Als iemand je creatieve werk zonder toestemming gebruikt, is het niet altijd meteen duidelijk of je te maken hebt met auteursrechtinbreuk.
Veel makers vragen zich af: wanneer wordt iets echt illegaal gekopieerd? En wat kun je er dan aan doen?
Auteursrechtinbreuk ontstaat als iemand je werk openbaar maakt of kopieert zonder dat jij daarvoor toestemming hebt gegeven, tenzij er een wettelijke uitzondering is.
Om echte inbreuk te herkennen, moet je de spelregels en criteria een beetje kennen.
Hier duiken we in de juridische kant van auteursrechtinbreuk, plus wat praktische trucs om het te spotten.
Je ontdekt hoe je inbreuk onderscheidt van toegestaan gebruik en wat je opties zijn om je rechten te beschermen.
Wat is auteursrecht en wanneer geldt het?
Auteursrecht beschermt creatieve werken automatisch zodra ze ontstaan.
Volgens de wet moet een werk origineel zijn, waarneembaar voor de zintuigen, en mag het geen technisch product zijn.
Belang van creativiteit en oorspronkelijkheid
Auteursrecht vraagt om een werk dat origineel en persoonlijk is.
Het moet dus een beetje jouw eigen stempel hebben, niet zomaar een kopie van iemand anders.
Je hoeft niet de eerste ter wereld te zijn, maar het mag niet alleen maar nagedaan zijn.
Creativiteit speelt een grote rol. Een werk moet een beetje eigen karakter hebben.
Feiten of algemene ideeën vallen buiten de boot.
Voorbeelden van originele werken:
- Een bijzondere foto van een bekend gebouw
- Een persoonlijke reisblog
- Een zelfgemaakt schilderij
- Zelfgeschreven softwarecode
De lat voor originaliteit ligt niet superhoog. Soms zijn een paar creatieve keuzes al genoeg.
Wie is de auteursrechthebbende?
De maker van het werk heeft in principe het auteursrecht.
Dit kan een schrijver, fotograaf, kunstenaar of programmeur zijn.
Bij werknemers werkt het anders: vaak krijgt de werkgever de rechten.
Verschillende situaties:
- Zelfstandigen houden hun auteursrecht zelf
- Werknemers: rechten gaan meestal naar de baas
- Opdrachtwerk: hangt af van de afspraken
- Meerdere makers: delen het auteursrecht samen
Na overlijden gaan de rechten naar erfgenamen.
Het auteursrecht duurt 70 jaar na de dood van de maker.
Voor bedrijven of onbekende makers gelden weer andere regels.
Twijfel je over wie de rechten heeft? Dan is het slim om iets op papier te zetten.
Beschermde werken: wat valt eronder?
Intellectueel eigendom beschermt allerlei creatieve uitingen.
De wet beschermt werken die je kunt zien, horen of lezen—dus die zintuiglijk waarneembaar zijn.
Voorbeelden van beschermde werken:
- Teksten zoals boeken, artikelen en gedichten
- Muziek en geluidsopnames
- Foto’s en video’s
- Schilderijen en tekeningen
- Software en apps
- Websites en ontwerpen
Niet alles krijgt bescherming.
Uitgesloten zijn bijvoorbeeld:
- Losse feiten en cijfers
- Wetten en rechterlijke uitspraken
- Eenvoudige, niet-creatieve lijsten
- Technische uitvindingen (die vallen onder octrooirecht)
Of iets beschermd is, hangt af van de vorm waarin het is vastgelegd.
Een idee op zichzelf is niet genoeg—je moet het wel uitwerken.
Wat houdt auteursrechtinbreuk precies in?
Als iemand jouw werk gebruikt zonder jouw toestemming, maakt diegene inbreuk op je auteursrecht.
Dat kan op allerlei manieren: teksten kopiëren, foto’s delen, muziek publiceren—je kent het wel.
Vormen van verveelvoudiging
Verveelvoudiging betekent: een werk op welke manier dan ook kopiëren of namaken.
Dat gaat veel verder dan alleen een letterlijke kopie.
Digitale verveelvoudiging zie je het vaakst.
Downloaden, uploaden, opslaan op je computer of telefoon, zelfs doorsturen via e-mail—het valt er allemaal onder.
Fysieke verveelvoudiging is bijvoorbeeld printen, foto’s maken van kunst, of een cd branden.
Natekenen of naschilderen telt trouwens ook mee.
Gedeeltelijke verveelvoudiging is ook inbreuk.
Je hoeft niet het hele werk te kopiëren; belangrijke stukken overnemen kan al genoeg zijn.
Wanneer is sprake van openbaarmaking?
