Internationale echtscheiding: wat als één van de partners in het buitenland woont?

Een internationale echtscheiding ontstaat zodra één partner in het buitenland woont, de partners verschillende nationaliteiten hebben, of er bezittingen in meerdere landen liggen.

In Nederland scheiden terwijl één partner in het buitenland woont? Ja, dat kan—maar je moet aan specifieke voorwaarden voldoen, zoals nationaliteit, verblijfsduur en de vraag of de Nederlandse rechter wel bevoegd is.

Het hele proces is vaak een stuk ingewikkelder dan bij een gewone scheiding. Je krijgt te maken met meerdere rechtssystemen en internationale regels.

Partners hoeven niet beiden in Nederland te zijn om de scheiding af te ronden. Toch zijn er duidelijke juridische regels die bepalen welk land bevoegd is en welke wetten gelden.

Deze situatie brengt unieke uitdagingen met zich mee, vooral als het gaat om vermogensverdeling, alimentatie en rechtsbevoegdheid. Je moet weten welke stappen je moet nemen en welke juridische aspecten belangrijk zijn voor je aan zo’n internationale scheidingsprocedure begint.

Wat is een internationale echtscheiding?

Een internationale echtscheiding ontstaat zodra buitenlandse factoren een rol spelen bij de scheiding. Denk aan verschillende nationaliteiten, wonen in het buitenland, of bezittingen in meerdere landen.

Wanneer is er sprake van een internationale scheiding?

Een internationale scheiding komt in beeld bij allerlei situaties. Meestal gaat het om partners uit verschillende landen of die in het buitenland wonen.

Situaties waarbij internationale scheiding van toepassing is:

• Eén of beide partners hebben een buitenlandse nationaliteit
• Eén of beide partners wonen in het buitenland
• Het echtpaar is in het buitenland getrouwd
• Er zijn bezittingen in meerdere landen (zoals huizen of bankrekeningen)
• Kinderen wonen deels in het buitenland of bij een ouder buiten Nederland

Zodra één van deze factoren aanwezig is, valt de scheiding onder het internationaal familierecht. Het wordt dan direct een stuk ingewikkelder dan een standaard Nederlandse scheiding.

Ook als beide partners Nederlands zijn, maar in het buitenland wonen, geldt dit als een internationale echtscheiding. De woonplaats blijkt vaak doorslaggevend bij het bepalen van de bevoegde rechter.

Verschil met een nationale echtscheiding

Het grootste verschil? De juridische complexiteit. Bij een nationale scheiding geldt alleen Nederlands recht. Bij een internationale scheiding krijg je te maken met verschillende rechtssystemen.

Belangrijke verschillen:

• Bevoegde rechter: Bij nationale scheiding is dit altijd de Nederlandse rechter
• Toepasselijk recht: Kan per onderwerp verschillen (scheiding, vermogen, kinderen)
• Erkenning: Beslissingen moeten mogelijk in meerdere landen erkend worden
• Procedure duur: Internationale scheidingen duren vaak langer
• Kosten: Hogere advocaatkosten door complexiteit

Een nationale echtscheiding volgt één rechtssysteem. Internationaal moet je rekening houden met meerdere wetten en verdragen.

De verdeling van bezittingen wordt snel ingewikkeld als die in verschillende landen liggen. Elk land heeft z’n eigen regels over eigendom en vermogensverdeling.

Bevoegdheid van de Nederlandse rechter bij internationale echtscheiding

Bij internationale echtscheidingen bepalen woonplaats en nationaliteit of de Nederlandse rechter bevoegd is. Soms ontstaat er een ‘race to court’, waarbij de snelste partij bepaalt welk land de zaak behandelt.

Voorwaarden voor het starten van een echtscheidingsprocedure in Nederland

De Nederlandse rechter is niet per definitie bevoegd bij internationale echtscheidingen. Eerst moet je vaststellen of het huwelijk in Nederland wordt erkend.

Zonder erkenning van het huwelijk kun je niet in Nederland scheiden. Buitenlandse huwelijken moeten dus voldoen aan de Nederlandse eisen voor erkenning.

Het internationaal privaatrecht bepaalt de regels hiervoor. Je vindt deze regels in verdragen, Europese verordeningen en Nederlandse wetten.

De Brussel II bis Verordening regelt de bevoegdheid voor:

• Echtscheidingen
• Gezagsregelingen
• Omgangsregelingen
• Andere verzoeken die samenhangen met echtscheiding

Woonplaats en nationaliteit als bepalende factoren

Twee Nederlanders die in het buitenland wonen kunnen altijd scheiden in Nederland. Door hun Nederlandse nationaliteit heeft de Nederlandse rechter automatisch bevoegdheid.

