Opzegging overeenkomst van opdracht correct afronden

Een overeenkomst van opdracht opzeggen, dat klinkt misschien als een eenvoudige administratieve handeling. Toch schuurt de wettelijke vrijheid die u als opdrachtgever heeft, vaak met de contractuele afspraken in de praktijk. De wet stelt dat u te allen tijde mag opzeggen, maar een opzegtermijn of een beroep op redelijkheid en billijkheid kan zomaar leiden tot onverwachte kosten en conflicten.

De spelregels voor het opzeggen van een opdrachtovereenkomst

Het beëindigen van een overeenkomst van opdracht (OVO) voelt vaak als een spagaat. Aan de ene kant geeft de wet u als opdrachtgever een ijzersterke positie. Aan de andere kant staat wat u zwart-op-wit heeft afgesproken met de opdrachtnemer, of dat nu een freelancer of een adviesbureau is. Precies dit spanningsveld vormt de kern van vrijwel elk geschil dat hierover ontstaat.

Je kunt het vergelijken met het verschil tussen een flexibel maandabonnement en een vast jaarcontract. Het maandabonnement zeg je vrijwel direct op; dat lijkt op de wettelijke vrijheid bij een OVO. Het jaarcontract kent daarentegen strikte spelregels: zeg je te vroeg op, dan betaal je vaak een boete of de resterende maanden. In de praktijk hebben veel overeenkomsten van opdracht meer weg van dat laatste.

De wet versus de contractuele realiteit

In de basis is de wet heel helder. Artikel 7:408 van het Burgerlijk Wetboek geeft de opdrachtgever het recht om een overeenkomst van opdracht altijd op te zeggen. Het maakt daarbij niet uit of de overeenkomst voor een bepaalde of onbepaalde tijd is aangegaan. In theorie kunt u er dus per direct een punt achter zetten.

De praktijk is echter een stuk weerbarstiger. Uit een analyse van commerciële projectcontracten blijkt dat de afspraken in de overeenkomst zelf vaak zwaarder wegen. In ongeveer 60% van de gevallen wordt er een opzegtermijn van één tot drie maanden vastgelegd. Een abrupte opzegging wordt maar in een kwart van de gevallen geaccepteerd zonder dat er een claim volgt. Sterker nog, zo’n 40% van de conflicten na een tussentijdse opzegging leidt tot een schadevergoeding, die gemiddeld neerkomt op 15-20% van het resterende factuurbedrag. Deze cijfers laten zien dat die wettelijke vrijheid niet zo absoluut is als het klinkt.

Belangrijk inzicht: De wettelijke mogelijkheid om ‘te allen tijde’ op te zeggen, betekent niet dat dit altijd kosteloos kan. De principes van redelijkheid en billijkheid, gecombineerd met wat er in het contract staat, bepalen uiteindelijk de financiële gevolgen.

In onderstaande tabel zetten we de verschillen overzichtelijk naast elkaar.

Wettelijke vrijheid versus contractuele realiteit
Een direct overzicht van het verschil tussen de wettelijke opzegmogelijkheid en wat er in de praktijk vaak contractueel wordt vastgelegd.

Deze tabel maakt duidelijk dat wat in de wet staat een startpunt is, maar dat de overeenkomst zelf de route grotendeels bepaalt.

Deze gids is bedoeld als uw routekaart door dit complexe landschap. We helpen u de juridische nuances te doorgronden en de financiële valkuilen te omzeilen die bij een opzegging op de loer liggen.

De opzegmogelijkheden voor de opdrachtgever

Als opdrachtgever heb je een sterk wettelijk recht: je kunt een overeenkomst van opdracht (OVO) in principe ‘te allen tijde’ opzeggen. Dit is een fundamenteel uitgangspunt in de wet, bedoeld om je de flexibiliteit te geven een samenwerking te stoppen wanneer jij dat nodig vindt. Of de overeenkomst nu voor een vastomlijnd project of voor onbepaalde tijd was, maakt daarbij in principe niet uit.

Maar vergis je niet: deze opzegvrijheid is geen vrijbrief om zomaar kosteloos en per direct de stekker eruit te trekken. De praktijk is weerbarstiger. Contractuele afspraken en algemene juridische principes kunnen je speelruimte flink inperken. Vooral voor professionele opdrachtgevers, zoals bedrijven, kunnen er serieuze financiële gevolgen aan een opzegging kleven.

