Bedrijven met flinke schulden krijgen sinds 1 januari 2021 een nieuwe kans om faillissement te vermijden dankzij de Wet homologatie onderhands akkoord (WHOA). Deze wet maakt het mogelijk om schuldeisers tot een akkoord te dwingen, zelfs als niet iedereen akkoord gaat.
De WHOA geeft bedrijven de kans om een herstructureringsplan via de rechter te laten goedkeuren. Alle schuldeisers moeten zich dan aan het akkoord houden, ook als ze tegen stemden.
Dit instrument in de Faillissementswet maakt het makkelijker om schulden te saneren en het bedrijf draaiende te houden.
Het proces bestaat uit verschillende stappen en vereist best wat voorbereiding. Van het opstellen van een akkoord tot de uiteindelijke goedkeuring door de rechter—alles vraagt om nauwkeurige planning en juridische kennis.
Wat is de Wet homologatie onderhands akkoord (WHOA)?
De WHOA is een wettelijk middel waarmee bedrijven hun schulden kunnen herstructureren zonder failliet te hoeven gaan. Je kunt schuldeisers een akkoord aanbieden, en zelfs de dwarsliggers moeten zich eraan houden.
Doel en functie van de WHOA
De WHOA heeft eigenlijk twee doelen. Het eerste is bedoeld voor levensvatbare bedrijven die door schulden bijna kopje onder gaan.
Deze bedrijven draaien nog, maar hebben een te zware schuldenlast. De WHOA biedt ze een manier om te reorganiseren en faillissement te vermijden.
Het tweede doel is voor bedrijven die geen toekomst meer hebben. Zij gebruiken de WHOA voor een gecontroleerde afwikkeling, wat meestal gunstiger uitpakt dan een gewoon faillissement.
De wet werkt via een procedure waarbij de rechter een akkoord tussen bedrijf en schuldeisers goedkeurt. Daarna zitten alle schuldeisers eraan vast.
Verschil met faillissement en surseance van betaling
De WHOA verschilt flink van oude procedures. Als een bedrijf failliet gaat, neemt een curator het roer over.
Met de WHOA blijft de ondernemer aan het stuur. Je mag zelf het akkoord voorbereiden en onderhandelt direct met schuldeisers.
Surseance van betaling geeft alleen tijdelijk lucht, maar de WHOA pakt de schulden structureel aan. Ook aandeelhouders kunnen meedoen.
Een belangrijk verschil is de dwangwerking. Ook schuldeisers die niet willen, moeten zich aan het akkoord houden. Zo kan één partij niet alles tegenhouden.
Belangrijkste uitgangspunten
Een WHOA-traject start alleen als het insolventiecriterium geldt. Het bedrijf kan dan aannemelijk maken dat het niet langer aan betalingsverplichtingen kan voldoen.
De wet geldt voor alle ondernemingsvormen. Zowel grote bedrijven als het MKB mogen meedoen, maar particulieren zonder bedrijf vallen erbuiten.
Bepaalde sectoren, zoals banken en verzekeraars, zijn uitgesloten. Werknemersrechten blijven buiten het akkoord.
De schuldenaar of een herstructureringsdeskundige stelt het akkoord op. Schuldeisers worden in klassen verdeeld. De rechter kijkt of minstens één klasse akkoord is gegaan voordat hij het goedkeurt.
Voorwaarden en toepassingsbereik van de WHOA
De WHOA stelt duidelijke eisen aan wie een akkoord mag aanbieden en wanneer dat kan. Zowel ondernemingen als natuurlijke personen met een bedrijf kunnen onder voorwaarden meedoen.
Wanneer kan een WHOA-traject worden gestart?
Je mag een WHOA-traject starten als je bedrijf in financiële problemen zit. Er moet sprake zijn van dreigende betalingsonmacht of een reëel risico op faillissement.
Je hoeft nog niet failliet te zijn. Het idee is juist om dat voor te zijn door tijdig in te grijpen.
