De juridische gevolgen van het overtreden van Rusland-sancties uitgelegd

Wie de sancties tegen Rusland aan zijn laars lapt, kan rekenen op serieuze juridische gevolgen. Die variëren van hoge geldboetes en het intrekken van vergunningen tot zelfs gevangenisstraffen voor de direct betrokkenen. De zwaarte van de straf hangt sterk af van de aard van de overtreding: was het opzet of pure nalatigheid? De risico's zijn dus niet alleen financieel, maar kunnen ook de persoonlijke vrijheid en het voortbestaan van je onderneming direct in gevaar brengen.

De impact van overtredingen in de praktijk

Het negeren van de Rusland-sancties is geen abstract risico; het is een reële dreiging met keiharde en verstrekkende consequenties. Zowel voor bedrijven als voor de mensen die er werken. Dit gaat veel verder dan een simpele boete op de mat. De juridische gevolgen kunnen de bedrijfsvoering volledig lamleggen en de reputatie onherstelbaar beschadigen.

Om goed te begrijpen wat er precies op het spel staat, is het nuttig om de mogelijke sancties in te delen. Ze vallen grofweg uiteen in drie categorieën: strafrechtelijke, administratieve en civielrechtelijke maatregelen. Elk type heeft zijn eigen dynamiek en impact.

Het fundament: de Sanctiewet 1977

De juridische basis voor de handhaving van internationale sancties in Nederland is de Sanctiewet 1977. Deze wet vormt de ruggengraat van het systeem en stelt een overtreding van sanctieregels strafbaar als een economisch delict. De wet maakt daarbij een cruciaal onderscheid dat direct de strafmaat bepaalt: was er sprake van opzet, of niet?

Een niet-opzettelijke overtreding, vaak het gevolg van slordigheid of gebrekkige controles, kan leiden tot hechtenis van maximaal één jaar of een boete van de vierde categorie. Maar als er opzet in het spel is – het willens en wetens negeren of omzeilen van de regels – lopen de straffen fors op. Denk aan een gevangenisstraf van maximaal zes jaar en een boete van de vijfde categorie, die kan oplopen tot tienduizenden euro's. Meer details over de specifieke strafmaten vind je in deze analyse over Rusland-sancties.

Een overzicht van mogelijke sancties

De juridische gevolgen van het schenden van de sancties zijn divers. Om dit helder te maken, hebben we de mogelijke maatregelen in een overzicht gezet.

Overzicht van mogelijke sancties bij overtreding

De onderstaande tabel geeft een samenvatting van de verschillende soorten juridische gevolgen. Je ziet direct hoe de intentie achter de overtreding – opzettelijk of niet – de zwaarte van de sanctie beïnvloedt.

Zoals je ziet, spelen de gevolgen zich op meerdere juridische terreinen af. Een strafrechtelijke veroordeling sluit administratieve maatregelen, zoals het verlies van een cruciale exportvergunning, absoluut niet uit.

Het is een domino-effect: een strafrechtelijke boete kan leiden tot reputatieschade, wat vervolgens weer resulteert in het verlies van klanten en contracten. De totale financiële impact is vaak vele malen groter dan de boete alleen.

Het doorgronden van deze risico's is de eerste, cruciale stap naar effectieve compliance. Uiteindelijk gaat het niet alleen om het volgen van regeltjes, maar om het beschermen van de kern van je onderneming.

Het wettelijk fundament van de sancties

Om echt te snappen wat de gevolgen zijn als je de Rusland-sancties overtreedt, moeten we eerst kijken naar het juridische fundament. Het is geen willekeurige verzameling regels, maar een zorgvuldig opgebouwd systeem met wortels in zowel Europa als in Nederland. Deze gelaagde structuur is cruciaal, want die bepaalt wie de regels maakt, wie ze uitvoert en wie controleert of iedereen zich eraan houdt.