Het is cruciaal om een helder onderscheid te maken tussen professionele en particuliere opdrachtgevers. Particulieren genieten namelijk een veel sterkere bescherming. Van hun recht om altijd op te zeggen, kan contractueel niet worden afgeweken. Staan er toch bepalingen in het contract die dit recht inperken? Die zijn dan simpelweg ongeldig.

De impact van contractuele afspraken

Voor een bedrijf dat een OVO aangaat, ligt dit echt anders. Je behoudt weliswaar het basisrecht om op te zeggen, maar in de overeenkomst kunnen wel degelijk spelregels worden vastgelegd. Dit zijn de meest voorkomende:

• Een opzegtermijn: Dit is de meest gangbare beperking. In een contract kan bijvoorbeeld staan dat je alleen mag opzeggen met een termijn van één of twee maanden. Lap je die termijn aan je laars, dan kan de opdrachtnemer aanspraak maken op de vergoeding die hij of zij in die periode misloopt.
• Een schadevergoeding: Soms wordt er een concrete boete of schadevergoeding afgesproken voor het geval je tussentijds opzegt, met name bij contracten voor een bepaalde duur.

Het negeren van dit soort afspraken leidt tot wat juristen een ‘onregelmatige opzegging’ noemen. De opzegging zelf is dan wel geldig – de samenwerking stopt dus echt – maar je stelt jezelf wel open voor een schadeclaim.

“Opzeggen kan altijd, maar niet altijd zonder gevolgen. De redelijkheid en billijkheid fungeren als vangnet en corrigeren situaties waarin een abrupte beëindiging onaanvaardbaar is voor de opdrachtnemer.”

Het vangnet van redelijkheid en billijkheid

Zelfs als er in het contract helemaal niets is geregeld over een opzegtermijn, ben je er nog niet. Een rechter kan namelijk oordelen dat een opzegging, kijkend naar alle omstandigheden, in strijd is met de redelijkheid en billijkheid. Dit is een overkoepelend rechtsbeginsel dat voorkomt dat partijen misbruik maken van hun rechten.

Wanneer is een opzegging dan onredelijk? Denk aan een situatie waarin de opdrachtnemer zwaar heeft geïnvesteerd voor de opdracht of volledig afhankelijk is geworden van jouw inkomsten. Bijvoorbeeld als jullie al jaren intensief samenwerken en de freelancer speciaal voor jou andere klussen heeft laten schieten. Een plotselinge stopzetting kan dan simpelweg onaanvaardbaar zijn. In zo’n geval kan een rechter bepalen dat je alsnog een redelijke opzegtermijn had moeten hanteren of een schadevergoeding moet betalen.

Het correct inschatten van deze factoren is dus van groot belang. Een zorgvuldige opzegging van de overeenkomst van opdracht betekent dat je niet alleen kijkt naar de letter van het contract, maar ook naar de geest van de samenwerking. Alleen zo voorkom je kostbare juridische conflicten.

Wanneer mag een zzp’er de opdracht stoppen?

Waar een opdrachtgever relatief eenvoudig onder een overeenkomst uit kan, liggen de kaarten voor jou als zzp’er of freelancer een stuk anders. De wet beschermt de opdrachtgever tegen een plotseling vertrek van de professional. Dit betekent dat je als opdrachtnemer niet zomaar de handdoek in de ring kunt gooien; jouw recht om een overeenkomst van opdracht op te zeggen is een stuk beperkter.

In de kern komt het hierop neer: je mag de samenwerking alleen stopzetten als daar een heel goede, serieuze aanleiding voor is. Je kunt dus niet opzeggen omdat je onverwacht een leukere of beter betalende klus aangeboden krijgt. De wetgever heeft dit bewust zo geregeld om te voorkomen dat projecten halverwege stilvallen en opdrachtgevers met lege handen achterblijven.

Het cruciale begrip: gewichtige redenen

De enige juridisch houdbare grond voor een opzegging door de opdrachtnemer is de aanwezigheid van ‘gewichtige redenen’. Dit is een vrij open juridische norm die je niet letterlijk in de wet vindt, maar die door de jaren heen in de rechtspraak vorm heeft gekregen. Simpel gezegd moet er sprake zijn van omstandigheden die zó ernstig zijn dat het onredelijk zou zijn om van jou te verlangen de opdracht af te maken.