Voor andere situaties gelden strengere regels. De woonplaats van beide partners speelt een grote rol.

Bij kinderen geldt een aparte regel. De Nederlandse rechter is alleen bevoegd als de kinderen in Nederland wonen.

Wonen de kinderen in het buitenland en zijn ouders het oneens over de rechtsmacht? Dan kan de Nederlandse rechter er niet naar kijken.

Deze regels moeten voorkomen dat landen met elkaar in de clinch raken. Zo blijft het duidelijk wie bevoegd is.

‘Race to court’: wat als meerdere landen bevoegd zijn?

Soms zijn meerdere landen bevoegd voor dezelfde echtscheiding. Bijvoorbeeld als partners in verschillende landen wonen.

In zo’n situatie bepaalt de snelste partij waar de zaak terechtkomt. Dit heet een ‘race to court’. De rechter die als eerste wordt benaderd, krijgt de zaak.

Dit systeem voorkomt dat er dubbele procedures ontstaan. Je wilt immers niet dat de scheiding in twee landen tegelijk loopt.

Partners kunnen hierdoor strategisch kiezen voor een bepaald land. Ze kijken naar welk rechtssysteem voor hen het gunstigst is.

Een advocaat kan helpen bij deze keuze. Zo iemand kent de verschillen tussen rechtssystemen en kan adviseren over de beste aanpak.

Toepasselijk recht bij een internationale echtscheiding

Bij een internationale echtscheiding bepaalt het internationaal privaatrecht welke wetten gelden. Dat hangt af van factoren als nationaliteit, woonplaats en gemaakte rechtskeuzes.

Bepaling welk recht geldt voor de scheiding zelf

Het toepasselijk recht voor de echtscheiding wordt bepaald door Verordening Rome III. Deze Europese regeling geldt in de meeste EU-landen.

Partners kunnen vooraf kiezen welk recht van toepassing is. Je mag kiezen voor het recht van:

• Het land waar beide partners hun gewone verblijfplaats hebben
• Het land waar beide partners hun laatste gewone verblijfplaats hadden
• Het land waarvan één van beide partners de nationaliteit heeft
• Het land van de rechter bij wie de zaak aanhangig is

Is er geen rechtskeuze gemaakt? Dan geldt een vaste volgorde:

1. Het recht van het land waar beide partners hun gewone verblijfplaats hebben
2. Het recht van het land waar beide partners hun laatste gewone verblijfplaats hadden (als één van hen daar nog woont)
3. Het recht van het land waarvan beide partners de nationaliteit hebben
4. Het recht van het land van de rechter

Welk recht geldt voor alimentatie en kinderalimentatie

Voor partneralimentatie geldt het Haagse Protocol van 2007. Dit protocol bepaalt welk recht van toepassing is op onderhoudsverplichting tussen ex-partners.

De volgorde is als volgt:

• Het recht van het land waar de onderhoudsgerechtigde zijn gewone verblijfplaats heeft
• Het recht dat gold voor het huwelijk (in bepaalde gevallen)

Kinderalimentatie valt onder het Haagse Kinderbeschermingsverdrag van 1996. Meestal geldt het recht van het land waar het kind woont.

Partners mogen ook samen kiezen welk recht geldt voor alimentatie. Dat geeft wat meer zekerheid.

De hoogte van alimentatie verschilt nogal per land. Nederlandse rechters gebruiken Nederlandse normen als het Nederlands recht van toepassing is.

Toepasselijk recht bij vermogensverdeling

Het huwelijksvermogensregime bepaalt hoe je het vermogen verdeelt. Verordening 2016/1103 regelt dit allemaal.

Hoe bepaal je nu welk recht geldt?

Bij rechtskeuze:

• Het recht van het land waar beide partners na het huwelijk meestal wonen.
• Het recht van het land waar één van beiden na het huwelijk woont.
• Het recht van het land waarvan één van beiden de nationaliteit heeft.

Zonder rechtskeuze:

1. Het recht van het eerste land waar beide partners samen na het huwelijk wonen.
2. Het recht van het land waar ze voor het huwelijk samen woonden.
3. Het recht van het land waarvan ze allebei de nationaliteit hebben.
4. Het recht van het land met de nauwste band met het huwelijk.

Als Nederlandse partners in het buitenland wonen, vallen ze vaak gewoon onder het Nederlandse huwelijksvermogensrecht. Dat kan tot een andere verdeling leiden dan je misschien verwacht volgens het lokale recht.

