Veel ondernemers denken dat een factuur automatisch bewijs is van een geldige overeenkomst.

Dit kan tot vervelende verrassingen leiden bij betalingsconflicten of juridische geschillen.

Een factuur op zich is niet voldoende bewijs van een overeenkomst, omdat het een eenzijdige handeling van de ondernemer is.

De situatie wordt complexer wanneer klanten facturen betalen of accepteren.

In bepaalde omstandigheden kan een factuur wel degelijk als bewijs dienen van een bestaande overeenkomst.

De bewijskracht hangt af van specifieke factoren zoals acceptatie door de klant en de manier waarop de factuur tot stand kwam.

Het is cruciaal om te begrijpen wanneer een factuur juridische waarde heeft en wanneer aanvullende bewijsmiddelen nodig zijn.

Het verschil tussen een factuur en een overeenkomst

Een factuur en een overeenkomst hebben verschillende juridische functies en betekenissen.

Een factuur registreert een transactie terwijl een overeenkomst de afspraken tussen partijen vastlegt.

Definitie van een factuur

Een factuur is een document dat een uitgevoerde transactie registreert.

Het toont dat een product is geleverd of een dienst is verleend.

De factuur bevat specifieke gegevens zoals:

• Bedrag dat betaald moet worden
• Beschrijving van geleverde goederen of diensten
• Datum van levering
• Betalingstermijn

Een factuur dient als bewijs dat er een tegenprestatie verschuldigd is.

Het document toont dat werk is gedaan of producten zijn geleverd.

De factuur ontstaat na de uitvoering van werkzaamheden.

Het is geen voorafgaande afspraak maar een registratie van wat al heeft plaatsgevonden.

Definitie van een overeenkomst

Een overeenkomst legt de afspraken tussen partijen vast voordat werk wordt uitgevoerd.

Het document beschrijft wat beide partijen van elkaar mogen verwachten.

Een contract bevat essentiële elementen zoals:

• Werkbeschrijving – wat precies wordt gedaan
• Prijs – hoeveel het gaat kosten
• Termijnen – wanneer het werk klaar is
• Voorwaarden – welke regels gelden

De overeenkomst ontstaat voor de uitvoering begint.

Beide partijen stemmen in met de voorwaarden door het document te ondertekenen.

Juridische status van beide documenten

Een factuur heeft geen juridisch bindende kracht als overeenkomst.

Het document registreert alleen een transactie die al heeft plaatsgevonden.

Een overeenkomst is wel juridisch bindend.

Beide partijen moeten zich houden aan de afgesproken voorwaarden.

De belangrijkste juridische verschillen:

Betaling van een factuur kan dienen als bewijs dat er een overeenkomst heeft bestaan.

Dit geldt vooral wanneer facturen jarenlang zonder bezwaar worden betaald.

Wanneer geldt een factuur als bewijs van een overeenkomst?

Een factuur kan onder bepaalde voorwaarden wel bewijs leveren voor het bestaan van een overeenkomst.

De sleutel ligt in aanvaarding door de ontvanger en het nalaten van tijdig protest.

Voorwaarden waaronder een factuur bewijs kan leveren

Een factuur heeft op zichzelf geen bewijswaarde tegen een onderneming.

Dit verandert alleen wanneer specifieke voorwaarden zijn vervuld.

Betaling van de factuur vormt het sterkste bewijs.

Wanneer een klant een factuur betaalt zonder bezwaar, erkent hij daarmee de onderliggende overeenkomst.

Geen tijdig protest kan ook leiden tot aanvaarding.

Als een factuur niet binnen een redelijke termijn wordt betwist, kan dit als stilzwijgende instemming gelden.

Voor facturen boven €375 aan particulieren gelden strengere regels.

De ondernemer moet dan kunnen aantonen dat er een schriftelijke overeenkomst was en dat de klant hiermee instemde.

Jarenlange betalingspatronen versterken de bewijskracht.