De bron van alle sancties tegen Rusland ligt in Brussel. De Europese Unie stelt de sanctiepakketten vast via EU-verordeningen. Het bijzondere aan een verordening is dat deze directe werking heeft in alle lidstaten. Dat betekent dat er geen aparte Nederlandse wet nodig is om de regels hier te laten gelden; ze zijn onmiddellijk en rechtstreeks van kracht voor elke burger en elk bedrijf in Nederland.

Van Europees bouwplan naar nationale uitvoering

Zie de EU als de architect die het gedetailleerde bouwplan levert (de verordening). De Nederlandse overheid is de aannemer die ervoor zorgt dat dit plan in de praktijk wordt uitgevoerd en gehandhaafd.

Die uitvoering gebeurt in Nederland via de Sanctiewet 1977. Deze wet is de nationale gereedschapskist die onze overheid in staat stelt om de Europese sancties daadwerkelijk af te dwingen. De Sanctiewet legt de juridische basis om overtredingen strafbaar te stellen en wijst specifieke Nederlandse instanties aan die verantwoordelijk zijn voor het toezicht.

Je kunt het vergelijken met een Europese verkeersregel die stelt dat je niet door rood mag rijden. De Sanctiewet 1977 is dan de Nederlandse wet die regelt dat de politie je een boete mag geven als je dat toch doet. Zonder die nationale wet zou de Europese regel een papieren tijger zijn.

Deze wisselwerking is dus essentieel. De EU bepaalt wát er verboden is (bijvoorbeeld de export van bepaalde technologieën), terwijl de Nederlandse wetgeving regelt hoe we dat verbod handhaven en welke straffen er op een overtreding staan.

Wie zijn de handhavers in Nederland?

De Sanctiewet wijst verschillende 'aannemers' en 'opzichters' aan, die allemaal een eigen taak hebben in het handhavingsproces. Het is een netwerk van instanties dat samenwerkt om te controleren of iedereen zich wel aan de spelregels houdt.

De belangrijkste spelers op een rij:

• De Rijksoverheid: De ministeries van Buitenlandse Zaken en Financiën zijn verantwoordelijk voor het beleid en de coördinatie. Zij geven invulling aan de nationale aanpak en zijn het eerste aanspreekpunt voor vragen.
• De Douane: Speelt een sleutelrol bij de fysieke controle van goederen. Aan de grens controleren zij of import- en exportzendingen geen verboden producten bevatten. Bij een vermoeden van een overtreding kunnen zij goederen direct vasthouden en een onderzoek starten.
• Financiële toezichthouders: Denk hierbij aan De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Zij houden de financiële sector scherp in de gaten. Ze controleren of banken, verzekeraars en andere financiële instellingen de tegoeden van gesanctioneerde partijen bevriezen en geen verboden financiële diensten verlenen.
• Speciale opsporingsdiensten: Bij complexe of grootschalige onderzoeken naar sanctieontduiking komt bijvoorbeeld de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) in beeld.

Dit samenspel tussen Europese verordeningen en nationale wetgeving vormt het stevige fundament waarop de handhaving van de Rusland-sancties rust. Het maakt duidelijk dat overtredingen niet onopgemerkt blijven en dat er een robuust systeem is om de regels af te dwingen. Deze structuur begrijpen is dan ook de eerste stap om te voorkomen dat je tegen serieuze juridische gevolgen aanloopt.

Strafrechtelijke gevolgen voor bedrijven en personen

Wanneer een overtreding van de Rusland-sancties aan het licht komt, is het niet langer alleen een administratieve kwestie. Dan betreden we het strafrecht, en daar worden de juridische gevolgen van het overtreden van Rusland-sancties pas écht serieus. Voor het Openbaar Ministerie en de rechter draait het dan om één kernvraag: was er sprake van opzet, of was het pure nalatigheid?

Het antwoord op die vraag is allesbepalend. Het maakt het verschil tussen een forse boete en een mogelijke gevangenisstraf. De wet trekt namelijk een scherpe lijn tussen bewust de regels overtreden en simpelweg onachtzaam zijn, en de consequenties zijn navenant.

