Category
De politie heeft uitgebreide bevoegdheden om criminaliteit op te sporen en te onderzoeken, maar mag niet zomaar alles doen. Bij moderne opsporingsmethoden zoals telefoons tappen, computers hacken en cameratoezicht inzetten gelden strikte regels en voorwaarden. Deze bevoegdheden zijn de afgelopen jaren sterk uitgebreid vanwege nieuwe technologische mogelijkheden.
De politie mag sinds maart 2019 apparaten van verdachten hacken, telefoons tappen en cameratoezicht gebruiken, maar alleen bij verdenking van ernstige misdrijven en met toestemming van justitie. Voor zwaardere opsporingsbevoegdheden is altijd goedkeuring nodig van de officier van justitie of de rechter-commissaris. Eenvoudige bevoegdheden kunnen agenten wel zelfstandig toepassen.
De balans tussen veiligheid en privacy staat centraal in deze discussie. Burgers hebben recht op bescherming van hun persoonlijke gegevens, maar de politie moet ook effectief criminaliteit kunnen bestrijden. De wet stelt daarom duidelijke grenzen aan wat toegestaan is en onder welke omstandigheden deze moderne opsporingsmethoden mogen worden ingezet.
Welke bevoegdheden heeft de politie bij tappen, hacken en cameratoezicht?
De politie heeft verschillende opsporingsbevoegdheden voor moderne onderzoeksmethoden. Voor zware technieken zoals telefoon tappen en hacken is altijd toestemming van een officier van justitie of rechter-commissaris vereist.
Overzicht van de belangrijkste opsporingsbevoegdheden
De politie mag telefoons tappen om gesprekken en berichten te onderscheppen. Dit gebeurt alleen bij verdenking van ernstige misdrijven.
Voor het hacken van computers heeft de politie een speciale bevoegdheid. Het Digital Intrusion Team (DIGIT) voert deze hackactiviteiten uit.
Digitale opsporingsbevoegdheden:
- Telefoon tappen
- Computer hacken op afstand
- Gegevens vorderen bij telecombedrijven
- Digitale observatie
Bij cameratoezicht verwerkt de politie beelden volgens de Wet politiegegevens. Ze gebruiken deze beelden voor handhaving van de openbare orde.
De hackbevoegdheid mag alleen bij ernstige strafbare feiten worden ingezet. Er gelden strikte voorwaarden voor alle digitale opsporingsmethoden.
De rol van de officier van justitie en rechter-commissaris
Voor zware opsporingsbevoegdheden heeft de politie altijd toestemming nodig. De officier van justitie of rechter-commissaris moet vooraf goedkeuring geven.
Bevoegdheden die toestemming vereisen:
- Telefoon tappen
- Woning doorzoeken
- Personen observeren
- Computer hacken
Lichtere bevoegdheden mag de politieagent zelf toepassen. Voorbeelden zijn identiteitscontrole en tassencontrole.
De rechter-commissaris beoordeelt of er genoeg bewijs is tegen een verdachte. Hij controleert of de politie de bevoegdheden correct wil inzetten.
Wie zijn de betrokken partijen?
Het Digital Intrusion Team (DIGIT) is het enige politieteam dat mag hacken. Dit team werkt centraal voor heel Nederland.
De Inspectie Justitie en Veiligheid houdt toezicht op hackactiviteiten. Ze controleren of de politie de regels goed volgt.
Belangrijke partijen:
- Politie: voert onderzoek uit
- DIGIT: speciaal hackteam
- Officier van justitie: geeft toestemming
- Rechter-commissaris: controleert bevoegdheden
- Inspectie JenV: houdt toezicht
Telecombedrijven moeten soms gegevens aan de politie geven. Dit gebeurt alleen als er een geldige vordering is.
Tappen van communicatie: regels en toepassingen
De politie mag alleen communicatie aftappen onder strikte voorwaarden en met toestemming van een rechter-commissaris. Deze regels gelden voor alle vormen van elektronische communicatie, van telefoongesprekken tot WhatsApp-berichten.
Wanneer mag de politie tappen?
De politie mag pas overgaan tot tappen als er sprake is van een ernstig misdrijf. Het misdrijf moet een gevangenisstraf hebben van vier jaar of meer.
Er moet ook een ernstige inbreuk op de rechtsorde zijn. Dit betekent dat het misdrijf zwaar genoeg is om deze inbreuk op privacy te rechtvaardigen.
De politie kan niet zomaar besluiten om te gaan tappen. Ze hebben altijd een goede reden nodig die past binnen de wet.
