Werkstress is een groeiend probleem op de Nederlandse arbeidsmarkt. Steeds meer mensen worstelen met burn-out en psychische overbelasting.
Dat roept lastige vragen op over de verantwoordelijkheid van werkgevers. Wat gebeurt er eigenlijk als werknemers schade oplopen door stress op het werk?
De zorgplicht van werkgevers strekt zich uit tot het voorkomen van werkstress, maar heeft duidelijke grenzen waarbij ook de werknemer eigen verantwoordelijkheid draagt. Werkgevers moeten volgens artikel 7:658 van het Burgerlijk Wetboek en de Arbowet zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving.
Toch kun je werkgevers niet overal op aanspreken. Niet elke vorm van stress valt onder hun verantwoordelijkheid.
De wet eist dat werkgevers maatregelen nemen om werkstress te beperken. Maar de omstandigheden van elk geval bepalen of ze echt aansprakelijk zijn voor schade.
De zorgplicht bij werkstress en werkgeversaansprakelijkheid
De zorgplicht van werkgevers bij werkstress staat in het Burgerlijk Wetboek en de Arbeidsomstandighedenwet. Die plicht is best ruim, maar niet eindeloos.
Werknemers hebben ook hun eigen rol. Ze moeten zelf signalen van overbelasting melden en meewerken aan oplossingen.
Definitie van zorgplicht in de context van werkstress
Werkgevers moeten alle redelijke maatregelen nemen om werkstress te voorkomen. Ze moeten niet alleen letten op fysieke risico’s, maar ook op psychische schade zoals burn-out.
Ze moeten actief risico’s herkennen die tot stress kunnen leiden. Denk aan hoge werkdruk, onduidelijke taken, of een gebrek aan sociale steun.
Belangrijke aspecten van de zorgplicht:
- Stresssignalen bij werknemers op tijd herkennen
- Preventieve maatregelen nemen
- Ondersteuning bieden bij stressproblemen
Toch is die zorgplicht niet grenzeloos. Werknemers moeten hun eigen grenzen bewaken en problemen op tijd aankaarten.
Werkgeversaansprakelijkheid volgens het Burgerlijk Wetboek
Artikel 7:658 van het Burgerlijk Wetboek vormt de basis voor aansprakelijkheid bij werkstress. Dit artikel zegt dat werkgevers aansprakelijk zijn voor schade die werknemers lijden tijdens hun werk.
De werkgever moet aantonen dat hij zijn zorgplicht volledig is nagekomen. Zodra er sprake is van werkgerelateerde schade, ligt de bewijslast bij de werkgever.
Voorwaarden voor aansprakelijkheid:
- De schade is ontstaan tijdens het werk
- De zorgplicht is geschonden
- De werknemer levert voldoende bewijs van gevaarlijke werkomstandigheden
De Hoge Raad heeft recent bevestigd: niet elke psychische schade leidt tot aansprakelijkheid. Werknemers moeten aantonen dat er echt gevaarlijke situaties waren.
Grondslagen in arbeidsrecht en arbeidsomstandighedenwetgeving
De Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) en het Burgerlijk Wetboek vormen samen de basis voor de zorgplicht. Artikel 3 van de Arbowet verplicht werkgevers om veilige arbeidsomstandigheden te waarborgen.
De Arbowet focust vooral op preventie van arbeidsrisico’s. Ook psychosociale arbeidsbelasting en werkstress vallen hieronder.
Wettelijke verplichtingen onder de Arbowet:
- Risico-inventarisaties uitvoeren
- Een plan van aanpak maken
- Voorlichting en instructie geven
Artikel 7:611 BW bevestigt de algemene zorgplicht. Werkgevers moeten zich als goed werkgever gedragen.
Wettelijk kader van de zorgplicht bij werkstress
De zorgplicht van werkgevers bij werkstress steunt op artikel 7:658 van het Burgerlijk Wetboek en artikel 3 van de Arbowet. De Hoge Raad heeft met verschillende uitspraken de werkgeversaansprakelijkheid scherp omlijnd.
Artikel 7:658 BW en de betekenis voor werkgevers
Artikel 7:658 van het Burgerlijk Wetboek is het hart van de zorgplicht. Werkgevers moeten zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving.
De wet verplicht werkgevers om werknemers te beschermen tegen:
- Overbelasting en te veel werk
- Te moeilijke taken voor bepaalde werknemers
- Ongezonde arbeidsomstandigheden
De zorgplicht gaat verder dan fysieke veiligheid. Werkgevers moeten ook psychische belasting voorkomen en werkstress serieus nemen.