Wanneer iemand jaren lang bepaalde facturen betaalt, wordt het moeilijker om deze later te betwisten.

Aanvaarding van een factuur door de ontvanger

Aanvaarding kan op verschillende manieren plaatsvinden.

Deze aanvaarding vormt de erkenning van zowel de schuldvordering als de voorwaarden op de factuur.

Expliciete aanvaarding gebeurt door:

• Een handtekening voor akkoord op de factuur
• Schriftelijke bevestiging van de ontvanger
• Uitdrukkelijke instemming via e-mail of brief

Impliciete aanvaarding ontstaat door:

• Betaling zonder voorbehoud
• Het niet protesteren binnen redelijke termijn
• Voortzetting van de zakelijke relatie

Na aanvaarding levert de factuur bewijs voor de onderliggende transactie.

Het creëert echter geen nieuwe verplichtingen, maar bevestigt bestaande afspraken uit het contract.

Stilzwijgende en expliciete instemming

Het onderscheid tussen stilzwijgende en expliciete instemming bepaalt de bewijskracht van een factuur.

Beide vormen hebben juridische gevolgen.

Expliciete instemming is duidelijk en meetbaar.

Een handtekening, geschreven akkoord of digitale bevestiging laat geen ruimte voor discussie.

Stilzwijgende instemming vereist interpretatie.

Het gebrek aan protest binnen redelijke termijn kan door een rechter worden uitgelegd als aanvaarding.

Protest moet uitdrukkelijk en gemotiveerd zijn om effectief te zijn.

Een eenvoudige ontkenning volstaat niet altijd.

Het protest moet schriftelijk gebeuren om bewijsproblemen te vermijden.

Ondanks aanvaarding blijft tegenbewijs mogelijk.

Een onderneming kan nog steeds aantonen dat de factuurinhoud niet overeenkomt met de werkelijkheid.

Dit vermoeden van aanvaarding is weerlegbaar met overtuigend bewijs.

De bewijskracht van een factuur in de praktijk

Een factuur heeft verschillende bewijswaarde afhankelijk van wie deze ontvangt.

Bij ondernemingen geldt een aanvaardingsregel, terwijl consumenten meer bescherming genieten.

Facturen tussen ondernemingen

Een factuur op zich heeft geen bewijswaarde tegen een onderneming.

De factuur moet eerst worden aanvaard voordat deze juridische kracht krijgt.

Uitdrukkelijke aanvaarding gebeurt door:

• Ondertekening van de factuur voor akkoord
• Schriftelijke bevestiging van ontvangst
• Mededeling dat de factuur wordt betaald

Stilzwijgende aanvaarding ontstaat door:

• Betaling zonder voorbehoud
• Gebruik van de factuur voor btw-aangiften
• Doorverkoop van de gefactureerde goederen
• Verwerking van geleverde producten

Ondernemingen hebben een protestplicht.

Wie een onjuiste factuur niet tijdig betwist, riskeert dat deze als aanvaard wordt beschouwd.

De rechter bepaalt wat een redelijke protesttermijn is.

Een aanvaarde factuur bewijst het bestaan van de overeenkomst en de modaliteiten ervan.

Het vermoeden is weerlegbaar, maar alleen met ernstige bewijselementen.

Facturen bij consumenten

Bij consumenten werken andere regels. Een factuur naar een consument heeft veel minder bewijskracht dan bij ondernemingen.

De aanvaardingsregel geldt niet voor consumenten. Zij hebben geen verplichting om een factuur te protesteren binnen een bepaalde termijn.

Uitdrukkelijke of stilzwijgende aanvaarding door een consument schept wel een feitelijk vermoeden. De rechter beoordeelt dit per geval.

Consumenten genieten meer bescherming in het bewijsrecht. Het is voor ondernemers moeilijker om alleen met een factuur een vordering te bewijzen tegen consumenten.