Openbaarmaking betekent dat je een werk beschikbaar maakt voor anderen.
Dat hoeft niet altijd via een kopie te gaan.
Online publicatie is tegenwoordig het meest gebruikelijk.
Denk aan foto’s op social media, teksten op websites of video’s op YouTube.
Zelfs delen in een groepschat kan al openbaarmaking zijn.
Offline openbaarmaking gebeurt via tentoonstellingen, presentaties of optredens.
Toon je zonder toestemming andermans werk in een museum? Dan overtreed je het auteursrecht.
Commercieel gebruik maakt het allemaal nog wat serieuzer.
Als je geld verdient met het werk van een ander zonder toestemming, zijn de gevolgen meestal groter dan bij privégebruik.
Wat wordt gezien als kopiëren van werken?
Kopiëren is niet alleen een exacte kopie maken.
Ook het overnemen van belangrijke onderdelen, of zelfs variaties maken, kan inbreuk zijn.
Letterlijk kopiëren spreekt voor zich.
Teksten, foto’s of andere werken zonder aanpassingen overnemen? Dat is gewoon kopiëren.
Kleine aanpassingen veranderen daar weinig aan.
Bewerken of aanpassen kan trouwens ook inbreuk zijn.
Foto bijsnijden, kleuren aanpassen, werken combineren zonder toestemming—het blijft riskant.
Inspiratie versus kopiëren is een lastige.
Lijkt een nieuw werk te veel op het origineel, dan kan het toch inbreuk zijn.
Rechters kijken vooral naar gelijkenissen en de originaliteit van beide werken.
Hoe ontmasker je een echte auteursrechtinbreuk?
Inbreuk opsporen vraagt om een beetje speurwerk en soms wat digitale hulpmiddelen.
Zorg dat je bewijs verzamelt en alles goed vastlegt, zeker als je juridische stappen overweegt.
Stappen bij vermoeden van inbreuk
Denk je dat iemand je werk heeft gekopieerd? Begin dan met het vergelijken van beide werken.
Kijk goed naar overeenkomsten in tekst, beeld of ontwerp. Zijn die letterlijk overgenomen?
Bepaal of jouw werk wel origineel genoeg is. Alleen werken met een eigen karakter vallen onder het auteursrecht.
Check ook wie eigenlijk de rechthebbende is. Ben jij dat, of heeft bijvoorbeeld een opdrachtgever de rechten?
Bekijk ten slotte of er uitzonderingen gelden, zoals citaatrecht of embedden. Soms mag het gebruik dan toch.
Reverse image search en digitale opsporing
Reverse image search is echt een handige manier om ongeautoriseerd gebruik van afbeeldingen op te sporen.
Google biedt deze functie, maar veel mensen vinden TinEye vaak effectiever.
Voor tekst kun je gewoon specifieke zinnen tussen aanhalingstekens in Google tikken.
Je ziet dan meteen waar diezelfde tekst nog meer rondzwerft op het web.
Copyscape is ook populair voor het vinden van gekopieerde website-content.
Voer je website-URL in en je krijgt een lijst te zien met plekken waar jouw content opduikt.
Sommige WordPress-plugins controleren automatisch of je blogteksten worden hergebruikt.
Deze tools scannen regelmatig het internet op duplicate content.
Ook website-statistieken kunnen je iets vertellen.
Zie je ineens minder bezoekers? Dat kan een teken zijn dat copycats je zoekmachine-rankings beïnvloeden.
Bewijs verzamelen en vastleggen
Als je inbreuk ontdekt, moet je meteen bewijs vastleggen.
Screenshots met datum en tijd zijn essentieel voor juridische procedures.
Documenteer de volledige URL’s waar het gekopieerde materiaal staat.
Links verdwijnen soms snel of worden aangepast, dus wacht daar niet mee.
Kopieer de inbreukmakende content naar je eigen bestand.
Sla zowel de tekst als metadata op, zo raak je geen bewijs kwijt.
Timestamps en bronvermelding zijn echt belangrijk.
Je moet kunnen aantonen dat jouw werk eerder online stond dan de kopie.
Getuigenverklaringen van mensen die jouw originele publicatie hebben gezien, kunnen je zaak sterker maken.
E-mails of berichten over het werk zijn ook handig als extra bewijs.
Hoe bepaal je of er daadwerkelijk sprake is van inbreuk?
Het vaststellen van een echte auteursrechtinbreuk vraagt om een juridische blik op het werk zelf.
Je moet het origineel en de kopie vergelijken en kijken naar mogelijke uitzonderingen op het auteursrecht.