Voorwaarden voor tappen:
- Misdrijf met minimaal 4 jaar gevangenisstraf
- Ernstige inbreuk op rechtsorde
- Andere opsporingsmethoden zijn niet geschikt
- Toestemming rechter-commissaris
Toestemming en wettelijke vereisten
De rechter-commissaris moet altijd toestemming geven voordat de politie mag tappen. Zonder deze toestemming is tappen niet toegestaan.
De officier van justitie geeft de politie opdracht om te tappen. Dit gebeurt alleen nadat de rechter-commissaris toestemming heeft gegeven.
Een tapperiode mag maximaal vier weken duren. Voor verlenging heeft de politie weer toestemming van de officier van justitie nodig.
De verdachte heeft het recht om later zijn tapgegevens in te zien. Dit kan belangrijk zijn voor de verdediging in een strafzaak.
Dragers van communicatie die getapt mogen worden
De politie mag verschillende vormen van elektronische communicatie aftappen. Dit omvat zowel oude als nieuwe communicatiemiddelen.
Toegestane taps:
- Telefoongesprekken
- E-mailverkeer
- SMS-berichten
- WhatsApp-berichten
- Facebook Messenger
- Ander internetverkeer
Bij een internettap onderschept de politie al het internetverkeer over een bepaalde lijn. Ze kunnen ook kiezen voor alleen e-mailverkeer bij een e-mailtap.
Voor het opnemen van vertrouwelijke communicatie gelden extra voorwaarden. Deze zijn strenger dan voor gewone communicatie.
Hacken door de politie: wettelijke kaders en praktijk
De politie mag sinds 2019 apparaten van verdachten hacken onder strikte voorwaarden. Deze bevoegdheid wordt uitgevoerd door een speciaal team en vereist toestemming van het Openbaar Ministerie.
Situaties waarin hacken is toegestaan
De politie mag alleen hacken bij verdenking van een ernstig strafbaar feit. Deze opsporingsbevoegdheid staat beschreven in artikel 125k van het Wetboek van Strafvordering.
Voor elke hackactie is een bevel van de officier van justitie nodig. De politie moet aantonen dat andere opsporingsmethoden niet voldoende zijn.
De hackbevoegdheid geldt voor misdrijven met een gevangenisstraf van minimaal vier jaar. Voorbeelden zijn:
- Drugscriminaliteit
- Witwassen
- Cybercrime
- Terrorisme
- Mensenhandel
Het Digital Intrusion Team (DIGIT) voert alle hackactiviteiten uit. Dit centrale team zorgt voor uniforme werkwijzen en expertise.
Doelwitten van politiehacks
De politie kan verschillende apparaten van verdachten hacken:
Mobiele apparaten:
- Smartphones
- Tablets
- Smartwatches
Computers en laptops:
- Desktopcomputers
- Laptops
- Servers
IoT-apparaten:
- Smart TV’s
- Beveiligingscamera’s
- Slimme thermostaten
Door het hacken kan de politie gesprekken afluisteren, berichten lezen en bestanden verzamelen. Het team mag ook camera’s en microfoons op afstand activeren.
De hackbevoegdheid richt zich altijd op specifieke verdachten. Massa-surveillance is niet toegestaan onder deze wetgeving.
Risico’s en beveiliging bij hacken door de politie
Het hacken door de politie brengt verschillende beveiligingsrisico’s met zich mee. De Inspectie Justitie en Veiligheid controleert deze activiteiten jaarlijks.
Belangrijkste risico’s:
- Gebruik van commerciële software zonder inzicht in werking
- Mogelijk toegang van leveranciers tot verzamelde gegevens
- Onvoldoende bescherming van vertrouwelijke informatie
- Risico op het verzamelen van informatie onder geheimhoudingsplicht
De politie gebruikt vaak commerciële hacksoftware. In 2022 gebeurde dit in 25 van de 31 zaken. Het probleem is dat de politie niet weet hoe deze software precis werkt.
Gesprekken tussen verdachten en advocaten vallen onder geheimhoudingsplicht. De politie moet systemen hebben om advocaatgesprekken te herkennen en te stoppen. Deze systemen ontbreken nog steeds.
Gebruik van kwetsbaarheden en achterdeurtjes
De politie gebruikt bekende zwakke punten in software om apparaten binnen te dringen. Dit kunnen beveiligingslekken zijn die nog niet zijn gedicht door fabrikanten.
Het DIGIT-team koopt soms zero-day exploits. Dit zijn onbekende kwetsbaarheden die nog geen beveiligingsupdate hebben gekregen.