Betwisting en protest van een factuur

Protesteren betekent de factuur ondubbelzinnig en gemotiveerd afwijzen. Dit kan uitdrukkelijk of impliciet gebeuren.

Uitdrukkelijk protest gebeurt door:

• Schriftelijke weigering (bij voorkeur aangetekend)
• Mondelinge mededeling van afwijzing
• Duidelijke motivatie van de betwisting

Impliciet protest kan door:

• Terugzending van de factuur
• Protest vóór ontvangst van de factuur over levering of diensten

Geen protest vormt:

• Uitblijven van betaling alleen
• Verzoek om uitleg of verduidelijking
• Stilzwijgen zonder meer

De protesttermijn hangt af van de complexiteit van de factuur en de aard van de overeenkomst. Bij betwisting van het bestaan van de overeenkomst geldt een kortere termijn.

Combineren van factuur en contract voor juridisch bewijs

Een factuur alleen biedt zwakke juridische bescherming. Een contract versterkt de bewijspositie aanzienlijk.

Het belang van een schriftelijk contract

Een schriftelijk contract vormt de basis voor elke zakelijke relatie. Dit document legt de afspraken vast voordat werk begint.

Het contract moet duidelijke voorwaarden bevatten:

• Leveringsvoorwaarden en deadlines
• Prijsafspraken en betalingstermijnen
• Verantwoordelijkheden van beide partijen
• Procedures bij geschillen

Een webontwikkelaar die eerst een contract opstelt, kan later facturen versturen die naar dit contract verwijzen. De factuur vermeldt dan het contractnummer of projectomschrijving.

Zonder contract wordt het moeilijk om te bewijzen wat partijen hebben afgesproken. De rechter moet dan andere bewijsmiddelen beoordelen.

Met een ondertekend contract kunnen ondernemers hun vorderingen veel beter onderbouwen in een gerechtelijke procedure.

E-mails en alternatieve bewijsstukken

E-mailcorrespondentie kan contractuele afspraken bewijzen. Deze berichten tonen de onderhandelingen tussen partijen.

Belangrijke e-mails om te bewaren:

• Offertes en prijsopgaven
• Acceptatie van voorstellen
• Wijzigingen in opdrachten
• Leveringsbevestigingen

WhatsApp-berichten en andere digitale communicatie hebben ook bewijswaarde. Screenshots moeten wel goed leesbaar zijn.

Aanvaarding van facturen kan ook bewijs vormen. Als een klant een factuur betaalt zonder protest, accepteert hij vaak de onderliggende overeenkomst.

Juridische valkuilen en risico’s bij vertrouwen op alleen een factuur

Het versturen van alleen een factuur brengt verschillende juridische risico’s met zich mee. Zonder duidelijke contractuele basis kunnen bedrijven vastlopen op niet-betaalde rekeningen of geleverde diensten waaraan geen overeenkomst ten grondslag ligt.

Eenzijdige handelingen en hun beperkingen

Een factuur is in principe een eenzijdige handeling van de verkoper. Dit betekent dat alleen één partij de voorwaarden en bedragen vaststelt.

Juridisch gezien kan de ontvanger van een factuur deze weigeren te betalen als er geen voorafgaande overeenkomst bestaat. Er is geen automatische verplichting om een ongewenste factuur te voldoen.

Belangrijke beperkingen:

• Geen wederzijdse instemming over voorwaarden
• Ontbreken van duidelijke leveringsafspraken
• Beperkte rechtsmogelijkheden bij geschillen

Het probleem wordt groter wanneer diensten al zijn geleverd. De leverancier heeft dan wel kosten gemaakt, maar mist een stevige juridische basis om betaling af te dwingen.

Risico op niet-geleverde prestaties

Wanneer bedrijven alleen op facturen vertrouwen, ontstaat het risico dat prestaties niet volledig worden geleverd. Zonder heldere afspraken weten beide partijen niet precies wat er verwacht wordt.