Juridische toetsing van het werk
Voordat je een inbreuk kunt claimen, moet je werk auteursrechtelijke bescherming verdienen.
Niet alles valt automatisch onder het auteursrecht, helaas.
Het werk moet een “eigen, oorspronkelijk karakter en het persoonlijk stempel van de maker” hebben.
Dat betekent dat je echt creatieve keuzes hebt gemaakt tijdens het maken.
Eenvoudige productfoto’s tegen een witte achtergrond halen deze drempel vaak niet.
Zonder creativiteit geen bescherming.
Ook moet duidelijk zijn wie de auteursrechthebbende is.
De maker heeft het auteursrecht, niet altijd de opdrachtgever.
Een webdesigner behoudt bijvoorbeeld het auteursrecht op een website, ook als de klant betaalt.
De klant krijgt alleen een licentie om de website te gebruiken.
Totaalindruk en ontlening
De rechter kijkt naar de totaalindruk van beide werken.
Het hoeft geen exacte kopie te zijn voor een inbreuk.
Belangrijke factoren zijn:
- Punten van overeenstemming tussen het origineel en de kopie
- Mate van gelijkenis in opzet, structuur of uitvoering
- Bewijs van ontlening – heeft de vermeende inbreukmaker het origineel gekend
Ook verveelvoudiging in gewijzigde vorm kan inbreuk zijn.
Een vertaling van een tekst zonder toestemming blijft een schending van het auteursrecht.
Rechters beoordelen altijd zelf of werken te veel op elkaar lijken.
Dit geldt voor teksten, beelden en zelfs geluidsfragmenten.
Uitzonderingen en beperkingen
Bepaalde vormen van gebruik zijn toegestaan zonder toestemming van de rechthebbende.
Deze wettelijke uitzonderingen kunnen een inbreukclaim ongeldig maken.
Belangrijke uitzonderingen:
- Citaatrecht – mits bronvermelding en beperkt gebruik voor specifiek doel
- Embedden en linken – naar legale content
- Oude werken – auteursrecht vervalt 70 jaar na overlijden maker
Niet beschermde elementen:
- Stijlen en ontwerpprincipes
- Ideeën en methoden
- Algemene concepten
Een concurrent die dezelfde werkmethode gebruikt, maakt geen inbreuk.
Het auteursrecht beschermt alleen de concrete uitwerking, niet het onderliggende idee.
Deze uitzonderingen hebben elk specifieke voorwaarden.
Gebruik je ze verkeerd, dan kun je alsnog in de problemen komen.
Wat kun je doen bij auteursrechtinbreuk?
Auteursrechthebbenden hebben verschillende opties om op te treden tegen inbreuk.
Vaak begint het proces met direct contact en kan het escaleren naar juridische stappen als dat nodig is.
Contact opnemen met de inbreukmaker
De eerste stap is meestal contact zoeken met de inbreukmaker.
Dit is vaak de snelste en goedkoopste manier om het probleem op te lossen.
Bewijs eerst verzamelen voordat je contact opneemt.
Maak screenshots met zichtbare datums en noteer alle URL’s waar de inbreuk plaatsvindt.
Schrijf een duidelijke brief of e-mail met deze punten:
- Wat de inbreuk precies is
- Waar de inbreuk te vinden is
- Waarom dit schade veroorzaakt
- Welke oplossing je wilt
- Een redelijke termijn om te reageren
Stel een concrete deadline.
Geef bijvoorbeeld 14 dagen om te reageren.
Wees beleefd maar duidelijk over je rechten.
Veel inbreukmakers reageren positief op een eerste waarschuwing.
Ze stoppen vaak vrijwillig omdat ze niet wisten dat ze iets verkeerd deden.
Krijg je geen reactie? Stuur dan een tweede brief per aangetekende post.
Maak deze brief wat stelliger in toon.
Opstarten van juridische procedures
Als vriendelijk contact niet werkt, kun je juridische stappen ondernemen.
Er zijn verschillende procedures mogelijk.
Een advocaat inschakelen is vaak nodig voor juridische procedures.
Advocaten weten meestal welke aanpak het beste werkt.
De rechter kan een verbod opleggen aan de inbreukmaker.
Ze moeten dan direct stoppen met het gebruik van het beschermde werk.
Auteursrechtelijk beslag is ook mogelijk.
Hiermee kunnen inbreukmakende producten in beslag worden genomen, vooral bij fysieke goederen.
Belangrijke juridische opties zijn:
- Kort geding voor snelle actie
- Bodemprocedure voor uitgebreide behandeling
- Schadevergoeding eisen
- Winstafgifte vorderen
Bewijs blijft belangrijk tijdens juridische procedures.
