Wat is een maatschap? Een complete gids

Samenwerken met andere professionals, maar zonder de rompslomp van een bv? Dan kom je al snel uit bij de maatschap. Dit is een samenwerkingsverband tussen twee of meer personen – de ‘maten’ – die gezamenlijk een beroep uitoefenen. Het is een laagdrempelige rechtsvorm, maar wel een met een belangrijk kenmerk: de maatschap heeft geen rechtspersoonlijkheid. Dat betekent dat de maten persoonlijk aansprakelijk zijn voor eventuele schulden.

De maatschap is vooral geliefd in de wereld van vrije beroepen. Denk aan artsen, advocaten, fysiotherapeuten en architecten die hun krachten bundelen.

De kern van de maatschap ontrafeld

Stel je voor: een groep gespecialiseerde artsen wil samen een kliniek openen. Ze willen de kosten voor de praktijkruimte, de dure apparatuur en het personeel delen, maar ieder blijft zijn eigen patiënten behandelen. De maatschap is voor zo’n situatie de perfecte oplossing. Zie het als een professioneel team waarin elke speler zijn eigen expertise inbrengt voor een gemeenschappelijk doel, maar wel individueel verantwoordelijk blijft voor zijn eigen handelen.

Dat de maatschap geen rechtspersoonlijkheid heeft, is een cruciaal detail om te onthouden. Een bv wordt door de wet gezien als een aparte ‘persoon’, maar een maatschap is juridisch onlosmakelijk verbonden met de maten zelf. Dit heeft directe gevolgen voor de aansprakelijkheid. Als de maatschap schulden maakt, kunnen schuldeisers aankloppen bij het privévermogen van de maten.

Waarom kiezen voor een maatschap?

Deze rechtsvorm is niet voor iedereen, maar blinkt uit in specifieke situaties, met name binnen de vrije beroepen. De voornaamste redenen om voor een maatschap te kiezen zijn:

• Eenvoudig op te richten: Je hebt geen notariële akte of een minimum startkapitaal nodig. Een inschrijving bij de Kamer van Koophandel (KvK) en een goede overeenkomst zijn in principe genoeg.
• Volop flexibiliteit: Alle afspraken over de inbreng, winstverdeling en bevoegdheden leg je vast in een maatschapsovereenkomst. Die kun je helemaal op maat maken.
• Fiscale voordelen: Voor de Belastingdienst is elke maat een zelfstandig ondernemer. Dat betekent dat je kunt profiteren van aantrekkelijke regelingen zoals de zelfstandigenaftrek.

De maatschap is een gevestigde waarde in het Nederlandse ondernemerslandschap. Momenteel zijn er ongeveer 33.000 maatschappen actief. Dit aantal is de afgelopen tien jaar opvallend stabiel gebleven, wat laat zien dat deze vorm nog steeds relevant is. Wil je dieper in de details duiken? Op Ondernemersplein.nl vind je nog meer informatie over de kenmerken van deze rechtsvorm.

De kernmerken van de maatschap in één oogopslag

Om het nog duidelijker te maken, hebben we de belangrijkste eigenschappen voor je samengevat. Deze tabel biedt een snel overzicht van de fundamentele eigenschappen van een maatschap, ideaal voor ondernemers die de basis snel willen begrijpen.

Zoals je ziet, is de maatschap een rechttoe rechtaan constructie, perfect voor professionals die de krachten willen bundelen zonder al te veel administratieve lasten.

Hoe je een maatschap opricht

Een maatschap starten is op papier verrassend eenvoudig. Je hebt geen notariële akte nodig en er is geen eis voor startkapitaal. Juist die laagdrempeligheid maakt het een populaire keuze voor professionals die de krachten willen bundelen. Maar vergis je niet: een goede voorbereiding is het halve werk en essentieel voor een duurzame samenwerking.