Dit leidt vaak tot teleurstellingen en geschillen. De klant verwacht bepaalde diensten, terwijl de leverancier andere interpretaties heeft van de opdracht.

Veelvoorkomende problemen:

• Onduidelijkheid over leveringstermijnen
• Verschillende verwachtingen over kwaliteit
• Geen afspraken over wijzigingen tijdens het project

Bij geschillen over niet-geleverde prestaties hebben beide partijen weinig houvast. Een factuur bevat meestal geen gedetailleerde omschrijving van wat precies geleverd moet worden.

Best practices voor zakelijk én juridisch correcte facturatie

Correcte facturatie vereist specifieke wettelijke gegevens op elke factuur. Aanvullende documenten versterken de juridische bewijswaarde wanneer geschillen ontstaan.

Essentiële informatie op de factuur

Elke factuur moet wettelijke verplichte gegevens bevatten om geldig te zijn. Deze informatie vormt de basis voor juridische bewijskracht.

Verplichte gegevens:

• Uniek, opeenvolgend factuurnummer
• Naam en adres van verkoper en koper
• Factuurdatum en leveringsdatum
• Duidelijke omschrijving van producten of diensten
• Prijzen per item en totaalbedrag
• BTW-percentage en BTW-bedrag
• Betalingsvoorwaarden en vervaldatum

Het factuurnummer moet logisch oplopend zijn. Hiaten in de nummering kunnen vragen oproepen bij belastingcontroles.

De omschrijving van producten of diensten moet specifiek zijn. Vage termen zoals “diverse werkzaamheden” bieden weinig juridische bescherming bij geschillen.

Betalingsvoorwaarden moeten helder zijn. Vermeld exacte vervaldata en accepteerde betaalmethoden om misverstanden te voorkomen.

Aanvullende documenten voor bewijs

Een factuur alleen biedt beperkte juridische bescherming. Extra documentatie versterkt de bewijspositie aanzienlijk bij juridische procedures.

Belangrijke ondersteunende documenten:

• Contract of overeenkomst – Schriftelijke afspraken over leveringsvoorwaarden
• Bestelbevestiging – Bewijs van geaccepteerde opdracht
• Leveringsbon – Bewijs van geleverde goederen of diensten
• Ontvangstbevestiging – Handtekening van opdrachtgever bij levering

Bij dienstverlening zijn urenstaten en voortgangsrapportages waardevol. Deze bewijzen dat afgesproken werkzaamheden daadwerkelijk zijn uitgevoerd.

Bewaar alle communicatie over het project. E-mails en berichten kunnen cruciale context bieden bij geschillen over geleverde prestaties.

Frequently Asked Questions

Ondernemers hebben vaak vragen over wanneer een factuur geldig is en hoe zij hun vorderingen kunnen bewijzen. De wet stelt duidelijke eisen aan facturen, maar deze verschillen van contractuele verplichtingen.

Wat zijn de wettelijke vereisten voor een geldige factuur?

Een geldige factuur moet bepaalde wettelijke elementen bevatten. Deze include de naam en het adres van de verkoper en koper.

Het factuurnummer en de factuurdatum zijn verplicht. De factuur moet ook een duidelijke omschrijving bevatten van de geleverde goederen of diensten.

Voor btw-plichtigen is het btw-nummer verplicht. Het btw-bedrag moet apart worden vermeld.

Het totaalbedrag inclusief btw moet duidelijk staan.

Hoe kan ik aantonen dat er een overeenkomst bestaat zonder een ondertekend contract?

E-mailcorrespondentie kan het bestaan van een overeenkomst bewijzen. Bewaar alle berichten waarin afspraken worden gemaakt.

Een ingevuld webformulier geldt ook als bewijs. Screenshot het formulier en bewaar bevestigingsmails.

Betalingsbewijzen kunnen het bestaan van een overeenkomst ondersteunen. Getuigen die aanwezig waren bij mondelinge afspraken kunnen ook helpen.