Zorg voor complete documentatie van de inbreuk en eventuele schade.
Belang van juridische kosten en overwegingen
Juridische procedures brengen altijd kosten met zich mee.
Weeg deze kosten goed af tegen wat je verwacht te winnen.
Juridische kosten kunnen snel oplopen.
Advocaatkosten, griffierechten en andere proceskosten tellen allemaal mee.
Bedenk vooraf wat een procedure ongeveer gaat kosten.
Denk na over deze vragen:
- Is de inbreukmaker financieel draagkrachtig?
- Hoeveel schade heeft de inbreuk veroorzaakt?
- Wat zijn de kansen op succes?
- Zijn er andere oplossingen mogelijk?
Rechtsbijstandverzekering kan helpen met juridische kosten.
Check of auteursrechtzaken onder de dekking vallen.
Sommige advocaten werken op no cure no pay basis.
Dat betekent dat ze alleen betaald krijgen als de zaak gewonnen wordt.
Alternatieve oplossingen kunnen soms beter zijn dan een rechtszaak.
Denk aan licentieovereenkomsten of samenwerkingen.
Deze opties kosten minder en leveren vaak meer op dan langdurige procedures.
Schadevergoeding en afdwingen van rechten
Als iemand inbreuk maakt op auteursrecht, heb je als rechthebbende verschillende manieren om je rechten af te dwingen.
De wet biedt bescherming via schadevergoeding, verboden op verdere inbreuk en informatieverschaffing.
Schadebepaling en vergoeding
De auteursrechthebbende kan schadevergoeding eisen van de inbreukmaker. Meestal bestaat deze schade uit de licentiekosten die hij misloopt doordat iemand het werk zonder toestemming gebruikt.
Soorten schade die vergoed kunnen worden:
- Gemiste licentie-inkomsten
- Werkelijke schade door de inbreuk
- Winst die de inbreukmaker heeft gemaakt
In Nederland mag je bij auteursrechtschending eigenlijk alleen werkelijke schade vorderen. Vaak is dat het bedrag dat je had ontvangen als je toestemming had gegeven.
Een recente uitspraak van de kantonrechter Roermond laat zien dat opzet niet vereist is. Een reclamebureau moest €525 betalen omdat ze een foto zonder toestemming gebruikten.
Het bureau zei dat ze de inbreuk per ongeluk hadden gemaakt. Toch vond de rechter dat onzorgvuldig handelen al genoeg is voor aansprakelijkheid.
Het bureau had makkelijk kunnen uitzoeken wie de maker was voordat ze de foto gebruikten.
Handhaving en vernietiging van inbreukmakende goederen
De rechthebbende kan een verbod eisen om verdere verveelvoudiging te stoppen. Dat betekent dat de inbreukmaker het werk niet meer mag gebruiken of kopiëren.
Mogelijke maatregelen:
- Stopzetting van alle gebruik
- Verwijdering van websites of sociale media
- Vernietiging van fysieke kopieën
- Intrekking van producten uit de handel
Bij digitale inbreuken moet de inbreukmaker vaak alle kopieën van websites, apps of andere platforms verwijderen. Dit geldt ook voor back-ups en archieven.
De rechter kan ook bevelen dat inbreukmakende goederen vernietigd worden. Vooral bij commerciële vervalsing met fysieke producten gebeurt dit.
Informatieverschaffing en dwangsommen
De inbreukmaker moet vaak informatie geven over de omvang van de inbreuk. Dat helpt bij het bepalen van de schade en het voorkomen van nieuwe inbreuken.
Informatie die kan worden geëist:
- Aantal gemaakte kopieën
- Periode van gebruik
- Behaalde winsten
- Distributiekanalen
De rechter kan dwangsommen opleggen om te zorgen dat de inbreukmaker stopt. Dat is een geldbedrag per dag dat de inbreuk voortduurt.
Dwangsommen kunnen snel oplopen. Meestal stoppen inbreukmakers meteen om hoge kosten te voorkomen.
Bij hardnekkige gevallen kan de dwangsom in de duizenden euro’s per dag lopen.
Veelgestelde vragen
Het bepalen van auteursrechtinbreuk vraagt om een grondige analyse van de situatie. Eigenaren van creatieve werken willen graag weten wanneer er echt sprake is van inbreuk en welke stappen ze kunnen nemen om hun rechten te beschermen.
Wat zijn de belangrijkste criteria om auteursrechtinbreuk te bepalen?
Er zijn vier hoofdcriteria voor auteursrechtinbreuk. Ten eerste moet het werk auteursrechtelijke bescherming genieten.