Als de werkgever zijn zorgplicht schendt, kan de werknemer schadevergoeding eisen.
Arbowet en vereisten voor gezonde werkomgeving
Artikel 3 van de Arbowet vult het Burgerlijk Wetboek aan met praktische regels. Deze wet draait om arbeidsomstandigheden en bescherming van werknemers.
De Arbowet verplicht werkgevers tot:
- Een risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E)
- Preventieve maatregelen nemen
- Voorlichting geven over risico’s
Voor werkstress betekent dit:
- Stressfactoren op de werkplek in kaart brengen
- Maatregelen nemen tegen werkdruk en tijdsdruk
- Leidinggevenden trainen in het herkennen van stress
De wet noemt geen vaste maatregelen. Werkgevers mogen zelf bepalen wat past bij hun organisatie.
Rol van de Hoge Raad en relevante jurisprudentie
In maart 2025 deed de Hoge Raad een belangrijke uitspraak over werkgeversaansprakelijkheid bij burn-out. Werknemers die schadevergoeding willen, moeten aan duidelijke eisen voldoen.
De rechter stelde drie voorwaarden voor aansprakelijkheid:
- De werkomstandigheden zijn objectief schadelijk
- Er bestaat een direct verband tussen werk en klachten
- De werkgever is tekortgeschoten in zijn zorgplicht
In de Samsung-zaak oordeelde de Hoge Raad dat de subjectieve ervaring niet genoeg is. Werknemers moeten aantonen dat de arbeidsomstandigheden echt ongezond waren.
Deze uitspraken beschermen werkgevers tegen vage of ongegronde claims. Normale werkspanning of een conflict leidt niet zomaar tot aansprakelijkheid.
Werkgevers die klachten serieus nemen en snel reageren, lopen minder risico.
Praktische invulling van de zorgplicht door werkgevers
Werkgevers moeten echt maatregelen nemen om hun zorgplicht waar te maken. Denk aan een risico-inventarisatie, heldere voorlichting en het verstrekken van beschermingsmiddelen.
Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E)
Elke werkgever moet een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) maken. Hierin staan alle risico’s binnen het bedrijf.
De RI&E kijkt naar alle werkplekken. Ook thuiswerkplekken horen erbij.
Werkstress is een belangrijk risico dat vaak over het hoofd wordt gezien.
Werkgevers moeten de RI&E bijwerken bij:
- Nieuwe werkzaamheden
- Veranderende arbeidsomstandigheden
- Een arbeidsongeval
- Minimaal elke vijf jaar
Een deskundige maakt de RI&E. Dat kan iemand van binnen het bedrijf zijn, maar ook een externe adviseur.
Op basis van de RI&E moet de werkgever een plan van aanpak maken. Hierin staat welke maatregelen ze nemen om risico’s aan te pakken.
Voorlichting, training en veiligheidsvoorschriften
Werknemers moeten weten hoe ze veilig werken. De werkgever moet hiervoor zorgen.
Veiligheidsvoorschriften moeten duidelijk zijn en in begrijpelijke taal. Alleen mondeling uitleggen is meestal niet genoeg.
Training is belangrijk en moet regelmatig terugkomen. Nieuwe medewerkers hebben extra uitleg nodig. Ook als er nieuwe taken of machines zijn, is training essentieel.
De werkgever moet controleren of iedereen zich aan de regels houdt. Zonder toezicht zijn voorschriften weinig waard.
Belangrijke onderwerpen zijn bijvoorbeeld:
- Gebruik van machines
- Tillen en buigen
- Omgaan met gevaarlijke stoffen
- Werkstress herkennen en voorkomen
Persoonlijke beschermingsmiddelen en faciliteiten
Persoonlijke beschermingsmiddelen horen gratis te zijn. De werkgever draait op voor de kosten.
Ze moeten goed zitten en werken zoals het hoort. Gaat er iets stuk? Dan moet dat meteen vervangen worden.
Werknemers moeten snappen hoe ze de middelen gebruiken. Anders heb je er nog niks aan.
Voorbeelden van beschermingsmiddelen:
- Veiligheidsschoenen
- Handschoenen
- Gehoorbescherming
- Veiligheidsbrillen
Faciliteiten zijn ook belangrijk. Denk aan goede verlichting.
Schone toiletten en rustige werkplekken maken het verschil. Arbeidsomstandigheden moeten gezond zijn, dat spreekt voor zich.
De werkgever checkt regelmatig of alles nog werkt. Oude spullen beschermen gewoon niet meer.