Twee hoofddoelen zijn mogelijk:
- Herstructurering van een levensvatbare onderneming
- Geordende afwikkeling van een niet-levensvatbare onderneming
De Belastingdienst wil dat het akkoord financieel gunstiger is dan faillissement. De regeling moet stevig en wettelijk kloppen.
Wie kan een WHOA-akkoord aanbieden?
Verschillende partijen kunnen het initiatief nemen. De schuldenaar mag zelf een akkoord voorstellen aan zijn schuldeisers.
Soms doen schuldeisers samen een voorstel, vooral als de schuldenaar niets doet.
In ingewikkelde gevallen kan een curator of bewindvoerder het akkoord aanbieden.
De rechter moet altijd het akkoord goedkeuren. Pas dan heeft het rechtskracht.
Reikwijdte: ondernemingen en natuurlijke personen
De WHOA geldt voor ondernemingen in de breedste zin. Zowel kleine bedrijven als grote internationale concerns vallen eronder.
Natuurlijke personen mogen meedoen als ze een bedrijf hebben. Privéschulden vallen buiten de WHOA.
De wet maakt geen onderscheid tussen bedrijfsvormen:
- Eenmanszaken
- Vennootschappen onder firma
- Besloten vennootschappen
- Naamloze vennootschappen
- Stichtingen en verenigingen met ondernemingsactiviteiten
Holdingmaatschappijen en internationale structuren vallen ook onder de regeling. Dat maakt de WHOA bruikbaar voor complexe herstructureringen.
Het proces van een onderhands akkoord
Een onderhands akkoord via de WHOA verloopt in vaste stappen. Het begint met een startverklaring. Daarna speelt de rechtbank een centrale rol en worden schuldeisers in stemklassen verdeeld.
Startverklaring en aanvang van de procedure
De schuldenaar kan een WHOA-procedure starten als het bedrijf waarschijnlijk niet meer kan betalen. Dit heet dreigende insolventie.
De schuldenaar dient een startverklaring in bij de rechtbank. Hierin legt hij uit waarom het bedrijf in de problemen zit.
Ook anderen mogen de procedure starten. Schuldeisers, aandeelhouders of de ondernemingsraad kunnen bij de rechtbank een herstructureringsdeskundige aanvragen.
De rechtbank controleert of alles klopt. Als dat zo is, gaat de procedure officieel van start.
Een afkoelingsperiode is mogelijk. Die duurt vier maanden en kan één keer worden verlengd tot acht maanden. In die tijd mogen schuldeisers geen acties ondernemen tegen het bedrijf.
De rol van de rechtbank
De rechtbank speelt een centrale rol in het WHOA-proces. Zij beoordeelt of het onderhands akkoord kan worden goedgekeurd (gehomologeerd).
Minimaal acht dagen voor de stemming moet het akkoord aan alle betrokkenen worden aangeboden.
Na de stemming maakt men binnen een week de uitslag bekend.
Als minstens één klasse schuldeisers instemt, kan de rechtbank het akkoord homologeren.
Een advocaat dient hiervoor het verzoek in.
De zitting vindt plaats tussen acht en veertien dagen na het indienen.
Tegenstemmende partijen kunnen tot de zitting bezwaar maken tegen goedkeuring.
De rechter kijkt naar wettelijke afwijzingsgronden.
Zijn die er niet, dan homologeert de rechtbank het akkoord. Daarmee wordt het bindend voor iedereen, zelfs voor degenen die tegenstemden.
Indeling in klassen van schuldeisers
Schuldeisers worden verdeeld in verschillende klassen voor het stemproces.
Deze indeling is echt cruciaal voor het slagen van het akkoord.
Elke klasse bestaat uit schuldeisers met vergelijkbare rechten.
Bijvoorbeeld, preferente schuldeisers zitten samen in één klasse en concurrente in een andere.
Een klasse stemt in als twee derde van de schuldeisers (in geldbedrag) voorstemt.