In welke situaties wordt een factuur als juridisch bewijs van een overeenkomst beschouwd?

Een factuur die door de klant wordt betaald, vormt bewijs van een overeenkomst. De betaling toont dat de klant akkoord ging met de vordering.

Facturen die niet binnen redelijke tijd worden betwist, gelden als bewijs. Dit geldt vooral bij zakelijke transacties tussen ondernemingen.

Een geaccepteerde factuur door de ontvanger kan ook als bewijs dienen.

Wat is het verschil tussen een factuur en een contract in juridische zin?

Een contract ontstaat door wederzijdse instemming van beide partijen. Het bevat afspraken over rechten en plichten.

Een factuur is een eenzijdige handeling van de verkoper. Het vraagt om betaling voor geleverde goederen of diensten.

Contracten hebben juridische bindende kracht vanaf het moment van ondertekening. Facturen zijn slechts registraties van transacties.

Een contract kan als factuur dienen volgens jurisprudentie.

Welke aanvullende documentatie is nodig om de geldigheid van een factuur te ondersteunen?

Offertes en bestellingen ondersteunen de geldigheid van facturen. Ze tonen dat er vooraf afspraken waren gemaakt.

Leveringsbonnen bewijzen dat goederen daadwerkelijk zijn geleverd. Handtekeningen van ontvangers versterken dit bewijs.

Algemene voorwaarden moeten tijdig zijn meegedeeld. Bewaar bewijs dat de klant deze heeft ontvangen en geaccepteerd.

Communicatie over prijzen en voorwaarden is belangrijk. E-mails en brieven kunnen cruciale bewijsstukken zijn.

Hoe kan ik mijn rechten verdedigen als er een geschil is over de overeenkomst zonder schriftelijk contract?

Verzamel alle beschikbare communicatie tussen de partijen.
E-mails, sms-berichten en brieven kunnen bewijs leveren.

Documenteer alle geleverde goederen of diensten.
Foto’s en leveringsbonnen helpen bij het bewijzen van prestaties.

Zoek getuigen die de afspraken hebben meegemaakt.
Hun verklaringen kunnen het bestaan van een overeenkomst bevestigen.

Schakel juridische hulp in bij complexe geschillen.
Een advocaat kan de bewijspositie beoordelen.

Zakelijke contracten lijken op papier waterdicht. In de praktijk kunnen bepalingen soms oneerlijk uitpakken.

De beginselen van redelijkheid en billijkheid geven rechters de macht om contractuele afspraken aan te passen of zelfs buiten werking te stellen wanneer deze onaanvaardbaar zijn in de gegeven omstandigheden. Deze juridische instrumenten werken als een vangnet dat voorkomt dat partijen misbruik maken van hun contractuele posities.

Het Nederlandse burgerlijk recht kent deze beginselen een bijzondere rol toe in artikel 6:248 BW. Ze kunnen zowel aanvullende verplichtingen creëren die niet expliciet in het contract staan, als beperkend werken door onredelijke bepalingen uit te schakelen.

Voor ondernemers betekent dit dat een contract meer inhoudt dan alleen de zwart-op-wit afgesproken voorwaarden. De toepassing door rechters blijkt echter terughoudend en sterk afhankelijk van de specifieke omstandigheden van elk geval.

Contractsvrijheid vormt nog altijd het uitgangspunt, waardoor een beroep op redelijkheid en billijkheid niet automatisch wordt gehonoreerd. De juridische praktijk toont aan hoe rechters deze afweging maken en welke factoren zij daarbij meewegen in zakelijke geschillen.

Het juridisch kader van redelijkheid en billijkheid

Redelijkheid en billijkheid vormen een centraal begrip in het Nederlandse overeenkomstenrecht dat contractuele relaties kan aanvullen of beperken. Deze norm vindt zijn basis in artikel 6:248 BW en werkt samen met algemeen erkende rechtsbeginselen.