Verdeling van het huwelijksvermogen bij internationale scheiding

Het huwelijksvermogensregime bepaalt welke regels je volgt bij het verdelen van bezittingen na een internationale scheiding. Dit wordt al snel ingewikkeld als er verschillende nationaliteiten meespelen of buitenlands vermogen is.

Gemeenschap van goederen versus huwelijkse voorwaarden

In Nederland val je standaard onder de gemeenschap van goederen. Alles wat je tijdens het huwelijk krijgt, wordt dan gezamenlijk eigendom.

Bij internationale huwelijken geldt die regel niet altijd. Het land waar je trouwt of de nationaliteit van de partners kan andere regels opleggen.

Je kunt huwelijkse voorwaarden opstellen om af te wijken van die standaard. In die voorwaarden kun je vastleggen:

• Welke bezittingen gescheiden blijven.
• Hoe je toekomstige inkomsten verdeelt.
• Welk landenrecht je kiest.

Huwelijkse voorwaarden moeten notarieel zijn vastgelegd om geldig te zijn. Check bij een internationaal huwelijk altijd of die voorwaarden in beide landen worden erkend. Dat voorkomt verrassingen achteraf.

Internationale aspecten van vermogensverdeling

Het bepalen van het toepasselijke recht blijft vaak de grootste uitdaging bij internationale vermogensverdeling. Verschillende factoren spelen hierin mee:

Nederlandse rechters passen soms buitenlands recht toe als internationale regels dat voorschrijven. Je hebt dan echt iemand nodig die thuis is in het internationaal familierecht.

De EU-verordening Rome III bepaalt welk recht geldt bij echtscheidingen tussen EU-lidstaten. Voor niet-EU landen kom je al snel uit bij bilaterale verdragen of nationale wetgeving.

Verdeling van buitenlandse bezittingen

Buitenlandse bezittingen zoals vastgoed, bankrekeningen en bedrijven vragen om extra aandacht bij de verdeling.

Vastgoed in het buitenland valt meestal onder de lokale wetgeving. Dat betekent vaak:

• Dat Nederlandse rechters beperkt bevoegd zijn.
• Dat je lokale procedures moet volgen.
• Dat je soms met dubbele belastingheffing te maken krijgt.

Bankrekeningen en beleggingen verdeel je in de praktijk makkelijker. Maar openheid over al je buitenlandse bezittingen blijft cruciaal.

Bedrijfsbelangen in het buitenland vragen vaak om waardering door lokale experts. De verdeling leidt soms tot ingewikkelde fiscale gevolgen in meerdere landen.

Je moet eigenlijk altijd samenwerken met buitenlandse juristen om alles netjes en rechtsgeldig te regelen. Zeker als je vermogen verspreid zit over verschillende landen.

Alimentatie en partneralimentatie over de grens

Internationaal scheiden maakt alimentatie vaak een stuk lastiger, vooral als partners in verschillende landen wonen. Welk recht geldt en welke rechter mag beslissen? Dat hangt af van de woonplaatsen en van internationale verdragen.

Rechtsmacht en uitvoering van alimentatiebesluiten

Woont de alimentatieontvanger in Nederland, dan mag de Nederlandse rechter de partneralimentatie vaststellen. Maar als beide partners in het buitenland wonen, wordt het al snel een stuk ingewikkelder.

Welk recht geldt:

• De Nederlandse rechter past Nederlands recht toe als de ontvanger in Nederland woont.
• Woont de ontvanger in het buitenland, dan geldt meestal het recht van dat land.
• Uitzonderingen zijn er als het huwelijk nauwer verbonden is met een ander land.

Internationale verdragen maken het mogelijk om alimentatiebesluiten uit te voeren. Partners nemen dan contact op met de verdragsinstantie in hun woonland, vaak het Ministerie van Justitie. Dit werkt alleen als beide landen meedoen aan het alimentatieverdrag.

Het innen van alimentatie in het buitenland loopt via officiële kanalen. Nederlandse besluiten zijn in verdragslanden direct uitvoerbaar, je hoeft daar meestal niet opnieuw te procederen.

Invloed van verblijfplaats op alimentatieplicht

Waar je woont, bepaalt vaak hoeveel en hoe lang je alimentatie betaalt. Ieder land hanteert weer zijn eigen rekenregels.

Belangrijke verschillen per land:

• Common law landen (VK, VS, Australië): geen onderscheid tussen alimentatie en vermogensafwikkeling.
• Spanje en Frankrijk: ‘prestation compensatoire’ systeem.
• Sommige landen: kennen helemaal geen partneralimentatie.