Het werk moet een eigen, oorspronkelijk karakter hebben en het persoonlijke stempel van de maker dragen. Simpele boodschappenlijstjes of neutrale productfoto’s halen deze drempel vaak niet.
Ten tweede moet degene die de inbreuk claimt daadwerkelijk de auteursrechthebbende zijn. Dit is meestal de maker, niet altijd de opdrachtgever.
Ten derde mag er geen wettelijke uitzondering gelden. Denk aan citaatrecht, content embedden, of werken die ouder zijn dan 70 jaar na het overlijden van de maker.
Ten vierde moet er sprake zijn van ongeoorloofde openbaarmaking of verveelvoudiging zonder toestemming. Dit geldt ook voor werken die in aangepaste vorm worden overgenomen, zoals vertalingen.
Hoe kan ik onderscheid maken tussen een geoorloofde inspiratie en een onrechtmatige kopie?
Het verschil zit in de mate van overeenstemming tussen de werken. Inspiratie mag, maar je mag niet te veel overnemen.
Bij een onrechtmatige kopie zijn er zoveel overeenkomsten dat toeval uitgesloten is. De werken lijken te veel op elkaar om nog van eigen creatie te spreken.
Stijl, ideeën en methoden zijn niet beschermd door het auteursrecht. Een concurrent die dezelfde werkwijze gebruikt, maakt niet automatisch inbreuk.
De concrete uitwerking van een idee is wel beschermd. Het draait om de specifieke vorm waarin de maker zijn creativiteit heeft laten zien.
Welke stappen moet ik ondernemen als ik vermoed dat mijn werk zonder toestemming is gekopieerd?
Begin met bewijs verzamelen van de vermeende inbreuk. Maak screenshots, bewaar links en noteer wanneer je de inbreuk ontdekte.
Check daarna of er echt sprake is van inbreuk aan de hand van de vier criteria. Niet elke overeenkomst is meteen een inbreuk.
Bij kleine inbreuken kun je de inbreukmaker direct benaderen. Veel mensen weten niet dat ze inbreuk maken.
Bij ernstige of herhaalde inbreuken is het slim om juridische hulp in te schakelen. Een advocaat kan de zaak professioneel afhandelen en schadevergoeding eisen.
Bewaar alle communicatie met de vermeende inbreukmaker. Dat kan later belangrijk bewijs zijn in een rechtszaak.
Wat is het verschil tussen inbreuk op het auteursrecht en fair use?
In Nederland maken we dit onderscheid via wettelijke uitzonderingen, niet via fair use. Deze uitzonderingen staan duidelijk in de Auteurswet.
Citaatrecht is een belangrijke uitzondering. Het citaat moet een doel dienen, de bron moet genoemd worden, en je mag niet meer overnemen dan nodig is.
De persexceptie staat nieuwsmedia toe om auteursrechtelijk materiaal te gebruiken voor nieuwsverslaggeving. Ook hier gelden strikte voorwaarden.
Embedden en linken naar legale content mag. Maar let op: de originele bron moet legaal beschikbaar zijn.
Onderwijsexcepties maken bepaald gebruik in educatieve context mogelijk. Dit zijn wel beperkte vormen van gebruik en er gelden strikte voorwaarden.
Kan ik nog steeds een auteursrechtinbreuk claimen als mijn werk niet geregistreerd is?
Je hoeft je werk niet te registreren voor auteursrechtelijke bescherming. Het auteursrecht ontstaat automatisch als je een werk creëert.
Er hoeft geen copyright-symbool op te staan. De bescherming geldt ook zonder enige vermelding.
Het bewijs van eigendom is soms lastig zonder registratie. Bewaar daarom altijd ontwerpbestanden, eerdere versies en documenten die het creatieproces laten zien.
Tijdstempels van bestanden, e-mails en getuigenverklaringen kunnen helpen om eigendom aan te tonen. Hoe meer bewijs je hebt, hoe sterker je staat.
Wat zijn de mogelijke gevolgen voor iemand die inbreuk maakt op auteursrechten?
De auteursrechthebbende kan een verbod eisen om de inbreuk te stoppen. Vaak gebeurt dat via een kort geding.
Wie schade heeft geleden, kan schadevergoeding vragen. Ook kan men de winst die de inbreukmaker heeft gemaakt opeisen.
Bij ernstige of grootschalige commerciële inbreuken kan het zelfs strafrechtelijk worden. Dat gebeurt gelukkig niet bij elk klein incident.
De inbreukmaker draait meestal op voor de proceskosten. Bij herhaling worden de straffen vaak nog strenger.
Soms eist men naamsvermelding of een rectificatie om reputatieschade te beperken. Zeker in creatieve beroepen telt dat zwaar mee.