De eerste formele stap is de inschrijving in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel (KvK). Deze registratie is wettelijk verplicht en maakt jullie samenwerking officieel. Bij de inschrijving geef je de namen van alle maten op, samen met de naam waaronder jullie gaan werken.

Het fundament: de maatschapsovereenkomst

Hoewel de wet je niet verplicht om een maatschapsovereenkomst (ook wel een maatschapscontract genoemd) op te stellen, is dit in de praktijk absoluut onmisbaar. Zonder zo’n contract val je terug op de algemene wettelijke regels, en die zijn vaak te algemeen om jullie specifieke situatie te dekken.

Zie het contract als het fundament van jullie samenwerking. Het is een document dat duidelijkheid schept, verwachtingen managet en toekomstige conflicten in de kiem smoort.

Een goed opgestelde maatschapsovereenkomst is geen teken van wantrouwen, maar juist een bewijs van professionaliteit. Het beschermt alle maten door verwachtingen en verantwoordelijkheden helder vast te leggen.

Een sterke overeenkomst regelt de interne verhoudingen en zorgt ervoor dat iedereen precies weet waar hij aan toe is. Dit is cruciaal, want onduidelijkheid over geld, bevoegdheden of verantwoordelijkheden is een voedingsbodem voor geschillen.

Essentiële onderdelen van het contract

Wat moet er dan precies in zo'n overeenkomst staan? Een waterdicht contract dekt in ieder geval de volgende cruciale punten. Probeer hierbij vooruit te denken en verschillende scenario’s – ook de minder leuke – te ondervangen.

Een checklist voor jullie maatschapsovereenkomst:

• Inbreng van de maten
  Beschrijf heel specifiek wat iedere maat inbrengt. Dit kan geld zijn, maar net zo goed arbeid, specialistische kennis (knowhow) of goederen, zoals een praktijkruimte of dure apparatuur.

• Winst- en verliesverdeling
  Leg vast hoe de winst (en eventueel het verlies) wordt verdeeld. Dit hoeft niet gelijk te zijn aan de inbreng. Je kunt bijvoorbeeld afspreken dat de verdeling afhangt van gewerkte uren, binnengehaalde opdrachten of een andere verdeelsleutel.

• Bevoegdheden en besluitvorming
  Wie mag namens de maatschap handelen en tot welk bedrag? Maak onderscheid tussen alledaagse handelingen (beheersdaden) die een maat zelfstandig mag doen, en grote besluiten (beschikkingsdaden) waarvoor iedereen moet instemmen.

• Ziekte en arbeidsongeschiktheid
  Wat gebeurt er als een maat langdurig uitvalt? Regel wie de taken overneemt, hoe de financiële gevolgen worden opgevangen en wat de afspraken zijn over de winstuitkering in die periode.

• Toetreding en uittreding van maten
  Stel duidelijke regels op voor het toetreden van een nieuwe maat. Leg ook de volledige procedure vast voor als een maat vertrekt, inclusief de financiële afwikkeling en de waardebepaling van zijn of haar aandeel.

• Geschillenregeling en beëindiging
  Hoe lossen jullie een conflict op als jullie er samen niet uitkomen? En onder welke voorwaarden kan de maatschap worden ontbonden? Denk aan een stemmingsprocedure of een externe bemiddelaar.

Het zorgvuldig vastleggen van deze afspraken bespaart niet alleen een hoop mogelijke juridische kosten in de toekomst, maar versterkt vooral de vertrouwensbasis van jullie samenwerking. Het is dan ook sterk aan te raden om hier juridisch advies voor in te winnen. Een expert helpt jullie een overeenkomst op te stellen die écht past bij jullie unieke situatie.

Aansprakelijkheid en financiën: hoe zit dat precies?

Een van de allerbelangrijkste, zo niet hét belangrijkste kenmerk van een maatschap, is hoe de aansprakelijkheid en financiën zijn geregeld. Dit is een punt dat je echt tot in de puntjes moet begrijpen voordat je voor deze rechtsvorm kiest. De gevolgen kunnen namelijk direct je privévermogen raken. Er is, anders dan bij een bv, geen juridische scheiding tussen jou als persoon en de onderneming.