Grenzen en reikwijdte van de zorgplicht bij werkstress
De zorgplicht bij werkstress hangt af van de werksituatie. Uitzendkrachten, ZZP’ers en thuiswerkers vragen echt om een andere aanpak.
Thuiswerkplek en zorgplicht bij hybride werken
Werkgevers hebben een zorgplicht voor thuiswerkers. Die geldt ook voor werkstress tijdens het thuiswerken.
De Arbeidsomstandighedenwet blijft gewoon gelden, ook als je thuis werkt.
Wat moet de werkgever regelen bij thuiswerk:
- Een ergonomische werkplek en goede apparatuur
- Werkdruk in de gaten houden en beperken
- Duidelijke afspraken over bereikbaarheid
- Contact houden om isolatie te voorkomen
Bij hybride werken moet de werkgever extra letten op de grens tussen werk en privé. Werknemers die thuis overwerken of geen pauze nemen, vallen gewoon onder de zorgplicht.
De werkgever moet heldere afspraken maken over werktijden. Online meetings buiten kantooruren? Dat kan werkstress opleveren.
Technische problemen thuis die stress geven, zijn ook de verantwoordelijkheid van de werkgever. Goede IT-ondersteuning hoort erbij.
Zorgplicht buiten de directe werkomgeving
De zorgplicht stopt niet bij de kantoordeur. Werkgevers zijn ook verantwoordelijk voor werkstress tijdens zakenreizen, trainingen of bedrijfsuitjes.
Situaties waar de zorgplicht geldt:
- Bedrijfsuitjes en teambuilding
- Zakenreizen en conferenties
- Externe trainingen en cursussen
- Werkoverleg buiten kantoor
Werkdruk tijdens zakenreizen? Lange dagen en late meetings kunnen stress opleveren. De planning moet haalbaar blijven.
Tijdens bedrijfsuitjes blijft de zorgplicht bestaan. Alcoholgebruik, gevaarlijke activiteiten en sociale druk kunnen stress veroorzaken. Dat moet de werkgever voorkomen.
Externe locaties vragen om extra aandacht. De werkgever moet checken of de omstandigheden veilig zijn, ook mentaal.
Uitzendkrachten, ZZP’ers en andere niet-werknemers
Uitzendkrachten horen dezelfde bescherming tegen werkstress te krijgen als vaste werknemers. De inlenende werkgever is hier verantwoordelijk voor.
Het uitzendbureau en de inlener delen de zorgplicht. Het bureau begeleidt algemeen, de inlener zorgt voor een veilige werkplek.
ZZP’ers vallen buiten de wettelijke bescherming van de Arbeidsomstandighedenwet. Opdrachtgevers hebben geen zorgplicht voor hun werkstress.
Bij schijnconstructies kan het anders liggen. Werkt een ZZP’er eigenlijk als werknemer? Dan kan de zorgplicht gelden, afhankelijk van de werkrelatie.
Stagiaires en vrijwilligers krijgen beperkte bescherming. Organisaties moeten hen beschermen tegen werkstress en overbelasting.
Aansprakelijkheid bij schending van de zorgplicht
Werkgevers kunnen aansprakelijk zijn voor schade door werkstress, beroepsziekten en arbeidsongevallen als ze hun zorgplicht niet nakomen.
De bewijslast ligt vaak bij de werknemer. Tenzij de werkgever opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer kan aantonen.
Bewijslast en opzet/bewuste roekeloosheid
De werkgever is meestal aansprakelijk voor schade die werknemers oplopen tijdens het werk. Dit staat in artikel 7:658 van het Burgerlijk Wetboek.
De werkgever kan zich alleen verdedigen door te laten zien dat hij zijn zorgplicht is nagekomen. Of dat de werknemer bewust risico’s nam.
De werknemer moet aantonen:
- Objectief schadelijke werkomstandigheden
- Causaal verband tussen werk en schade
- Schending van de zorgplicht
De werkgever moet laten zien dat hij genoeg preventieve maatregelen heeft genomen. Was er een risico-inventarisatie? Waren er veiligheidsmaatregelen?
Bij opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer is de werkgever niet aansprakelijk. Dan heeft de werknemer willens en wetens risico’s genomen.
Schade door werkstress, burn-out en beroepsziekten
Werkstress kan serieuze gezondheidsschade geven, zoals burn-out of depressie. Maar niet elke burn-out leidt tot aansprakelijkheid.
De werknemer moet laten zien dat de werkomstandigheden echt schadelijk waren. Alleen stress voelen is niet genoeg.