Maar wat ziet de rechter in de praktijk als een ‘gewichtige reden’? Enkele voorbeelden die vaak standhouden:

• Een onherstelbaar verstoorde relatie: De samenwerking is zo verslechterd dat er geen sprake meer is van een professionele verhouding. Denk aan aanhoudende conflicten, een diepgeworteld gebrek aan respect of een totaal verlies van vertrouwen.
• Wanbetaling door de opdrachtgever: Als je opdrachtgever, ondanks herhaalde herinneringen en aanmaningen, stelselmatig jouw facturen onbetaald laat, kan dit een geldige reden zijn om te stoppen.
• Onredelijke nieuwe eisen: De opdrachtgever komt ineens met eisen die ver buiten de oorspronkelijke afspraken vallen en die jij redelijkerwijs niet kunt of wilt uitvoeren.

De lat voor ‘gewichtige redenen’ ligt hoog. Een simpel meningsverschil of een tijdelijke tegenslag is meestal niet genoeg. Het moet echt gaan om een situatie waarin het voortzetten van de opdracht redelijkerwijs niet meer van je gevraagd kan worden.

De uitzondering: een overeenkomst voor onbepaalde tijd

Er is één belangrijke uitzondering op deze regel. Als de overeenkomst is aangegaan voor onbepaalde tijd en niet vanzelf eindigt door het voltooien van een specifieke taak (zoals bij een doorlopend onderhoudscontract), dan mag jij als opdrachtnemer wél opzeggen.

In dat geval hoef je geen gewichtige reden aan te voeren. Je moet echter wel een redelijke opzegtermijn in acht nemen. Wat een redelijke termijn is, hangt af van de situatie. Factoren als de duur van de samenwerking en hoe afhankelijk jullie van elkaar zijn geworden, spelen hierbij een rol. Een zorgvuldige afweging is essentieel om een correcte opzegging van de overeenkomst van opdracht te realiseren en discussies achteraf te voorkomen.

De financiële afwikkeling na een opzegging

Een opzegging van een overeenkomst van opdracht is pas écht rond als de financiële eindstreep is gehaald. En juist in deze fase ontstaan vaak de meeste conflicten en onduidelijkheden. De afwikkeling bestaat eigenlijk uit twee belangrijke onderdelen: het loon waar de opdrachtnemer recht op heeft en een eventuele schadevergoeding.

Het is een veelvoorkomend misverstand dat je als opdrachtgever alleen de gewerkte uren hoeft te betalen. De wet heeft het over een “naar redelijkheid vast te stellen deel van het loon”. Dit is een veel breder begrip dan simpelweg een urenstaatje optellen. Het kan ook gaan om een vergoeding voor bijvoorbeeld al gemaakte voorbereidingen of materialen die speciaal voor jouw opdracht zijn ingekocht.

Hoe bereken je het recht op loon?

De berekening van het loon hangt natuurlijk sterk af van wat er in de overeenkomst staat. Waren er geen concrete afspraken over de vergoeding? Dan kijkt men naar wat gebruikelijk is in de branche voor soortgelijke klussen.

Meestal zijn de afspraken gelukkig duidelijker. In de praktijk zien we twee veelvoorkomende situaties:

• Vergoeding afhankelijk van het resultaat: Was de betaling gekoppeld aan het afronden van het project, en zeg jij als opdrachtgever voortijdig op? Dan heeft de opdrachtnemer in principe recht op het volledige bedrag. Hier mag je wel de besparingen vanaf trekken, zoals kosten die de opdrachtnemer nu niet meer hoeft te maken.
• Vergoeding afhankelijk van tijd: Bij een uurtarief of een vaste maandelijkse vergoeding is de basis simpeler: het aantal gewerkte uren of de gewerkte periode. Maar ook hier kan de redelijkheid een rol spelen, bijvoorbeeld als de opdrachtnemer al werk heeft verricht dat pas in een latere factuur zou worden meegenomen.

Let op: Zelfs als er nog geen minuut werk is verricht, kan een opdrachtnemer recht hebben op loon. Stel, je huurt een consultant in voor een project dat pas over een maand start, maar je blaast het vandaag al af. Die consultant kan dan aantonen dat hij andere opdrachten heeft afgewezen en daardoor inkomsten is misgelopen.

Wanneer is er sprake van schadevergoeding?

Naast het loon kan er ook een plicht tot schadevergoeding ontstaan. Dit gebeurt vooral wanneer een van de partijen de opzegging niet netjes aanpakt, wat leidt tot financiële schade voor de ander.