De kern is dat alle maten persoonlijk en hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de schulden van de maatschap. Concreet betekent dit: als de maatschap een schuld niet kan betalen, kan een schuldeiser bij iedere maat afzonderlijk aankloppen voor het volledige bedrag. Dit is een flink risico en de voornaamste reden waarom een ijzersterke maatschapsovereenkomst onmisbaar is.

Beheersdaden versus beschikkingsdaden

Niet elke actie die je als maat neemt, heeft dezelfde gevolgen voor de aansprakelijkheid. De wet maakt hierin een cruciaal onderscheid:

• Beheersdaden: Dit zijn de alledaagse, normale activiteiten die nodig zijn om de praktijk of het kantoor draaiende te houden. Denk aan het bestellen van kantoorspullen, het betalen van de huur of het uitvoeren van een standaardopdracht voor een klant.
• Beschikkingsdaden: Dit zijn ingrijpende beslissingen die buiten de dagelijkse gang van zaken vallen. Voorbeelden hiervan zijn het kopen van een duur bedrijfspand, het aannemen van een nieuwe maat of het afsluiten van een forse lening.

Voor beheersdaden is in principe iedere maat bevoegd om zelfstandig te handelen. Als een maat binnen zijn bevoegdheid zo'n beheersdaad verricht, dan zijn alle maten voor een gelijk deel aansprakelijk voor de schuld die hieruit voortkomt. Voor beschikkingsdaden ligt dat anders: daar is de toestemming van alle maten voor nodig, tenzij je hierover in het contract andere afspraken hebt gemaakt.

Het onderscheid tussen beheer en beschikking is niet altijd zwart-wit. Leg daarom in de maatschapsovereenkomst zo concreet mogelijk vast welke handelingen tot welke categorie behoren. Spreek bijvoorbeeld af tot welk bedrag een maat zelfstandig mag handelen. Dit voorkomt een hoop discussie en onverwachte schulden achteraf.

Financiële structuur en winstverdeling

Een maatschap starten is financieel gezien laagdrempelig. Er is namelijk geen wettelijk verplicht startkapitaal. De maten bepalen helemaal zelf wat ze inbrengen. Dat kan geld zijn, maar ook goederen (zoals een auto of een computer) of simpelweg arbeid. Wat iedere maat inbrengt, wordt nauwkeurig vastgelegd in de overeenkomst, want dit is vaak de basis voor de verdeling van de winst.

Hoe je de winst verdeelt, mag je ook helemaal zelf weten. Je kunt kiezen voor een verdeling op basis van inbreng, gewerkte uren, behaalde omzet per maat, of een vaste verdeelsleutel. Het is zelfs mogelijk af te spreken dat een maat die alleen arbeid inbrengt, een kleiner deel van de winst krijgt dan een maat die een groot geldbedrag heeft ingebracht.

Wat de maatschap fiscaal en juridisch bijzonder maakt, is dat ze geen rechtspersoonlijkheid heeft. Dit betekent dat de maatschap zelf niet belastingplichtig is; de maten worden ieder individueel aangeslagen voor hun deel van de winst of het verlies. Omdat er geen afgescheiden vermogen is, zijn maten persoonlijk aansprakelijk voor schulden, een doorslaggevend element bij de keuze voor deze ondernemingsvorm. Meer over de juridische kenmerken van de maatschap lees je op de website van VN.nl. De afspraken die je hierover maakt zijn cruciaal, niet alleen voor de financiële gezondheid van de maatschap, maar ook voor de onderlinge verstandhouding.

Wanneer is de maatschap de juiste keuze?