De Nederlandse manier van alimentatie berekenen wordt al snel ingewikkeld bij internationale situaties. Zaken als belastingvrijstellingen, allowances en levensstandaard verschillen enorm en vragen om echte specialistische kennis.

Ook belastingregels verschillen per land. Als je ex in het buitenland woont, moet je daar uitzoeken of alimentatie aftrekbaar of belastbaar is.

Afspraken over partneralimentatie bij internationale scheiding

Ex-partners kunnen samen afwijkende afspraken maken over de bevoegde rechter en het toepasselijke recht. Dat geeft wat meer speelruimte bij internationale scheidingen.

Mogelijke afspraken:

• Kiezen voor de Nederlandse rechter, ook als je in het buitenland woont.
• Toepassen van Nederlands recht, ook als het buitenland anders voorschrijft.
• Vaste alimentatiebedragen afspreken, los van verhuizingen.
• Wijzigingsclausules opnemen voor als iemand naar het buitenland verhuist.

Let op: afspraken moeten in beide landen afdwingbaar zijn. Goede juridische begeleiding zorgt ervoor dat alles duidelijk en uitvoerbaar blijft, ook over de grens.

Verandert er iets in je situatie, dan kun je Nederlandse alimentatieafspraken laten aanpassen. Dat geldt ook als één van jullie na de scheiding naar het buitenland vertrekt.

Praktische aandachtspunten en juridische valkuilen

Bij een internationale echtscheiding krijg je te maken met allerlei juridische hobbels. Zonder goede planning kun je flink in de problemen komen.

Documenten moeten erkend en vertaald worden, bewijsvoering kan lastig zijn en specialistische juridische hulp is vaak onmisbaar.

Registratie en erkenning van de echtscheiding in het buitenland

Na de uitspraak van de Nederlandse rechter moet je de scheiding meestal laten erkennen in het land waar je partner woont. Elk land hanteert eigen regels voor erkenning van buitenlandse echtscheidingen.

Soms heb je legalisatie van de Nederlandse beschikking nodig. Je regelt dat via het apostilleverdrag of via diplomatieke wegen. Het kan zomaar maanden duren voordat alles rond is.

Veelvoorkomende vereisten per land:

• VS: Apostille stempel nodig.
• Turkije: Consulaire legalisatie vereist.
• Marokko: Vertaling door een beëdigde vertaler én legalisatie.

De partner in het buitenland moet meestal zelf actie ondernemen bij de lokale autoriteiten. Soms heb je daar echt juridische hulp ter plaatse voor nodig.

Getuigenissen en documentatie

Voor een echtscheidingsverzoek met internationale aspecten zijn er specifieke documenten nodig.

Alle buitenlandse aktes moet je laten vertalen door een beëdigde vertaler die in het Rbtv-register staat.

Vereiste documenten:

• Originele huwelijksakte uit het land van huwelijkssluiting
• Geboorteaktes van minderjarige kinderen
• Bewijs van woonplaats en nationaliteit
• Eventuele eerdere echtscheidingsaktes

Buitenlandse documenten krijgen pas rechtskracht na legalisatie.

Dit loopt via apostillestempel of consulaire legalisatie, afhankelijk van de afspraken tussen landen.

Getuigen in het buitenland kun je via videoverbinding laten horen.

De rechtbank stelt wel eisen aan techniek en identificatie.

Advies inwinnen bij internationaal familierechtadvocaat

Internationaal familierecht is behoorlijk ingewikkeld, met allerlei regels over bevoegdheid en toepasselijk recht.

Een gespecialiseerde advocaat voorkomt dat je kostbare fouten maakt of onnodige vertraging oploopt.

De advocaat kijkt welk recht geldt voor de verschillende onderdelen.

Echtscheiding valt meestal onder Nederlands recht.

Alimentatie volgt het recht van het land waar de ontvanger woont.

Voor de kinderregeling geldt het recht van de woonplaats van de kinderen.

Strategisch kiezen is belangrijk bij internationale echtscheiding.

Soms is het slimmer om in het buitenland te procederen.

Een specialist kan de opties naast elkaar leggen en vergelijken.

Voordelen van specialistische begeleiding:

• Kennis van internationale verdragen
• Contacten met buitenlandse juristen
• Ervaring met complexe procedures
• Voorkoming van procedurefouten

Veelgestelde Vragen

Nederlandse rechtbanken bepalen hun bevoegdheid op basis van woonplaats en nationaliteit.

Welk recht geldt, hangt af van factoren zoals het land van scheiding en de verblijfplaats van de partners.