Opzettelijke overtredingen: de zwaarste categorie

De allerzwaarste straffen zijn voor wie willens en wetens de sanctieregels aan zijn laars lapt. Dit noemen we een opzettelijke overtreding, of in juridische termen: een ‘doleus delict’. Dit is geen simpele fout, maar een bewuste keuze om de wet te negeren.

‘Opzet’ is hier een breed begrip. Het gaat niet alleen om situaties waarin iemand de sancties bedoelde te schenden. Ook als iemand wist dat er een serieuze kans was op een overtreding en dat risico voor lief nam, kan er sprake zijn van opzet. Dit heet ‘voorwaardelijk opzet’.

Word je veroordeeld voor het opzettelijk overtreden van de Sanctiewet 1977, dan zijn de maximale straffen niet mals:

• Een gevangenisstraf van maximaal zes jaar.
• Een taakstraf.
• Een geldboete van de vijfde categorie, tot wel € 103.000 voor een persoon. Voor een bedrijf kan dit bedrag nog veel hoger oplopen.

Denk bijvoorbeeld aan een bedrijf dat bewust de herkomst van goederen vervalst om ze via een omweg toch in Rusland te krijgen. Of een bank die een transactie voor een gesanctioneerd persoon doelbewust via een ingewikkelde constructie laat lopen. Dit zijn schoolvoorbeelden waarbij een rechter al snel opzet zal aannemen.

Het verweer "we wisten het niet zeker" is zelden een geldig excuus. Als je als bedrijf duidelijke signalen negeert en toch doorgaat, kan de rechter oordelen dat je het risico op een overtreding bewust hebt aanvaard.

Niet-opzettelijke overtredingen: de gevolgen van nalatigheid

Natuurlijk gebeurt niet elke overtreding met kwade bedoelingen. Soms is het pure slordigheid, onachtzaamheid of een gebrek aan de juiste controles. Dit is een ‘culpoos delict’: een overtreding door schuld.

Hoewel de intentie om de wet te breken ontbreekt, is het resultaat hetzelfde: de sancties zijn geschonden. Daarom staan ook hier serieuze straffen op, al zijn ze milder dan bij opzet. Voor een niet-opzettelijke overtreding riskeer je:

• Hechtenis van maximaal één jaar.
• Een taakstraf.
• Een geldboete van de vierde categorie, met een maximum van € 25.750.

Een klassiek voorbeeld is de exporteur die vergeet de laatste sanctielijsten te checken en daardoor goederen levert aan een partij die net op de lijst is gezet. Geen opzet, wel duidelijke nalatigheid in de due diligence. Het bedrijf had beter moeten weten en had de plicht zijn zaakjes op orde te hebben.

Persoonlijke aansprakelijkheid van bestuurders

Een van de meest onderschatte risico's is dat bestuurders en leidinggevenden persoonlijk de klos kunnen zijn. De gedachte dat alleen het bedrijf een boete krijgt, is een gevaarlijke misvatting. Het strafrecht kan namelijk ook de mensen achter de onderneming aanpakken.

Wanneer kan een directeur persoonlijk vervolgd worden? Dit gebeurt als hij of zij feitelijk leiding heeft gegeven aan de verboden handeling. Dat is breder dan alleen een directe opdracht geven. Het omvat ook situaties waarin de bestuurder:

• Bewust niets deed: Hij wist van de overtreding, maar greep niet in.
• Actief betrokken was: Hij keurde de transactie goed of creëerde het beleid dat de overtreding mogelijk maakte.
• Het risico aanvaardde: Hij wist dat er een flink risico op een overtreding was, maar liet het toch gebeuren.

Dit betekent dat je als bestuurder niet zomaar de andere kant op kunt kijken. Er wordt van je verwacht dat je actief toezicht houdt en zorgt voor een waterdicht compliance-beleid. Doe je dat niet, dan kan een overtreding door je bedrijf zomaar leiden tot een persoonlijke strafzaak. De gevolgen raken dan niet alleen de bedrijfsrekening, maar kunnen ook de persoonlijke vrijheid van de verantwoordelijken in gevaar brengen.