Niet iedereen hoeft trouwens mee te doen aan het akkoord.
De indeling bepaalt ook of cross class cram down mogelijk is.
Hierdoor kunnen zelfs tegenstemmende klassen aan het akkoord worden gebonden.
Minstens één klasse die “in the money” is, moet dan ingestemd hebben.
Dat zijn schuldeisers die bij faillissement nog geld zouden ontvangen.
Voorbereiding, inhoud en indeling van het akkoord
Een onderhands akkoord onder de WHOA vraagt om zorgvuldige voorbereiding.
De schuldenaar moet het akkoord correct indienen, aan alle inhoudelijke eisen voldoen en schuldeisers in stemklassen indelen.
Vaststellen en indienen van het akkoord
De schuldenaar stelt het akkoord vast voordat hij het bij de rechtbank indient.
Het akkoord moet een duidelijke beschrijving bevatten van de voorgestelde herstructurering.
Bij indiening levert de schuldenaar verschillende documenten aan.
Deze bestaan uit een verklaring over de financiële situatie en een overzicht van alle schuldeisers en aandeelhouders.
Vereiste documenten:
- Het akkoord zelf
- Financiële overzichten
- Lijst van schuldeisers
- Onderbouwing van de klassenindeling
De rechtbank checkt of de aanvraag compleet is.
Ontbrekende stukken kunnen leiden tot afwijzing.
Inhoudelijke eisen aan het akkoord
Het akkoord moet concrete voorstellen bevatten voor de herstructurering van schulden.
De WHOA stelt specifieke eisen aan deze voorstellen.
Het akkoord moet uitleggen waarom herstructurering nodig is.
De schuldenaar moet aantonen dat hij in financiële problemen zit.
Belangrijke inhoudelijke elementen:
- Beschrijving van financiële problemen
- Voorgestelde oplossingen per schuldeiser
- Tijdschema voor uitvoering
- Gevolgen bij niet-nakoming
De voorstellen moeten realistisch en uitvoerbaar zijn.
Vage of onhaalbare plannen wijzen rechters meestal af.
Klassenvorming en stemprocedure
Schuldeisers worden ingedeeld in verschillende klassen voor de stemming.
Elke klasse stemt apart over het akkoord.
De indeling gebeurt op basis van vergelijkbare rechten en belangen.
Schuldeisers met dezelfde soort vorderingen komen meestal samen in één klasse.
Voorbeelden van klassen:
- Werknemers
- Belastingdienst
- Handelscrediteuren
- Aandeelhouders
Voor goedkeuring moet een meerderheid in elke klasse instemmen.
De rechtbank stelt de exacte stemregels vast bij de behandeling.
Betrokken partijen bij de WHOA-procedure
De WHOA-procedure brengt verschillende partijen samen die allemaal hun eigen rol hebben.
Een herstructureringsdeskundige begeleidt het proces, een observator houdt toezicht en schuldeisers en aandeelhouders hebben hun rechten en plichten.
De rol van de herstructureringsdeskundige
De herstructureringsdeskundige speelt een centrale rol in het WHOA-proces.
Deze professional helpt bij het opstellen van het herstructureringsplan en begeleidt de onderhandelingen met schuldeisers.
Belangrijkste taken:
- Analyseren van de financiële situatie van de onderneming
- Opstellen van een realistisch herstructureringsplan
- Faciliteren van onderhandelingen tussen partijen
- Verzamelen van stemmen voor het akkoord
De deskundige moet onafhankelijk zijn.
Hij of zij mag geen persoonlijke belangen hebben bij de uitkomst.
De rechtbank kan een herstructureringsdeskundige benoemen.
Dat gebeurt vooral als partijen er zelf niet uitkomen of als er conflicten zijn.
Taak van de observator
Een observator wordt door de rechtbank benoemd om toezicht te houden op de procedure.
Deze persoon bewaakt de belangen van alle betrokken partijen en let op een eerlijk proces.