De politie mag geen achterdeurtjes inbouwen in software of apparaten. Dit zou de algemene cyberveiligheid in gevaar brengen.
Ethische dilemma’s:
- Moet de politie kwetsbaarheden melden aan fabrikanten?
- Hoe lang mag de politie zwakke punten geheimhouden?
- Wat gebeurt er als criminelen dezelfde kwetsbaarheden gebruiken?
Voor vier jaar achtereen voldoet de politie niet volledig aan alle wettelijke regels. De inspectie vraagt om duidelijkere regelgeving en betere naleving.
Cameratoezicht: soorten, voorwaarden en toepassingen
De politie mag camera’s gebruiken voor verschillende doelen, maar alleen onder strikte voorwaarden. Er bestaan verschillende soorten cameratoezicht met elk hun eigen regels en toepassingen.
Regulier cameratoezicht op openbare plaatsen
De politie mag vaste camera’s plaatsen op openbare plaatsen voor drie hoofddoelen:
- Handhaving van de openbare orde
- Beveiliging van objecten
- Opsporing van strafbare feiten
Regulier cameratoezicht vereist een structurele aanpak. De camera’s staan permanent op dezelfde locaties.
Voorwaarden voor regulier cameratoezicht:
- Moet noodzakelijk zijn voor politietaken
- Locatie moet gerechtvaardigd zijn
- Verplichte signalering met stickers of bordjes
- Beelden mogen alleen worden gebruikt voor het oorspronkelijke doel
De politie moet kunnen aantonen waarom camera’s op specifieke plekken nodig zijn. Ze kunnen niet zomaar overal camera’s ophangen.
Alle beelden vallen onder de Wet politiegegevens. Dit betekent dat er strikte regels gelden voor opslag en gebruik.
Incidenteel cameratoezicht bij openbare ordeverstoring
Bij bijzondere gebeurtenissen mag de politie tijdelijk extra camera’s inzetten. Dit gebeurt bijvoorbeeld tijdens demonstraties of evenementen.
Incidenteel cameratoezicht heeft andere voorwaarden dan regulier toezicht:
- Beperkte tijdsduur
- Specifieke aanleiding vereist
- Mobiele of flexibele camera’s toegestaan
- Extra motivatie nodig
De politie moet vooraf beoordelen of tijdelijke camera’s nodig zijn. Ze kijken naar factoren zoals:
- Verwachte drukte
- Eerdere incidenten op de locatie
- Type evenement of bijeenkomst
Mobiele camera’s kunnen sneller worden ingezet. Ze zijn vooral nuttig bij onverwachte situaties.
Na afloop van het incident moeten de camera’s worden weggehaald. De beelden worden volgens vaste regels bewaard of vernietigd.
Cameratoezicht door gemeenten versus politie
Gemeenten en politie hebben verschillende bevoegdheden voor cameratoezicht. Beide organisaties mogen camera’s gebruiken, maar onder andere voorwaarden.
- Geregeld in artikel 151c van de Gemeentewet
- Gericht op openbare orde en veiligheid
- Gemeente beslist over plaatsing
- Politie kan beelden opvragen
Politiecameratoezicht:
- Valt onder Wet politiegegevens
- Gericht op misdrijf opsporing
- Politie beslist zelf over plaatsing
- Direct toegang tot beelden
Samenwerking tussen gemeente en politie komt vaak voor. Gemeenten kunnen camera’s plaatsen en politie toegang geven tot de beelden.
De verantwoordelijkheid voor de beelden ligt bij de organisatie die de camera’s heeft geplaatst. Dit bepaalt welke regels gelden.
Privacywaarborgen en rechten van burgers
Burgers hebben specifieke rechten bij cameratoezicht. De politie moet deze rechten respecteren en waarborgen inbouwen.
Belangrijkste rechten van burgers:
- Recht om te weten waar camera’s hangen
- Recht op informatie over het doel
- Recht op inzage in eigen beelden
- Recht op correctie van foute gegevens
Signalering is verplicht op alle openbare plaatsen met camera’s. Bordjes of stickers moeten duidelijk zichtbaar zijn voordat mensen het gebied betreden.
De AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) stelt extra eisen aan cameratoezicht. Politie moet kunnen uitleggen waarom camera’s nodig zijn en hoe ze privacy beschermen.
Beelden mogen niet langer worden bewaard dan noodzakelijk. De politie moet duidelijke regels hebben voor opslag en vernietiging.
Burgers kunnen bezwaar maken tegen cameratoezicht bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Ook kunnen ze vragen stellen over het gebruik van hun beelden.