Administratieve en civielrechtelijke consequenties

Wie denkt dat het overtreden van de Rusland-sancties alleen een strafrechtelijk risico is, heeft het mis. Naast boetes en celstraffen hangt bedrijven en personen een hele reeks aan administratieve en civielrechtelijke maatregelen boven het hoofd. Deze gevolgen zijn vaak minstens zo ingrijpend en kunnen de bedrijfsvoering direct platleggen, soms zelfs zonder dat er een strafrechter aan te pas komt.

Het doel van deze sancties is niet direct om te straffen, maar om een ongewenste situatie te stoppen of terug te draaien. Vergelijk het met een scheidsrechter die een speler niet meteen rood geeft, maar wel een gele kaart trekt als waarschuwing: bij de volgende overtreding lig je eruit. De focus ligt op gedragsverandering, niet op pure vergelding.

De impact van administratieve sancties

Administratieve maatregelen komen rechtstreeks van toezichthouders zoals de Douane, de AFM of ministeries. Ze zijn ontworpen om een overtreding te corrigeren en herhaling te voorkomen, en de gevolgen kunnen hard aankomen in de dagelijkse operatie.

Denk bijvoorbeeld aan maatregelen als:

• Intrekken van vergunningen: Is je bedrijf afhankelijk van een exportvergunning? Dan kun je die zomaar kwijtraken. Een heel deel van je omzet kan daarmee van de ene op de andere dag verdampen.
• Een last onder dwangsom: Dit is een direct bevel om de overtreding te staken. Voor elke dag dat je hiermee doorgaat, tikt de teller en moet je een fors bedrag betalen. Een financiële prikkel die je niet kunt negeren.
• Uitsluiting van overheidsopdrachten: Een veroordeling kan betekenen dat je voor een bepaalde periode niet meer mag meedingen naar lucratieve contracten van de overheid.

De impact van dit soort maatregelen is enorm en kan in het ergste geval zelfs het voortbestaan van je onderneming bedreigen.

Civielrechtelijke gevolgen en contractbreuk

Een vaak onderschat risico speelt zich af in de civiele arena. Hier gaat het niet om de relatie tussen jou en de overheid, maar om de afspraken met je klanten, leveranciers en financiers.

Stel, je hebt een contract om goederen te leveren aan een partij die plotseling op een sanctielijst belandt. Leveren kan of mag dan niet meer. Dit creëert onmiddellijk een juridisch mijnenveld: je kunt je contractuele verplichtingen niet nakomen.

De hamvraag is dan: wie draait op voor de schade? Kan je contractpartner jou aansprakelijk stellen voor misgelopen winst, of kun je je met succes beroepen op overmacht, ook wel bekend als 'force majeure'?

Overmacht is een juridisch principe dat stelt dat je niet aansprakelijk bent voor het niet nakomen van een contract als dit komt door onvoorziene omstandigheden buiten jouw macht, zoals een nieuwe sanctieregeling.

Het domino-effect in de keten

Of een beroep op overmacht slaagt, hangt volledig af van de kleine lettertjes in het contract. Veel contracten hebben specifieke ‘force majeure’-clausules waarin staat welke gebeurtenissen als overmacht gelden. Als sancties daarin niet expliciet worden genoemd, kan er een pijnlijk juridisch steekspel ontstaan.

De mogelijke civielrechtelijke gevolgen zijn niet mals:

• Schadeclaims: Je contractpartner kan proberen de misgelopen winst of gemaakte kosten op jou te verhalen.
• Contractontbinding: De andere partij kan het contract opzeggen, waardoor je een belangrijke klant of leverancier verliest.
• Reputatieschade: Een juridisch gevecht over contractbreuk kan je naam in de markt flink beschadigen. Andere partijen zullen wel twee keer nadenken voordat ze nog zaken met je doen.