Hoofdtaken van de observator:
- Toezien op naleving van procedureregels
- Beoordelen of alle schuldeisers correct zijn geïnformeerd
- Controleren of het akkoord redelijk en billijk is
- Rapporteren aan de rechtbank over de voortgang
De observator heeft toegang tot alle relevante informatie van de onderneming.
Hij kan documenten opvragen en gesprekken voeren met betrokkenen.
Als de observator problemen ziet, meldt hij dit aan de rechtbank.
De rechter kan dan maatregelen nemen om de procedure te beschermen.
Rechten en verplichtingen van schuldeisers en aandeelhouders
Schuldeisers en aandeelhouders hebben specifieke rechten tijdens de WHOA-procedure.
Ze worden ingedeeld in verschillende klassen op basis van hun positie.
Rechten van schuldeisers:
- Informatie ontvangen over het herstructureringsplan
- Stemmen over het voorgestelde akkoord
- Bezwaar maken tegen de homologatie
- Juridische bijstand zoeken
Verplichtingen:
- Deelnemen aan de stemming wanneer opgeroepen
- Handelen volgens de regels van de procedure
- Zich houden aan het gehomologeerde akkoord
Aandeelhouders kunnen ook betrokken raken bij het akkoord, zeker als hun rechten worden beïnvloed.
Bescherming van minderheden krijgt veel aandacht in de wet.
Schuldeisers die tegen het akkoord stemmen, blijven er toch aan gebonden na homologatie door de rechtbank.
De homologatie en gevolgen van het akkoord
De homologatie betekent dat de rechtbank het onderhands akkoord goedkeurt en daarmee verbindend maakt voor iedereen.
Dit heeft grote gevolgen voor schuldeisers, aandeelhouders en de onderneming zelf. Werknemers krijgen ook specifieke bescherming.
De procedure van homologatie door de rechter
De schuldenaar of herstructureringsdeskundige kan de rechtbank vragen om het akkoord te homologeren.
Dit kan alleen als minimaal één klasse heeft ingestemd die ‘in the money’ is.
Die klasse bestaat uit schuldeisers die bij een faillissement nog uitkering kunnen verwachten.
De eis geldt niet als het akkoord alleen schuldeisers betreft die bij faillissement niets zouden krijgen.
De rechtbank prikt snel een zittingsdatum voor de behandeling van het verzoek.
Als niet alle klassen hebben ingestemd en er is nog geen observator, dan benoemt de rechtbank er een.
Afwijzingsgronden die de rechter controleert:
- De schuldenaar verkeert niet in onvermijdelijke insolventie
- Schending van procedure regels
- Onvoldoende informatie in het akkoord
- Nakoming is niet gewaarborgd
- Het akkoord kwam tot stand door bedrog
Schuldeisers en aandeelhouders mogen tot de zittingsdag bezwaren indienen tegen het homologatieverzoek.
Effecten voor schuldeisers, aandeelhouders en onderneming
Na homologatie bindt het akkoord álle schuldeisers en aandeelhouders. Dit geldt zelfs voor partijen die tegen stemden of niet stemden.
Hoger beroep of cassatie tegen de homologatie kan niet. Het vonnis biedt een executoriale titel, waardoor directe nakoming mogelijk is.
Gevolgen van gehomologeerd akkoord:
- Eerdere surseance- of faillissementsverzoeken vervallen.
- Alle partijen zijn gebonden aan de afspraken.
- Schuldeisers kunnen nakoming via het vonnis afdwingen.
- Ontbinding kan alleen bij verzuim van de schuldenaar.
De onderneming krijgt zo eindelijk wat rust om te herstructureren. Schuldeisers weten waar ze aan toe zijn en kunnen niet meer individueel actie ondernemen.
Niemand kan het onderhands akkoord na homologatie nog vernietigen. Dat geeft alle betrokkenen eindelijk duidelijkheid over de afspraken.
Bescherming en rechten van werknemers
De wet homologatie onderhands akkoord houdt rekening met de positie van werknemers bij herstructurering. Hun arbeidsovereenkomsten blijven beschermd in de procedure.