De rechtsvorm die je kiest, is een van de fundamentele beslissingen bij de start van je onderneming. Is de maatschap het juiste puzzelstukje voor jouw plannen? Om die vraag te beantwoorden, moet je de voordelen en nadelen eerlijk op een rijtje zetten. De maatschap is namelijk geen standaardoplossing, maar komt in specifieke situaties juist perfect tot haar recht.

De kracht van de maatschap zit hem vooral in de eenvoud en flexibiliteit. Het is een laagdrempelige manier om een professionele samenwerking te starten zonder al te veel poespas.

De voordelen van een maatschap

De populariteit van deze rechtsvorm, met name onder vrije beroepsbeoefenaren, is geen toeval. De belangrijkste pluspunten zijn:

• Eenvoudige en goedkope oprichting: Je hoeft niet langs de notaris voor een oprichtingsakte en een startkapitaal is niet vereist. Een inschrijving bij de Kamer van Koophandel (KvK) en een degelijk maatschapscontract is alles wat je nodig hebt.
• Volledige contractvrijheid: Samen met je partners bepaal je de spelregels. Alle afspraken over winstverdeling, inbreng, bevoegdheden en hoe besluiten worden genomen, kun je volledig op maat vastleggen in de overeenkomst.
• Fiscale voordelen: Voor de Belastingdienst wordt elke maat gezien als een zelfstandig ondernemer. Dit betekent dat je, mits je voldoet aan het urencriterium, recht hebt op interessante aftrekposten zoals de zelfstandigenaftrek en startersaftrek.

Deze voordelen maken de maatschap een uitstekende keuze voor professionals die kosten willen delen en samen willen werken, maar tegelijkertijd een grote mate van individuele vrijheid willen behouden.

De maatschap is te vergelijken met een professioneel samenlevingscontract. Het biedt de vrijheid om de samenwerking volledig naar eigen inzicht vorm te geven, maar vereist tegelijkertijd glasheldere afspraken om de risico's van zo’n persoonlijke verbintenis in te dammen.

Het grootste nadeel is echter een factor die je nooit mag onderschatten: de persoonlijke aansprakelijkheid. Als de maatschap schulden maakt, kunnen schuldeisers bij jouw privévermogen aankloppen. Dit risico is voor veel ondernemers een doorslaggevende reden om verder te kijken.

Maatschap vergeleken met VOF en BV

Om een goede beslissing te nemen, is het slim om de maatschap direct naast twee andere populaire rechtsvormen te leggen: de vennootschap onder firma (VOF) en de besloten vennootschap (BV). Elke vorm heeft zijn eigen, unieke eigenschappen als het gaat om oprichting, aansprakelijkheid en belastingen.

De VOF lijkt in veel opzichten op de maatschap, maar er is een cruciaal verschil in aansprakelijkheid. Bij een VOF zijn alle vennoten hoofdelijk aansprakelijk voor alle schulden van de onderneming, wie de schuld ook heeft veroorzaakt. Bij een maatschap ben je in beginsel alleen voor een gelijk deel aansprakelijk voor gezamenlijke schulden. De BV staat hier volledig los van, omdat deze rechtspersoonlijkheid heeft. Hierdoor is de onderneming zélf aansprakelijk en blijft je privévermogen in principe buiten schot.

De onderstaande tabel zet de belangrijkste verschillen helder naast elkaar. Dit helpt je te bepalen welke structuur het beste past bij jouw risicobereidheid en ambities.

Vergelijking maatschap versus VOF en BV

Een directe vergelijking van de maatschap met de VOF en de BV op basis van cruciale criteria zoals oprichting, aansprakelijkheid en fiscale behandeling.

Zoals je ziet, is de keuze sterk afhankelijk van je persoonlijke situatie. De maatschap en VOF bieden fiscale voordelen voor de ondernemer als individu, terwijl de BV vooral bescherming biedt voor je privévermogen. Het afwegen van deze aspecten is essentieel voor een duurzame en succesvolle start.