Hoe wordt de bevoegdheid van de rechtbank bepaald bij een internationale echtscheiding?

De Nederlandse rechter is bevoegd als beide partners in Nederland wonen.

Dat geldt vrijwel altijd.

Woont één partner in Nederland en de ander in het buitenland? Dan kan de Nederlandse rechter soms ook bevoegd zijn.

Het hangt af van de situatie.

Bij een gemeenschappelijk verzoek tot scheiding hoeft alleen één partner in Nederland te wonen.

Ze hoeven dus niet allebei in Nederland te verblijven.

Als een partner langer dan 12 maanden in Nederland woont, mag deze eenzijdig een scheiding aanvragen.

Voor Nederlandse staatsburgers geldt zelfs een termijn van zes maanden.

Welk recht is van toepassing als partners verschillende nationaliteiten hebben of in verschillende landen wonen?

Meestal geldt het recht van het land waar je de scheiding aanvraagt.

In Nederland betekent dat: Nederlands recht voor de procedure zelf.

Voor vermogensverdeling hangt het af van het huwelijksvermogensregime.

Dat kan Nederlands recht zijn, maar soms ook het recht van het land waar je getrouwd bent.

Bij alimentatie geldt meestal het recht van het land waar de onderhoudsgerechtigde woont.

Dat is degene die alimentatie ontvangt.

Voor kinderzaken kijkt men naar de gewone verblijfplaats van de kinderen.

Dat bepaalt wie beslist over zorg en omgang.

Wat zijn de gevolgen van een echtscheiding voor verblijfsrecht en nationaliteit van de in het buitenland wonende partner?

Het verblijfsrecht van een buitenlandse partner kan veranderen door de echtscheiding.

Dat hangt af van de verblijfsstatus en hoe lang iemand al in Nederland woont.

Partners die hun verblijfsrecht aan het huwelijk ontlenen, kunnen hun status verliezen.

In dat geval moeten ze soms een nieuwe verblijfsvergunning aanvragen.

De Nederlandse nationaliteit raak je niet automatisch kwijt door een echtscheiding.

Partners houden hun Nederlandse nationaliteit na de scheiding.

Buitenlandse partners zonder Nederlandse nationaliteit kunnen deze nog steeds aanvragen.

De echtscheiding staat dat niet in de weg, als je aan de voorwaarden voldoet.

Hoe verloopt de procedure voor alimentatieberekening wanneer een partner in het buitenland verblijft?

De alimentatieberekening kijkt naar de kosten van levensonderhoud in het land waar de ontvanger woont.

Dat kan het bedrag beïnvloeden.

Inkomen uit het buitenland telt gewoon mee.

Denk aan salaris, uitkeringen of andere inkomsten.

Valutaschommelingen kunnen het alimentatiebedrag veranderen.

Rechters houden daar soms rekening mee.

De inning van alimentatie in het buitenland loopt via internationale verdragen.

Nederland heeft afspraken met veel landen hierover.

Welke stappen moeten ondernomen worden voor de erkenning van een buitenlandse echtscheidingsuitspraak in Nederland?

Buitenlandse echtscheidingsuitspraken erkennen ze in Nederland vaak automatisch.

Dat geldt vooral voor uitspraken uit EU-landen.

Voor uitspraken uit landen buiten de EU is soms een aparte erkenningsprocedure nodig.

Dit hangt af van verdragen tussen landen.

De uitspraak moet passen binnen de Nederlandse openbare orde.

Ze mag niet in strijd zijn met Nederlandse principes.

Alle benodigde documenten moeten een beëdigde vertaler vertalen.

Dit geldt voor de echtscheidingsuitspraak en bijbehorende stukken.

Wat zijn de mogelijkheden voor gezamenlijk ouderlijk gezag na een internationale echtscheiding waarbij één ouder in het buitenland woont?

Gezamenlijk ouderlijk gezag kan gewoon doorgaan, zolang beide ouders dat willen. De fysieke afstand maakt juridisch gezien eigenlijk niets uit.

Ouders leggen belangrijke afspraken over opvoeding en zorg meestal vast in een ouderschapsplan. Dat helpt om misverstanden en ruzies te voorkomen.

De omgangsregeling moet je natuurlijk wel afstemmen op de afstand tussen de landen. Soms is het handiger om je kind langere tijd bij één ouder te laten blijven, simpelweg omdat reizen niet altijd makkelijk is.

Goede afspraken over reizen zijn nodig om problemen zoals internationale kinderontvoering te vermijden. Het Haags Kinderontvoeringsverdrag beschermt kinderen tegen ongeoorloofd meenemen naar het buitenland.