Voorbeelden van schadelijke omstandigheden:
- Structureel pesten door leidinggevenden
- Onredelijke werkdruk over langere tijd
- Geen sociale steun bij problemen
- Onveilige werkplekken
Beroepsziekten vallen ook onder de zorgplicht. Denk aan RSI door slechte werkplekken of gehoorschade door lawaai.
Een arbeidsongeval is vaak makkelijker aan te tonen dan werkstress. Daar is de oorzaak meestal duidelijker.
De Hoge Raad heeft in maart 2025 bevestigd dat werkgevers niet altijd aansprakelijk zijn voor psychische schade. Rechters mogen streng zijn bij het bewijs.
Gevolgen voor werkgevers: claims en sancties
Werkgevers kunnen flinke bedragen kwijt zijn aan schadevergoeding.
Mogelijke vergoedingen:
- Medische kosten en behandeling
- Inkomstenverlies en loonderving
- Smartengeld voor pijn
- Omscholingskosten
Naast civiele aansprakelijkheid zijn er soms strafrechtelijke gevolgen. De Arbeidsinspectie kan boetes uitdelen bij ernstige schendingen.
Werkgevers lopen kans op imagoschade bij publieke rechtszaken. Dat maakt het lastiger om nieuwe mensen te vinden.
Wat helpt om risico’s te beperken:
- Goede risico-inventarisatie
- Klachtencommissie en vertrouwenspersonen
- Werkdruk monitoren
- Snel reageren op signalen
Verzekeringen dekken niet altijd alles. Bij bewezen nalatigheid draait de werkgever vaak zelf voor de kosten op.
Preventie en toekomstgerichte maatregelen
Werkgevers moeten echt actief investeren in preventie om werkstress te voorkomen. Je wilt problemen voor zijn, niet achteraf brandjes blussen.
Creëren van duurzame veilige werkomgeving
Een duurzame veilige werkomgeving begint met het herkennen van stressfactoren. Regelmatig onderzoek naar werkdruk, tijdsdruk en emotionele belasting is nodig.
De fysieke werkplek doet er toe. Goede verlichting, ergonomische stoelen en rustige ruimtes helpen echt. Geluid en temperatuur moeten binnen de perken blijven.
Werknemersparticipatie is belangrijk. Medewerkers weten vaak zelf waar het knelt.
Werkgevers kunnen dit regelen via:
- Werkplekoverleggen
- Anonieme enquêtes over werkdruk
- Werknemers in arbocommissies
- Een-op-eengesprekken met leidinggevenden
Flexibele werktijden en thuiswerken maken het makkelijker om werk en privé te combineren. Dat verlaagt stress en verhoogt de tevredenheid.
Omgaan met gevaarlijke stoffen en werkdruk
Gevaarlijke stoffen zorgen niet alleen voor fysieke, maar ook mentale stress. Werkgevers moeten duidelijke procedures hebben voor veilig werken met chemicaliën en andere risico’s.
Werkdruk is vaak de grootste stressfactor. Werkgevers kunnen dit aanpakken door:
| Maatregel | Toepassing |
|---|---|
| Realistische deadlines | Plannen op basis van tijd en middelen |
| Taakverdeling | Werk eerlijk verdelen over het team |
| Prioriteiten stellen | Belangrijkste taken eerst |
| Extra personeel | Bij structureel hoge werkdruk |
Training over stressherkenning helpt werknemers signalen op tijd te zien. Managers moeten leren stress bij hun team te herkennen.
Werkgevers moeten zorgen voor een gezonde werkomgeving. Pauzes stimuleren en overwerk beperken zijn daarbij essentieel.
Continue verbetering en arbobeleid
Een effectief arbobeleid vraagt om regelmatige evaluatie en bijsturing. De Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) moet je minimaal elke vijf jaar opnieuw bekijken. Bij grote veranderingen doe je dat natuurlijk eerder.
Werkgevers houden trends in ziekteverzuim en werkstress goed in de gaten. Die cijfers geven inzicht in nieuwe risico’s en laten zien of maatregelen werken.
Preventieve maatregelen zijn het sterkst als ze echt in de bedrijfscultuur zitten. Iedereen, van managers tot medewerkers, moet zich inzetten om werkstress te voorkomen.
Externe deskundigen zoals arbodiensten kunnen helpen bij het opstellen van plannen. Zij brengen frisse ideeën en een objectieve blik mee.
Werkgevers doen er goed aan om te investeren in de toekomst. Digitalisering en nieuwe werkvormen brengen immers weer andere stressfactoren die aandacht vragen.