Definitie van redelijkheid en billijkheid in het Nederlands recht

Redelijkheid en billijkheid zijn sociaal aanvaardbare normen die bepalen hoe partijen zich tegenover elkaar moeten gedragen. Deze begrippen krijgen hun betekenis door algemene rechtsbeginselen en in Nederland levende rechtsovertuigingen.

Het concept heeft twee belangrijke kenmerken:

• Het is contextafhankelijk – wat redelijk en billijk is hangt af van de specifieke omstandigheden
• Het vormt een gedragsnorm tussen schuldeisers en schuldenaars

De rechter gebruikt deze norm om te beoordelen of gedrag of contractuele bepalingen maatschappelijk acceptabel zijn. Wat als redelijk en billijk wordt beschouwd, kan per situatie verschillen.

Artikel 6:248 BW vormt de wettelijke basis voor dit beginsel in het verbintenissenrecht.

De plaats van redelijkheid en billijkheid in overeenkomstenrecht

Redelijkheid en billijkheid hebben in het Nederlandse overeenkomstenrecht twee werkingen die het beginsel van contractsvrijheid beïnvloeden.

Aanvullende werking:

• Creëert nieuwe verplichtingen die niet expliciet zijn overeengekomen
• Vult contractuele lacunes aan
• Bijvoorbeeld: informatieplicht bij verschil in vakkennis tussen partijen

Beperkende werking:

• Sluit onaanvaardbare contractbedingen uit
• Laat afgesproken bepalingen buiten toepassing
• Bijvoorbeeld: onredelijke minimale afnamehoeveelheden

De rechter toetst terughoudend bij beroepen op redelijkheid en billijkheid. Contractsvrijheid blijft het uitgangspunt in commerciële verhoudingen.

Partijen zijn in beginsel gebonden aan hun schriftelijke afspraken. Afwijking is alleen mogelijk in uitzonderlijke situaties.

De rol van algemeen erkende rechtsbeginselen

Algemeen erkende rechtsbeginselen geven invulling aan wat redelijk en billijk is in specifieke situaties. Deze beginselen komen uit verschillende bronnen.

Bronnen van rechtsbeginselen:

• Gewoonterecht
• Ongeschreven recht
• Rechtspraak van hogere rechters
• Maatschappelijke ontwikkelingen

De rechtsbeginselen helpen rechters om concrete invulling te geven aan abstracte begrippen. Ze zorgen voor rechtszekerheid door consistente toepassing van normen.

Voorbeelden van relevante rechtsbeginselen zijn:

• Pacta sunt servanda (afspraken moeten worden nagekomen)
• Venire contra factum proprium (verbod op tegenstrijdig gedrag)
• Proportionaliteit tussen prestatie en tegenprestatie

Deze beginselen werken samen met redelijkheid en billijkheid om een evenwichtige rechtsbeoordeling mogelijk te maken.

Toepassing van redelijkheid en billijkheid door de rechter

Rechters passen redelijkheid en billijkheid toe via open normen die ruimte bieden voor maatwerk. Ze baseren hun beslissingen op rechtsovertuigingen en wegen de belangen van beide partijen zorgvuldig af.

Beoordelingsmaatstaven en open normen

Redelijkheid en billijkheid vormen een open norm in het Nederlandse recht. Dit betekent dat rechters geen vaste regels volgen, maar elke zaak apart beoordelen.

De rechter kijkt naar de concrete omstandigheden van het geval. Hij weegt factoren zoals de aard van het contract en de hoedanigheid van partijen mee.

Belangrijke beoordelingsfactoren:

• Gedrag van partijen tijdens onderhandelingen
• Deskundige bijstand die beschikbaar was
• Type overeenkomst en bedrijfstak
• Duur van de contractuele relatie

Deze aanpak zorgt voor flexibiliteit in de rechtspraak. Rechters kunnen zo voorkomen dat contracten leiden tot onaanvaardbare uitkomsten.