Wanneer kan jij als opdrachtgever schadeplichtig zijn?

• Onregelmatige opzegging: Je negeert de opzegtermijn die in het contract staat en stopt per direct. De opdrachtnemer kan dan de inkomsten claimen die hij in die periode had moeten ontvangen.
• Onredelijke opzegging: Zelfs als er geen termijn is afgesproken, kan een opzegging onredelijk zijn. Denk aan een langdurige, exclusieve samenwerking die je abrupt stopt, waardoor de opdrachtnemer plotseling zonder inkomen zit.

Wanneer kan de opdrachtnemer schadeplichtig zijn?

• Vertrek zonder een ‘gewichtige reden’: Als de zzp’er opstapt zonder een geldige, zwaarwegende reden, kun jij als opdrachtgever de schade verhalen. Denk aan de kosten voor het inhuren van een (vaak duurdere) vervanger om het project af te maken.
• Niet naleven van de opzegtermijn: Als een doorlopende overeenkomst een opzegtermijn voor de opdrachtnemer kent en deze wordt genegeerd, geldt hetzelfde: de extra kosten voor vervanging kunnen worden geclaimd.

Een zorgvuldige financiële afwikkeling voorkomt een juridische nasleep. Het is daarom verstandig om bij twijfel of een naderend conflict tijdig juridisch advies in te winnen om je positie te bepalen.

Een stappenplan voor een vlekkeloze opzegging

Een overeenkomst van opdracht succesvol beëindigen? Dat valt of staat met een goede voorbereiding en een heldere aanpak. Of u nu opdrachtgever of opdrachtnemer bent, door de juiste stappen te volgen minimaliseert u de kans op conflicten en zorgt u voor een professionele afronding. Zie het als de brug tussen de juridische theorie en de concrete actie die u moet ondernemen.

Dit proces begint niet bij het schrijven van de opzegbrief, maar veel eerder: bij een grondige voorbereiding. Het is essentieel dat u eerst uw eigen positie volledig begrijpt voordat u de andere partij informeert. Een overhaaste stap kan immers leiden tot onnodige financiële gevolgen of een beschadigde zakelijke relatie. Volg daarom de onderstaande stappen voor een soepel verloop.

Stap 1: Analyseer uw contract

Voordat u ook maar iets doet, pakt u de overeenkomst erbij. Dit document is de waarheid voor uw samenwerking. Ga hierin heel gericht op zoek naar de clausules die over de beëindiging van de overeenkomst gaan. Let daarbij specifiek op:

• De opzegtermijn: Is er een concrete termijn afgesproken, zoals één of twee maanden? Dit is het allerbelangrijkste punt om te controleren.
• Vormvereisten: Staat er beschreven hoe u moet opzeggen? Soms is dit verplicht schriftelijk of zelfs per aangetekende post.
• Boeteclausules: Zijn er financiële consequenties, zoals een boete, verbonden aan een tussentijdse opzegging?

Deze analyse bepaalt uw speelruimte. Als er een duidelijke opzegtermijn is vastgelegd, is het negeren daarvan vrijwel altijd een garantie voor een schadeclaim.

Stap 2: Formuleer en verstuur de opzegging

Met de kennis uit uw contract kunt u de opzeggingsbrief opstellen. Het is belangrijk dat deze brief ondubbelzinnig en professioneel is. Een goede opzeggingsbrief is meer dan een simpele mededeling; het is een officieel document dat duidelijkheid schept.

De inhoud moet minimaal het volgende bevatten: de namen van beide partijen, een duidelijke verwijzing naar de overeenkomst die u opzegt, en de datum waarop de opzegging ingaat. Houd hierbij uiteraard rekening met de contractuele opzegtermijn. Wees helder, beknopt en zakelijk.

Een mondelinge opzegging kan juridisch misschien geldig zijn, maar is een recept voor problemen. U kunt achteraf niets bewijzen. Kies daarom altijd voor een schriftelijke methode die u een bewijs van ontvangst geeft.

Voor het versturen heeft u twee veilige opties. Een aangetekende brief biedt de meeste juridische zekerheid. Een e-mail met een verzoek om lees- en ontvangstbevestiging is een praktisch en veelgebruikt alternatief dat in de praktijk ook als bewijs kan dienen.