Werknemers behouden hun gewone rechten, zoals loon en ontslagvergoeding. Het akkoord mag niet zomaar inbreuk maken op bestaande arbeidsrechten.
Bij reorganisatie moet de werkgever nog steeds de gebruikelijke procedures volgen. Overleg met vakbonden en naleving van ontslagregels blijft verplicht.
Belangrijke werknemersrechten blijven overeind:
- Recht op loon en vakantiegeld.
- Ontslagbescherming volgens het arbeidsrecht.
- Overlegrechten bij reorganisatie.
- Aanspraken op uitkeringen.
De onderneming moet tijdens de procedure gewoon lonen blijven betalen. Loonachterstand kan zelfs een reden zijn om homologatie te weigeren.
Praktische aandachtspunten en actuele ontwikkelingen
De WHOA brengt specifieke kosten en financiële keuzes met zich mee. Recente evaluaties bieden inzicht in hoe de regeling in de praktijk uitpakt.
Wetgeving en rechtspraak sturen de toekomst van deze regeling. Alles blijft in beweging.
Kosten en financiering van de WHOA-procedure
Een WHOA-procedure brengt verschillende kostenposten met zich mee. De rechtbankkosten vallen meestal nog mee.
Advocaatkosten zijn vaak het grootste deel van de rekening. Die kosten verschillen flink, afhankelijk van hoe ingewikkeld het akkoord is en hoeveel partijen meedoen.
Voor een observator betaal je extra. De observator ontvangt een vergoeding voor toezicht en rapportages.
Externe adviseurs, zoals accountants of herstructureringsspecialisten, kunnen het totaalbedrag verder opdrijven. Hun inzet hangt af van hoe complex de financiële situatie is.
Financieringsmogelijkheden zijn beperkt. Ondernemingen zoeken soms creatieve oplossingen, zoals voorschotten van schuldeisers of tijdelijke financiering.
De kostenstructuur vormt vaak een drempel voor kleinere bedrijven. De WHOA is daardoor minder toegankelijk voor het mkb.
Recente praktijkervaringen en evaluaties
Het WODC evalueerde de WHOA drie jaar na invoering op 1 januari 2021. Dat rapport geeft een inkijkje in de praktijk.
Vooral grotere ondernemingen met complexe schulden gebruiken de procedure. Kleinere bedrijven doen dat minder dan verwacht.
Rechtbanken zijn voorzichtig met hun bevoegdheden. Rechters eisen een stevige onderbouwing van akkoorden voordat ze homologatie verlenen.
De observatorenregeling werkt in de praktijk goed. Het Landelijk Overleg Voorzitters Rechtbanken (LOVT) stelde in november 2024 een leidraad op voor observatoren.
Schuldeisers werken wisselend mee. Banken en andere professionele partijen zijn meestal constructief, maar kleine crediteuren kunnen dwarsliggen.
De doorlooptijd loopt erg uiteen. Simpele zaken zijn soms in maanden klaar, maar ingewikkelde dossiers duren makkelijk een jaar of langer.
Toekomst van de WHOA en verwachte wijzigingen
De evaluatie van de WHOA kan leiden tot aanpassingen in de wet. De regering kijkt naar verbeteringen op basis van praktijkervaringen.
Toegankelijkheid voor kleinere bedrijven krijgt prioriteit. Denk aan vereenvoudigde procedures of lagere kosten voor het mkb.
De observatorenregeling kan efficiënter. Standaardisatie van werkwijzen en tarieven zou meer duidelijkheid bieden.
Jurisprudentie groeit langzaam door. Rechterlijke uitspraken laten steeds beter zien wat kan en niet kan onder de WHOA.
Internationale ontwikkelingen spelen ook een rol. EU-richtlijnen over herstructurering kunnen voor wijzigingen zorgen.
De digitalisering van procedures krijgt meer aandacht. Online communicatie met schuldeisers kan het proces soepeler maken.