Fiscale voordelen en verplichtingen

Een van de meest interessante kanten van de maatschap is toch wel de fiscale structuur. Anders dan een bv, betaalt de maatschap zelf geen belasting. Dat klinkt misschien wat gek, maar de logica erachter is eigenlijk heel simpel: omdat de maatschap geen rechtspersoon is, is ze voor de fiscus ‘transparant’.

Wat betekent dat? De Belastingdienst kijkt als het ware dwars door de maatschap heen, rechtstreeks naar de maten. Elke maat wordt gezien als een zelfstandig ondernemer. Je bent dus zelf verantwoordelijk voor het aangeven van jouw deel van de winst bij de inkomstenbelasting. En dat opent de deur naar een reeks aantrekkelijke fiscale regelingen.

Profiteer van ondernemersaftrekposten

Ziet de Belastingdienst jou als ondernemer voor de inkomstenbelasting? Dan kom je in aanmerking voor verschillende aftrekposten die je belastbare winst flink omlaag kunnen brengen. De belangrijkste voorwaarde die hieraan verbonden is, is het urencriterium. Dit houdt in dat je minimaal 1.225 uur per kalenderjaar in je onderneming steekt.

Voldoe je daaraan, dan kun je profiteren van de volgende regelingen:

• Zelfstandigenaftrek: Een vast bedrag dat je van je winst mag aftrekken. Dit levert je direct een aanzienlijk belastingvoordeel op.
• Startersaftrek: Ben je in de afgelopen vijf jaar minder dan drie keer zelfstandig ondernemer geweest? Dan mag je de zelfstandigenaftrek de eerste drie jaar verhogen met de startersaftrek. Een extra steuntje in de rug.
• MKB-winstvrijstelling: Nadat je de andere aftrekposten hebt toegepast, mag je nog eens een percentage van de resterende winst vrijstellen van belasting. Het mooie is: deze vrijstelling geldt voor iedere ondernemer, ook als je het urencriterium níét haalt.

Deze aftrekposten zijn specifiek in het leven geroepen om ondernemerschap te stimuleren. Voor een maatschap betekent dit dat elke maat afzonderlijk kan profiteren, wat een aanzienlijk cumulatief voordeel voor het hele samenwerkingsverband kan opleveren.

De btw-verplichtingen van een maatschap

Naast de inkomstenbelasting krijg je als maatschap vrijwel altijd te maken met de btw (omzetbelasting). Voor de btw wordt de maatschap wél als één ondernemer gezien. Dit betekent dat jullie gezamenlijk btw-aangifte doen over de diensten of producten die jullie leveren.

De meeste beroepen die in een maatschap worden uitgeoefend, zoals die van advocaten en architecten, zijn btw-plichtig. Het is wel belangrijk om te weten dat er ook vrijstellingen bestaan, met name in de medische sector. Zo zijn fysiotherapeuten en artsen vaak vrijgesteld van btw voor hun medische handelingen.

Een goede administratie is cruciaal om dit allemaal correct te verwerken en je fiscale plichten juist na te komen. Het is verstandig om je hierover goed te laten adviseren door een expert, bijvoorbeeld van Law & More, zodat je zeker weet dat je optimaal gebruikmaakt van de fiscale mogelijkheden.

De maatschap in de praktijk

Begrippen als aansprakelijkheid en winstverdeling blijven vaak wat abstract. Daarom duiken we in een paar voorbeelden uit de praktijk. Zo zie je direct hoe een maatschapsovereenkomst de basis vormt voor de dagelijkse gang van zaken.

De maatschap is trouwens een van de oudste rechtsvormen die we in Nederland kennen. Vooral in sectoren waar persoonlijke expertise en samenwerking hand in hand gaan, zoals bij vrije beroepen en in de zorg, is het een belangrijke pijler. Meer statistieken over rechtsvormen vind je op de website van het CBS.