Dit laat zien dat de juridische gevolgen van het overtreden van Rusland-sancties een domino-effect kunnen veroorzaken. Een probleem met de overheid leidt al snel tot problemen met je zakenpartners. Het zorgvuldig screenen van klanten en het opnemen van glasheldere sanctieclausules in je contracten, zoals geadviseerd door specialisten bij Law & More, is dan ook geen luxe, maar een absolute noodzaak voor goed risicobeheer.

Hoe handhaving en toezicht in Nederland werken

Denk je dat het overtreden van sancties onopgemerkt blijft? Dat een slimme omweg of een verhulde transactie wel onder de radar door glipt? Dat is een gevaarlijke misvatting. In Nederland is een robuust handhavingsapparaat actief, met meerdere toezichthouders die elk een specifiek domein bewaken.

Dit netwerk van controleurs maakt de kans op ontdekking heel reëel. Ze werken eigenlijk als de verschillende afdelingen van een groot beveiligingsbedrijf: de één bewaakt de poort, de ander de geldkluizen en een derde analyseert verdachte patronen. Samen vormen ze een gelaagd systeem dat sanctieontduiking extreem lastig maakt.

De sleutelrol van Nederlandse toezichthouders

De handhaving is geen taak voor één enkele instantie. Het is juist de gecoördineerde inspanning van verschillende gespecialiseerde diensten die het toezicht zo effectief maakt. Ieder brengt zijn eigen expertise in, waardoor diverse sectoren goed gedekt zijn.

De belangrijkste spelers in dit landschap zijn:

• De Douane: Zij vormen de fysieke frontlinie. De Douane controleert de goederenstromen die Nederland in- en uitgaan. Ze inspecteren zendingen en documenten om er zeker van te zijn dat er geen verboden producten, zoals dual-use goederen, naar Rusland worden geëxporteerd.
• De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM): Deze financiële waakhonden houden toezicht op banken, verzekeraars en andere financiële instellingen. Hun taak is te controleren of tegoeden van gesanctioneerde partijen correct zijn bevroren en of er geen verboden financiële diensten worden verleend.
• De Inlichtingen- en Opsporingsdienst (IOD) van de ILT: De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en haar IOD hebben een bredere opsporingsbevoegdheid. Zij kunnen diepgravende onderzoeken starten naar complexe constructies en netwerken die zijn opgezet puur om sancties te omzeilen.

Dit samenspel van instanties zorgt ervoor dat zowel de fysieke als de financiële routes nauwlettend in de gaten worden gehouden.

De motor van handhaving: meld- en rapportageplichten

Passief toezicht zou niet werken. Daarom is het Nederlandse systeem gebouwd op een actieve meld- en rapportageplicht. Dit verplicht bedrijven en instellingen om zélf proactief informatie te delen met de autoriteiten. Dit mechanisme is cruciaal; het voedt de handhaving met essentiële informatie.

De Nederlandse aanpak van de sancties tegen Rusland leunt zwaar op deze verplichte meldingen. Personen en organisaties op de sanctielijst moeten zich binnen zes weken melden als ze tegoeden of bezittingen in Nederland hebben. Tegelijkertijd zijn Nederlandse marktpartijen, zoals banken, verplicht om informatie over bevroren tegoeden van Russische entiteiten direct door te geven. Meer over deze verplichtingen lees je in deze uitleg over de Nederlandse sanctie-uitvoering.

Deze rapportages zijn de brandstof voor het handhavingsapparaat. Ze stellen toezichthouders in staat om patronen te herkennen, risico's in te schatten en gerichte onderzoeken te starten waar dat nodig is. Het is geen papieren tijger, maar een actief informatienetwerk.