Training en scholing van juridische professionals blijft nodig. De WHOA is gewoon best complex en vraagt om specialistische kennis.
Veelgestelde vragen
De WHOA-procedure heeft specifieke vereisten en biedt verschillende rechten en plichten voor betrokken partijen. Het proces verloopt via vaste stappen en rechterlijke goedkeuring staat centraal.
Wat zijn de vereisten voor een WHOA-procedure?
Een ondernemer moet voorzien dat hij zijn schulden straks niet meer kan betalen om een WHOA-procedure te starten. De onderneming hoeft niet direct op omvallen te staan.
Schuldeisers worden in verschillende klassen ingedeeld. Per klasse is een tweederdemeerderheid van het verschuldigde bedrag nodig voor goedkeuring.
Minimaal één klasse schuldeisers die bij faillissement een uitkering zou krijgen moet instemmen. Zo blijft het akkoord beter dan het faillissementsalternatief.
Hoe verloopt het proces van een onderhands akkoord onder de WHOA?
De ondernemer doet een voorstel aan de schuldeisers. Zij stemmen per klasse over het akkoord.
Bij voldoende steun vraagt de ondernemer de rechtbank om goedkeuring. De rechter checkt of het akkoord aan alle eisen voldoet.
Na goedkeuring zijn alle schuldeisers gebonden aan het akkoord. Zelfs schuldeisers die tegen stemden moeten zich eraan houden.
Welke rechten hebben schuldeisers bij een WHOA-traject?
Schuldeisers mogen stemmen over het akkoord binnen hun klasse. Ze kunnen bezwaar maken bij de rechtbank.
Bij een besloten procedure horen schuldeisers niet vooraf. Ze mogen wel achteraf bezwaar indienen.
Niet-betrokken schuldeisers houden hun volledige vorderingen. De WHOA maakt het mogelijk om niet alle groepen een akkoord aan te bieden.
Op welke wijze kan een schuldenaar gebruikmaken van een WHOA-procedure?
De ondernemer kiest tussen een openbare of besloten procedure. Een openbare procedure wordt gepubliceerd en in het openbaar behandeld.
Een besloten procedure blijft buiten de publiciteit, maar wordt mogelijk niet erkend in andere EU-landen. Internationale bedrijven kiezen daarom meestal voor de openbare route.
De ondernemer kan een afkoelingsperiode van maximaal vier maanden aanvragen. Die periode mag nog eens vier maanden langer duren voor extra voorbereidingstijd.
Wat zijn de gevolgen van een WHOA-akkoord voor de betrokken partijen?
Alle schuldeisers moeten zich aan het goedgekeurde akkoord houden, ongeacht hun stem. Ook schuldeisers die tegen stemden zijn gebonden.
De onderneming mag overeenkomsten eenzijdig beëindigen. Financiers kunnen nieuw geld uitlenen en daar zekerheden voor krijgen.
Tijdens een afkoelingsperiode geldt een stand still. Schuldeisers kunnen dan geen verhaal halen, faillissementsaanvragen worden gepauzeerd en beslagen kunnen worden opgeheven.
Welke rol speelt de herstructureringsdeskundige in een WHOA-proces?
De rechtbank kan een herstructureringsdeskundige aanstellen om misbruik te voorkomen. Zo blijft het proces een beetje ordelijk, wat natuurlijk wel zo prettig is.
Deze deskundige krijgt meer bevoegdheden dan een gewone observator. Hij bereidt het akkoord voor en houdt een vinger aan de pols tijdens het hele proces.
Hij let goed op de belangen van alle betrokken schuldeisers. Die belangen mogen natuurlijk niet zomaar ondergesneeuwd raken.
Een observator komt pas in beeld als niet alle klassen akkoord gaan. Die houdt dan toezicht op hoe het akkoord tot stand komt.
Als er iets misgaat, meldt de observator dat bij de rechtbank. Zo blijft er toch nog een beetje controle.