Casus 1: Een medische praktijk

Stel, je hebt een maatschap van drie fysiotherapeuten. Ieder heeft een eigen specialisme: de een doet manuele therapie, de ander sportfysiotherapie en de derde richt zich op kinderen. Samen delen ze de kosten voor de huur van de praktijk, een administratieve kracht en de apparatuur die ze allemaal gebruiken.

In hun maatschapsovereenkomst hebben ze het volgende vastgelegd:

• Winstverdeling: De winst wordt verdeeld op basis van de omzet die elke therapeut zelf binnenhaalt, uiteraard na aftrek van de gezamenlijke kosten.
• Aansprakelijkheid: Maakt een van de therapeuten een beroepsfout? Dan is diegene daar in principe zelf aansprakelijk voor. De andere maten staan hierbuiten.

Dit voorbeeld laat de essentie van de maatschap perfect zien: samen de krachten bundelen waar het voordeel oplevert (kosten delen), maar individueel de verantwoordelijkheid dragen waar het echt om draait (de beroepsuitoefening).

Casus 2: Een architectenbureau

Een ander scenario: een architectenbureau met twee maten. De ene is een ervaren architect met een groot netwerk en kapitaal. De ander is een jonge, talentvolle ontwerper die vooral zijn innovatieve ideeën en arbeid inbrengt.

Hun overeenkomst is kraakhelder. Grote investeringen, zoals de aanschaf van dure software, vereisen unanieme instemming. Voor de dagelijkse uitgaven tot € 1.000 mag iedere maat zelfstandig beslissen.

Deze duidelijke afbakening voorkomt een hoop discussie en zorgt ervoor dat de boel soepel blijft draaien, zelfs in de hectiek van een project.

Nog wat laatste vragen over de maatschap

We hebben al een hoop besproken, maar in de praktijk duiken er vaak nog wat specifieke vragen op. Logisch ook, want de duivel zit in de details. Hieronder geef ik antwoord op de vragen die ik het vaakst hoor van ondernemers die een maatschap overwegen.

Kan ik in mijn eentje een maatschap oprichten?

Nee, absoluut niet. De kern van een maatschap is juist de samenwerking. Je hebt dus altijd twee of meer personen (of rechtspersonen) nodig, de zogenaamde maten. Alleen starten is per definitie onmogelijk, want het hele concept draait om het bundelen van krachten.

Wat gebeurt er als een maat stopt of overlijdt?

Dit is een cruciaal punt dat je vooraf moet tackelen in de maatschapsovereenkomst. Als je hier niets over afspreekt, wordt de maatschap in principe direct ontbonden zodra een maat wegvalt. Dat wil je natuurlijk voorkomen. In het contract kun je gelukkig clausules opnemen die de boel redden:

• Voortzettingsbeding: Hiermee leg je vast dat de overgebleven maten de maatschap mogen doorzetten. Simpel en effectief.
• Verblijvensbeding: Deze clausule regelt dat het aandeel van de vertrekkende maat overgaat naar de anderen, meestal tegen een vooraf afgesproken vergoeding.

Door hierover na te denken, zorg je voor continuïteit en voorkom je een hoop gedoe en mogelijke conflicten op een later, vaak al moeilijk moment.

Het ontbreken van een goed contract bij het vertrek van een maat is een van de meest voorkomende oorzaken van juridische geschillen binnen een maatschap. Vooruitdenken is hierbij essentieel.

Heb ik een zakelijke rekening nodig?

Hoewel de wet je niet altijd direct verplicht, is het openen van een gezamenlijke zakelijke bankrekening zeer sterk aan te raden. Het klinkt misschien als een extra administratieve stap, maar het levert je enorm veel op.

Het zorgt voor een kraakhelder financieel overzicht en houdt de bedrijfsfinanciën netjes gescheiden van ieders privé-uitgaven. Dat maakt de boekhouding niet alleen makkelijker, maar voorkomt ook onduidelijkheid en discussies over geld tussen de maten.