Flexibel cameratoezicht en het gebruik van drones
De politie kan verplaatsbare camera’s en drones inzetten voor het bewaken van de openbare orde. Deze flexibele vormen van toezicht hebben specifieke regels en moeten duidelijk worden gecommuniceerd naar het publiek.
Mobiel en verplaatsbaar cameratoezicht
Gemeenten mogen verplaatsbare camera’s gebruiken om de openbare orde te bewaken. Dit heet flexibel cameratoezicht. De camera’s staan op een verplaatsbaar onderstel.
Dit systeem heeft belangrijke voordelen:
- Verplaatsing mogelijk: Camera’s kunnen worden ingezet waar overlast zich verplaatst
- Flexibele inzet: Geschikt voor verschillende locaties en tijdstippen
- Kosteneffectief: Geen vaste installatie nodig
De politie kan ook mobiel cameratoezicht inzetten. Dit mag alleen op grond van artikel 3 van de Politiewet. Er moet een concrete aanleiding zijn voor handhaving van de openbare orde.
Belangrijke voorwaarden:
- Alleen bij noodzaak voor openbare orde
- Concrete aanleiding vereist
- Tijdelijk karakter
Inzet en regelgeving rondom drones
De politie zet drones in voor cameratoezicht bij openbare orde situaties. Drones kunnen precies worden ingezet voor de duur van een incident. Ze zijn beweegbaar en kunnen ver inzoomen.
Voordelen van politie drones:
- Kunnen verplaatsende groepen volgen
- Betere zoomcapaciteit
- Flexibele inzetduur
- Mobiele ogen in de lucht
Voor gewone burgers gelden strenge beperkingen. Drones mogen niet over grote mensenmenigten vliegen. Ook vliegen over aaneengesloten bebouwing is verboden.
De politie heeft meer vrijheden dan burgers. Ze mogen vliegen waar anderen dat niet mogen. Dit geldt alleen voor politietaken.
Privacyregels voor drone-inzet:
- Inzet moet kenbaar worden gemaakt
- Geen vermoeden van strafrechtelijk gebruik
- Proportionaliteit vereist
Communicatie over flexibel toezicht
De inzet van flexibel cameratoezicht en drones moet transparant zijn. Burgers hebben recht op informatie over wanneer en waarom deze middelen worden gebruikt.
Bij drone-inzet gelden specifieke communicatieregels. De politie moet de inzet kenbaar maken. Er mag geen onduidelijkheid ontstaan over het doel van de drone.
Communicatievereisten:
- Duidelijke kennisgeving van inzet
- Transparantie over doel en duur
- Geen verwarring over strafrechtelijk gebruik
Voor flexibel cameratoezicht geldt dat het zichtbaar moet zijn. Verborgen camera’s zijn alleen toegestaan in uitzonderlijke gevallen. De privacy van burgers moet worden beschermd.
Toezicht op de drone-inzet van de politie vindt plaats door verschillende instanties. Dit zorgt voor controle op het gebruik van deze technologie.
Verwerking en bescherming van beelden en gegevens
De politie moet strenge regels volgen bij het verwerken van camerabeelden en andere persoonsgegevens. Deze regels zorgen voor bescherming van privacy en duidelijke verantwoordelijkheden.
Wet politiegegevens (Wpg) en privacy
De Wet politiegegevens regelt hoe de politie camerabeelden mag verwerken. Alle beelden van politiecamera’s vallen onder deze wet. Dit geldt ook voor beelden die de politie krijgt van gemeentelijke camera’s.
Belangrijke voorwaarden:
- De verwerking moet noodzakelijk zijn voor politietaken
- Er moet een privacyeffectbeoordeling (DPIA) worden uitgevoerd
- Mensen moeten worden geïnformeerd over het cameratoezicht
- Beelden mogen niet langer bewaard worden dan nodig
De politie mag camerabeelden gebruiken om de openbare orde te handhaven. Ze mogen ook beelden bekijken wanneer ze een misdrijf willen opsporen.
Voor regulier cameratoezicht geldt een bewaartermijn van maximaal 4 weken. Zien agenten op de beelden een strafbaar feit? Dan mogen ze de beelden langer bewaren om het misdrijf te onderzoeken.
Verantwoordelijkheden bij verwerking
De korpschef van de politie is verantwoordelijk voor alle camerabeelden. Hij moet zorgen dat de verwerking voldoet aan de wet. Dit geldt ook wanneer de burgemeester besluit over waar camera’s komen.