De informatie uit deze meldingen wordt centraal verzameld en geanalyseerd. Wanneer een bank bijvoorbeeld een ongebruikelijke transactie of een bevroren tegoed rapporteert, kan dit het startschot zijn voor een diepgaander onderzoek door een opsporingsdienst. Dit laat zien hoe de juridische gevolgen van het overtreden van Rusland-sancties niet alleen voortkomen uit actieve opsporing, maar ook uit de plicht van het bedrijfsleven om zelf transparant te zijn. Het negeren van deze meldplicht is op zichzelf al een ernstige overtreding.

Compliance en preventie: zo houdt u uw organisatie uit de gevarenzone

Weten wat de juridische gevolgen zijn van het overtreden van de Rusland-sancties is één ding. Maar hoe voorkomt u dat uw organisatie überhaupt in de problemen komt? Het oude adagium ‘voorkomen is beter dan genezen’ is hier meer dan ooit van toepassing. Een proactieve aanpak is geen luxe, maar een absolute noodzaak om uw bedrijf te beschermen tegen catastrofale juridische, financiële en reputatieschade.

De basis voor effectieve preventie is een ijzersterk intern compliance-programma. Dit is geen standaard checklist die u even afvinkt, maar een levend systeem dat u continu moet aanpassen aan de steeds veranderende sanctieregels. Alles begint met een cruciale eerste stap: een grondige risicoanalyse.

Begin met een gedegen risicoanalyse

Voordat u maatregelen kunt nemen, moet u precies weten waar de gevaren schuilen. Een risicoanalyse helpt u de specifieke zwakke plekken binnen uw unieke bedrijfsprocessen te vinden. Waar liggen de risico’s voor úw organisatie?

Stel uzelf de volgende vragen om dit scherp te krijgen:

• Producten en diensten: Levert u goederen, technologie of diensten die op een sanctielijst staan? Of kunnen ze voor tweeërlei doeleinden (dual-use) worden ingezet?
• Klanten en eindgebruikers: Wie zijn uw klanten precies? En nog belangrijker: wie zijn de uiteindelijke gebruikers van uw producten? Een transactie met een Nederlandse tussenpersoon kan immers alsnog in Rusland belanden.
• Transactieroutes: Via welke landen, banken en logistieke partners lopen uw transacties? Omzeilingsconstructies maken vaak gebruik van routes via derde landen.
• Geografische aanwezigheid: Heeft uw bedrijf vestigingen, dochterondernemingen of partners in regio's die een verhoogd risico vormen?

Door deze kwetsbaarheden in kaart te brengen, kunt u heel gericht preventieve maatregelen nemen.

Een effectief compliance-programma is als een modern alarmsysteem. Het heeft sensoren op alle kritieke punten, geeft direct een signaal bij verdachte activiteit en wordt continu onderhouden om valse alarmen te voorkomen.

De bouwstenen van een effectief compliance-programma

Met de risicoanalyse als fundament kunt u een programma opbouwen dat echt werkt. Dit bestaat uit verschillende onmisbare onderdelen die samen een sterk verdedigingsschild vormen.

Een waterdicht programma rust op de volgende pijlers:

1. Screening van zakenpartners (Due Diligence): Dit is de absolute kern. Controleer elke nieuwe en bestaande klant, leverancier en partner tegen de actuele EU-sanctielijsten. Dit proces, ook wel Know Your Customer (KYC) genoemd, moet diepgaand zijn en de uiteindelijke belanghebbenden (UBO’s) van een bedrijf achterhalen.
2. Training van personeel: Uw medewerkers zijn uw eerste verdedigingslinie. Zorg dat iedereen, van sales tot logistiek, de basisprincipes van de sanctiewetgeving kent, de rode vlaggen herkent en weet waar ze een vermoeden moeten melden. Regelmatige trainingen houden de kennis scherp.
3. Implementatie van interne controles: Bouw controlemechanismen in uw systemen. Denk aan automatische blokkades in uw ERP-systeem voor transacties naar gesanctioneerde partijen of een ‘vierogenprincipe’ voor het goedkeuren van risicovolle exportorders.
4. Regelmatig raadplegen van sanctielijsten: Sanctielijsten veranderen continu. Zorg voor een proces of software die deze lijsten dagelijks controleert en vergelijkt met uw klantenbestand. Handmatige checks zijn in de praktijk vaak niet meer afdoende.