Veelgestelde vragen
Werknemers en werkgevers zitten vaak met vragen over aansprakelijkheid bij werkstress. De wet stelt heldere eisen aan werkgevers, maar werknemers moeten zelf ook bewijs leveren als ze schadevergoeding willen.
Wat zijn de wettelijke verplichtingen van een werkgever ten aanzien van werkstress?
Werkgevers moeten zorgen voor een veilige werkomgeving, dat staat in artikel 7:658 van het Burgerlijk Wetboek en artikel 3 van de Arbowet. Die plicht geldt ook voor psychische veiligheid.
De werkgever moet werkstress voorkomen door de werkdruk te bewaken en op tijd in te grijpen. Signalen van overbelasting? Die moet hij serieus nemen en er direct op reageren.
Bij aanhoudend hoge werkdruk hoort de werkgever extra bescherming te bieden. Denk aan het herverdelen van taken, het aanpassen van deadlines of het inzetten van extra personeel.
Hoe kan een werknemer een burn-out aantonen als gevolg van onvoldoende zorgplicht door de werkgever?
De werknemer moet laten zien dat zijn burn-out te maken heeft met het werk. Hij hoeft alleen aannemelijk te maken dat de werkomstandigheden hebben bijgedragen aan zijn klachten.
Rapportages van de bedrijfsarts en e-mails over werkdruk zijn belangrijk bewijs. Ook verklaringen van collega’s en ziekmeldingsverslagen kunnen helpen.
Personeelsdossiers en functioneringsgesprekken laten zien of de werkgever signalen heeft genegeerd. Alle communicatie over klachten moet de werknemer goed bewaren.
Op welke manier kunnen werkgevers aansprakelijk gesteld worden voor psychische schade door werkstress?
De werkgever is aansprakelijk, tenzij hij kan bewijzen dat hij zijn zorgplicht volledig is nagekomen. Hij moet aantonen dat hij alle redelijke maatregelen tegen werkstress heeft genomen.
De rechter kijkt of er een risico op overbelasting was en of de werkgever op tijd heeft ingegrepen. Ook onderzoekt hij het verband tussen werk en klachten.
Werkgevers kunnen zich eigenlijk alleen verdedigen als ze kunnen aantonen dat de werknemer opzettelijk of bewust roekeloos heeft gehandeld. Dat komt eerlijk gezegd zelden voor.
Welke preventieve maatregelen moeten werkgevers nemen om werkstress te voorkomen?
Werkgevers moeten regelmatig de werkdruk meten en gesprekken over welzijn voeren. Ze moeten zorgen voor toegang tot vertrouwenspersonen en de bedrijfsarts.
Leidinggevenden hebben training nodig om stress te herkennen. Er moet een duidelijk beleid liggen tegen pesten en intimidatie.
Werkgevers moeten duidelijke afspraken maken over werkuren en bereikbaarheid. Het is slim om deze maatregelen goed te documenteren als bewijs van zorgvuldigheid.
In hoeverre is de werkgever aansprakelijk voor werkstress bij thuiswerken?
De zorgplicht van de werkgever geldt ook bij thuiswerken. Hij moet zorgen voor een veilige werkplek en een gezonde werkdruk, waar je ook werkt.
Bij thuiswerken moet de werkgever extra letten op isolatie en werkdruk. Regelmatig contact is belangrijk, net als het oppikken van signalen van overbelasting.
De werkgever blijft verantwoordelijk voor goede werkmiddelen en een ergonomische werkplek thuis. Hij moet ook grenzen stellen aan werktijden en bereikbaarheid, anders loopt het uit de hand.
Hoe wordt de zorgplicht van de werkgever beoordeeld door de rechter in gevallen van werkgerelateerde stress?
De rechter kijkt eigenlijk naar drie hoofdpunten om te bepalen hoe het zit met de zorgplicht. Eerst vraagt hij zich af of er een risico was.
Daarna checkt hij of de werkgever op tijd heeft ingegrepen. Vervolgens kijkt hij of er echt een verband is tussen het werk en de klachten.
Hij vraagt zich af of een redelijke werkgever dezelfde stappen zou hebben gezet. Daarbij kijkt hij naar wat voor werk het is en welke risico’s al bekend waren.
Negeerde de werkgever signalen, of deed hij niets terwijl hij wel iets had moeten doen? Dan vindt de rechter meestal dat de zorgplicht is geschonden.
De drempel voor aansprakelijkheid is trouwens niet bijzonder hoog. Dat maakt het voor werknemers net iets makkelijker om hun gelijk te halen.