De korpschef moet:
- Passende beveiligingsmaatregelen nemen
- Alleen geautoriseerde personen toegang geven tot beelden
- Een DPIA uitvoeren voor nieuwe camerasystemen
- Verwerkersovereenkomsten afsluiten met externe partijen
Gemeenten en politie werken vaak samen bij cameratoezicht. De gemeente hangt bijvoorbeeld borden op die mensen informeren over camera’s. De politie zorgt voor de technische verwerking van alle beelden.
Externe bedrijven die beelden bekijken voor de politie moeten speciale contracten ondertekenen. Ze mogen alleen werken volgens instructies van de politie.
Rechten van verdachten en burgers
Mensen hebben specifieke rechten wanneer de politie hun gegevens verwerkt. De politie moet burgers informeren over het gebruik van camera’s en hun privacyrechten.
Belangrijke rechten:
- Recht op informatie – mensen moeten weten waarom beelden worden gemaakt
- Recht op inzage – burgers kunnen vragen welke gegevens de politie heeft
- Recht op correctie – onjuiste gegevens kunnen worden verbeterd
De politie mag beelden alleen verstrekken aan anderen als de wet dit toestaat. Gemeenten hebben niet automatisch toegang tot alle politiebeelden.
Een verdachte kan tijdens een rechtszaak vragen om inzage in camerabeelden. De politie moet dan beoordelen of verstrekking mogelijk is volgens de regels. Privacy van andere mensen in beeld speelt hierbij een belangrijke rol.
Bij klachten over cameratoezicht kunnen burgers terecht bij de Autoriteit Persoonsgegevens.
Veelgestelde vragen
De politie heeft speciale bevoegdheden voor tappen, hacken en cameratoezicht, maar deze zijn aan strikte regels gebonden. Burgers hebben specifieke rechten en er zijn duidelijke procedures voor toezicht en bezwaar.
Wat zijn de juridische grenzen voor de politie bij het gebruik van tapmaatregelen?
De politie mag alleen tappen met een rechterlijke machtiging. Deze machtiging is alleen mogelijk bij verdenking van ernstige misdrijven.
Tappen mag maximaal drie maanden duren. De rechter-commissaris kan dit verlengen als dat nodig is.
De politie moet aantonen dat het tappen noodzakelijk is. Andere onderzoeksmethoden moeten eerst overwogen zijn.
Onder welke voorwaarden mag de politie cameratoezicht uitvoeren?
Voor cameratoezicht in de openbare ruimte heeft de politie een wettelijke basis nodig. Dit staat in de Gemeentewet en de Wet politiegegevens.
Camera’s mogen alleen geplaatst worden voor openbare orde en veiligheid. De noodzaak moet duidelijk aangetoond worden.
Burgers moeten gewaarschuwd worden voor cameratoezicht. Dit gebeurt met borden of andere zichtbare signalen.
Welke procedures moet de politie volgen bij een hackingoperatie?
Hackingoperaties vereisen altijd vooraf toestemming van een rechter. Dit geldt voor alle vormen van digitaal binnendringen.
De politie moet aantonen dat hacken noodzakelijk is voor het onderzoek. Er mag geen andere manier zijn om het bewijs te verkrijgen.
Hackingoperaties hebben een tijdslimiet. De rechter bepaalt hoe lang de operatie mag duren.
Hoe wordt er toezicht gehouden op de inzet van bijzondere opsporingsbevoegdheden door de politie?
De Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) controleert het gebruik van bijzondere bevoegdheden. Zij bekijken of de regels correct gevolgd zijn.
Het Openbaar Ministerie houdt ook toezicht op politieonderzoeken. Zij controleren de rechtmatigheid van alle acties.
De rechter-commissaris speelt een belangrijke rol bij controle. Hij geeft machtigingen en houdt toezicht op de uitvoering.
Wat zijn de privacyrechten van burgers bij elektronisch toezicht door de politie?
Burgers hebben recht op bescherming van hun persoonlijke gegevens. De politie mag alleen gegevens verzamelen die noodzakelijk zijn.
Gegevens moeten veilig bewaard worden. De politie moet zorgen dat onbevoegden er geen toegang toe hebben.
Gegevens moeten vernietigd worden na het onderzoek. De bewaartermijn is wettelijk vastgelegd.
Kan een burger bezwaar maken tegen het gebruik van surveillance-technieken door de politie?
Burgers kunnen een klacht indienen bij de politie zelf. Dit kan via het klachtenformulier op de website.
Een klacht kan ook bij de Nationale ombudsman. Hij onderzoekt klachten over overheidshandelen.
Bij schade door onrechtmatig handelen kan een burger schadevergoeding eisen. Dit moet via de burgerlijke rechter.