Door deze elementen te combineren, creëert u een cultuur van waakzaamheid. Compliance wordt dan geen taak van één afdeling, maar een gedeelde verantwoordelijkheid binnen de hele organisatie. Dat is de enige manier om juridische problemen proactief en effectief te vermijden.

Veelgestelde vragen

Hieronder duiken we in een paar veelgestelde vragen over de juridische gevolgen van het overtreden van de Rusland-sancties. Deze antwoorden geven snel meer helderheid over specifieke zorgen die leven bij ondernemers en particulieren die met deze ingewikkelde regels te maken krijgen.

Wat is nu precies het verschil tussen een opzettelijke en een niet-opzettelijke overtreding?

Dit juridische onderscheid is cruciaal en bepaalt voor een groot deel de strafmaat. Simpel gezegd: bij een opzettelijke overtreding weet je dat je fout zit. Je negeert bewust de regels, bijvoorbeeld door de herkomst van goederen te verhullen of transacties bewust zó te structureren dat je de sancties omzeilt. Dit leidt logischerwijs tot de zwaarste straffen, waaronder een gevangenisstraf die kan oplopen tot zes jaar.

Een niet-opzettelijke (of culpoze) overtreding gebeurt meer uit slordigheid of nalatigheid. Denk aan een bedrijf dat zijn due diligence niet goed op orde had en daardoor per ongeluk een regel schond. De straffen zijn dan wel lichter, maar nog steeds zeer serieus. Denk aan hechtenis of een forse boete die de bedrijfsvoering flink kan raken.

Kan ik als directeur ook persoonlijk aansprakelijk zijn?

Ja, absoluut. Het is een misvatting dat alleen de rechtspersoon (de B.V. of N.V.) kan worden aangepakt. Bestuurders kunnen wel degelijk persoonlijk strafrechtelijk aansprakelijk worden gesteld. Dit gebeurt met name als zij feitelijk leiding hebben gegeven aan de verboden handeling of bewust de andere kant op keken, terwijl ze wisten dat er iets niet pluis was.

Deze persoonlijke aansprakelijkheid geldt niet alleen voor het actief aansturen van de overtreding. Het kan ook ontstaan door simpelweg na te laten om effectief toezicht te houden en een deugdelijk compliance-beleid op te tuigen.

Welke rol speelt de Douane precies bij de handhaving?

De Douane heeft een sleutelrol; zij zijn de poortwachters aan de grenzen van de EU. Hun primaire taak is de fysieke controle van goederen. Ze controleren import- en exportzendingen en verifiëren dat er geen gesanctioneerde producten het grondgebied verlaten of binnenkomen.

Bij een vermoeden van een overtreding hebben zij de bevoegdheid om goederen direct vast te houden en een nader onderzoek te starten. Dit is vaak de eerste, concrete stap in een handhavingstraject die de bal aan het rollen brengt.

De Douane werkt nauw samen met andere opsporingsdiensten zoals de FIOD. Een rood vlaggetje in hun systeem kan een heel juridisch domino-effect in gang zetten, met verstrekkende gevolgen voor de hele onderneming.

Bestaan er uitzonderingen op de sancties?

In heel specifieke en strikt beperkte gevallen kunnen er ontheffingen of vergunningen worden aangevraagd. Denk bijvoorbeeld aan humanitaire doeleinden, de levering van medische goederen of de afwikkeling van contracten die al bestonden voordat de sancties van kracht werden.

Het verkrijgen van zo'n uitzondering is echter allesbehalve een standaardprocedure. Het vereist een formele aanvraag bij de bevoegde autoriteiten, die elke aanvraag onder een vergrootglas leggen. Reken op een zeer strenge beoordeling.