. Daar is iedere vennoot hoofdelijk aansprakelijk. Dat klinkt misschien ingewikkeld, maar het betekent simpelweg dat een schuldeiser elke vennoot voor het volledige bedrag van € 20.000 kan aanspreken. De schuldeiser kiest zelf wie hij aanspreekt, en die persoon moet dan maar zien dat hij het geld terugkrijgt van de andere vennoten. Een aanzienlijk groter persoonlijk risico dus.

Maatschap versus de besloten vennootschap (bv)

De vergelijking met een bv draait om een heel ander principe: de scheiding tussen je zakelijke en privévermogen. Een bv heeft rechtspersoonlijkheid. Dat wil zeggen dat de onderneming juridisch gezien een zelfstandige ‘persoon’ is, los van de oprichters.

Dit is het grote voordeel van een bv: als directeur-grootaandeelhouder (dga) ben je in principe niet met je privévermogen aansprakelijk voor schulden van het bedrijf. Er is een duidelijke muur tussen zakelijk en privé, tenzij je je schuldig maakt aan onbehoorlijk bestuur. Deze constructie biedt serieuze bescherming als je grotere financiële risico’s neemt.

Die veiligheid heeft natuurlijk wel een prijskaartje. Een bv oprichten is ingewikkelder en duurder. Je moet verplicht langs de notaris voor een oprichtingsakte en je betaalt vennootschapsbelasting over de winst, in plaats van inkomstenbelasting zoals bij een maatschap.

Hoewel je de eenmanszaak vaker tegenkomt, blijft de maatschap een belangrijke en veelgebruikte vorm van samenwerking binnen het mkb. Cijfers van het CBS laten zien dat het ondernemerssentiment, ook binnen dit soort samenwerkingen, vaak positief is. Zo verwachtte in 2022 ongeveer 25,4 procent van de bedrijven een omzetstijging. Meer inzichten over bedrijven vind je op de website van het CBS. De juiste rechtsvorm kiezen is een sleutel tot succes om van zulke economische kansen te kunnen profiteren.

Veelgestelde vragen over de maatschap

Bij het overwegen van een maatschap komen vaak concrete, praktische vragen naar boven. Logisch, want de theorie is één ding, maar de praktijk is waar het om draait. Hieronder geven we antwoord op een paar van die veelgehoorde vragen om de laatste onduidelijkheden weg te nemen.

Kan ik als zzp’er een maatschap beginnen?

Jazeker, dat is zelfs een heel gebruikelijk scenario. De maatschap is een uitstekende vorm voor zelfstandige professionals in dezelfde beroepsgroep die de krachten willen bundelen. Denk aan artsen, advocaten of architecten.

Je kunt kosten delen, samenwerken aan projecten en onder één professionele naam naar buiten treden. Een belangrijk voordeel is dat je voor de fiscus gewoon zelfstandig ondernemer blijft, met alle bijbehorende voordelen.

Wat gebeurt er als een maat wil stoppen?

Dit is een cruciaal punt dat je absoluut vooraf moet vastleggen in het maatschapscontract. Een goed contract bevat een zogenoemde ‘uittreedregeling’.

Hierin staat precies omschreven hoe de waarde van iemands aandeel wordt bepaald en hoe de overgebleven maten de maatschap kunnen voortzetten. Zonder zo’n regeling kan een vertrek leiden tot ingewikkelde discussies en in het ergste geval zelfs tot de noodgedwongen ontbinding van de hele maatschap.

Een heldere uittreedregeling in je contract is geen teken van wantrouwen, maar juist een bewijs van professioneel partnerschap. Het zorgt voor een soepele overgang wanneer de wegen van de maten scheiden.

Is een gezamenlijke zakelijke bankrekening nodig?

Ja, een gezamenlijke zakelijke rekening is eigenlijk onmisbaar en wordt sterk aangeraden. Het zorgt voor een strikte scheiding tussen de financiën van de maatschap en het privévermogen van de individuele maten.

Dit maakt de boekhouding, de winstverdeling en uiteindelijk ook de belastingaangifte een stuk eenvoudiger en transparanter voor iedereen. Dat voorkomt een hoop gedoe.

Wat is het verschil tussen een openbare en een stille maatschap?

Een openbare maatschap is de vorm die je het meest tegenkomt. Deze treedt onder een gezamenlijke naam naar buiten, zoals “Huisartsenpraktijk De Linde” of “Architectenbureau Jansen & Pietersen”. Het doel is het gezamenlijk uitoefenen van een beroep.

Een stille maatschap is daarentegen een samenwerking die puur intern is en niet zichtbaar voor de buitenwereld. Er wordt geen gemeenschappelijke naam gevoerd. Dit zie je minder vaak, maar kan nuttig zijn voor specifieke, tijdelijke samenwerkingen waarbij men niet als één bedrijf wil opereren.