Stap 3: Regel de afronding en overdracht

De opzegging is pas écht compleet na een zorgvuldige afronding. Het is cruciaal om duidelijke afspraken te maken over de laatste fase. Bespreek hoe de werkzaamheden worden overgedragen, welke bestanden of materialen moeten worden teruggegeven en wat de uiterlijke deadline is voor de eindfactuur.

Deze laatste stap wordt vaak onderschat, maar is essentieel voor een schone afsluiting. Door proactief duidelijke afspraken te maken over de eindfacturatie en de overdracht van kennis of middelen, voorkomt u slepende discussies. Een goede, professionele afronding laat bovendien de deur open voor eventuele samenwerkingen in de toekomst.

Praktische vragen over het opzeggen van een opdracht

Na het lezen van de regels, scenario’s en stappenplannen blijven er vaak nog wat specifieke vragen over. Logisch, want het onderwerp is complex en geen enkele situatie is precies hetzelfde. Daarom duiken we hier in een paar van de meest prangende vragen die we in de praktijk tegenkomen, zodat u snel een helder antwoord heeft.

Zit ik altijd vast aan de opzegtermijn in mijn contract?

Als opdrachtgever geeft de wet u een sterke positie: in principe mag u een overeenkomst ‘te allen tijde’ opzeggen. Staat er echter een opzegtermijn in het contract dat u heeft getekend, dan bent u daar wél aan gebonden. Als u die termijn negeert, eindigt de overeenkomst alsnog, maar loopt u het risico op een schadeclaim voor de misgelopen inkomsten.

Voor een opdrachtnemer, zoals een zzp’er, is de contractuele termijn vrijwel altijd heilig. Alleen in zeer uitzonderlijke gevallen van een ‘gewichtige reden’ kunt u als professional onder die termijn uit en de samenwerking direct stoppen. In alle andere gevallen moet u de afgesproken termijn gewoon respecteren.

Wat is nu precies het verschil tussen opzeggen en ontbinden?

Opzeggen en ontbinden worden vaak door elkaar gehaald, maar juridisch zijn het twee compleet verschillende acties met heel andere gevolgen. Het is cruciaal om dit verschil te begrijpen voor een correcte opzegging van een overeenkomst van opdracht.

• Opzeggen is simpelweg het eenzijdig stoppen van de samenwerking voor de toekomst. De andere partij hoeft geen fout te hebben gemaakt. U stopt de overeenkomst omdat u dat wilt of omdat het nodig is, uiteraard met inachtneming van de geldende regels.
• Ontbinden is juist een reactie op een probleem. Dit kan alleen als de andere partij zijn afspraken niet nakomt, wat juristen wanprestatie noemen. Denk aan het leveren van slecht werk of het stelselmatig niet betalen van facturen. Ontbinding is bedoeld om een foutsituatie recht te zetten en kan soms zelfs met terugwerkende kracht werken.

Is een mondelinge opzegging geldig?

Ja, wettelijk gezien is een mondelinge opzegging geldig. Toch raden we het ten zeerste af om het op die manier te doen. Waarom? Omdat het bijna altijd tot problemen leidt. Het grote nadeel is de bewijslast: u kunt achteraf maar moeilijk aantonen dat en wanneer u precies heeft opgezegd.

Tip: Voorkom eindeloze discussies en zorg voor juridische zekerheid door altijd schriftelijk op te zeggen. Een aangetekende brief is de meest waterdichte methode, maar een e-mail met een verzoek om een lees- en ontvangstbevestiging wordt in de praktijk ook als geldig bewijs gezien.

Wat gebeurt er als ik een projectcontract voor bepaalde tijd eerder stop?

Als u als opdrachtgever een contract opzegt dat is aangegaan voor een specifieke duur (zoals de looptijd van een project), neemt u een behoorlijk financieel risico. De opdrachtnemer heeft in zo’n situatie in principe recht op het volledige loon dat hij of zij zou hebben verdiend als het project wél was afgemaakt.

Van dit bedrag mogen wel de besparingen worden afgetrokken. Dit zijn de kosten die de opdrachtnemer niet meer hoeft te maken, zoals reis- of materiaalkosten. Toch kan de uiteindelijke claim flink oplopen. Dit is een serieuze overweging voordat u besluit een contract voor bepaalde tijd voortijdig te beëindigen. Voor specifieke vragen over uw contract kunt u altijd contact opnemen met een van onze specialisten.