De open norm geeft rechters ruimte om recht te doen aan unieke situaties. Dit is vooral belangrijk bij complexe zakelijke contracten.

Praktische invulling aan de hand van rechtsovertuigingen

Rechters baseren hun uitspraken op rechtsovertuigingen die in de samenleving leven. Ze kijken niet alleen naar hun eigen mening, maar naar wat algemeen als redelijk wordt gezien.

Het objectieve recht bepaalt uiteindelijk welke betekenis aan contractbepalingen wordt gegeven. Rechters moeten persoonlijke voorkeuren laten varen.

Gerechtvaardigd vertrouwen speelt een centrale rol. Partijen moeten kunnen vertrouwen op wat redelijkerwijs uit hun gedrag blijkt.

Voorbeelden van praktische toepassing:

• Navraag doen bij onduidelijke contractstermen
• Rekening houden met branchegewoonten
• Beschermen van de zwakkere partij

Rechters passen deze beginselen consistent toe. Dit zorgt voor voorspelbaarheid in de rechtspraak, ondanks de open normen.

Betekenis van belangenafweging bij de rechter

De rechter moet altijd een zorgvuldige belangenafweging maken tussen beide partijen. Hij kijkt naar de gerechtvaardigde belangen van alle betrokkenen.

Persoonlijke belangen van partijen worden afgewogen tegen algemene rechtsbeginselen. De rechter zoekt naar een evenwichtige oplossing.

Bij deze afweging let de rechter op:

• Economische gevolgen voor beide partijen
• Maatschappelijke belangen die in het geding zijn
• Contractuele verwachtingen die partijen hadden

De rechter kan contractuele rechten en plichten aanvullen of beperken. Dit gebeurt als de strikte toepassing van het contract onredelijk zou zijn.

Verankering in de wet: Artikel 6:248 BW en andere relevante bepalingen

Artikel 6:248 BW vormt de belangrijkste wettelijke basis voor redelijkheid en billijkheid in contracten. Dit artikel werkt zowel aanvullend als beperkend op overeenkomsten tussen partijen.

Essentie van artikel 6:248 BW

Artikel 6:248 BW bestaat uit twee belangrijke onderdelen die elk hun eigen functie hebben.

Lid 1: Aanvullende werking
Het eerste lid bepaalt dat een overeenkomst niet alleen de afgesproken gevolgen heeft.

Er komen ook gevolgen bij uit de wet, gewoonte of redelijkheid en billijkheid.

De wet noemt vier bronnen van rechtsgevolgen:

• Wat partijen hebben afgesproken
• Wettelijke bepalingen
• Gewoontes in de sector
• Eisen van redelijkheid en billijkheid

Lid 2: Beperkende werking
Het tweede lid zorgt voor bescherming tegen onredelijke uitkomsten.

Een contractregel geldt niet als deze in de omstandigheden onredelijk is.

Deze derogerende werking kan contractuele bepalingen buiten werking stellen.

Rechters gebruiken dit om extreme gevallen op te vangen waar strikte toepassing van het contract tot onbillijkheid leidt.

Verschillen met artikel 6:2 BW

Artikel 6:2 BW regelt de redelijkheid en billijkheid in verbintenissen algemeen.

Artikel 6:248 BW richt zich specifiek op overeenkomsten.

Reikwijdte verschil
Artikel 6:2 BW geldt voor alle verbintenissen, ook die uit de wet of onrechtmatige daad.

Artikel 6:248 BW werkt alleen bij contractuele verhoudingen.

Praktische toepassing
In zakelijke contracten speelt artikel 6:248 BW de hoofdrol.

Dit artikel geeft rechters meer specifieke instrumenten voor contractinterpretatie.

Artikel 6:2 BW komt vooral in beeld bij de uitvoering van contractuele verplichtingen.

Het zorgt voor eerlijke behandeling tijdens de looptijd van de overeenkomst.

Samenwerking tussen artikelen
Beide artikelen werken vaak samen in contractgeschillen.

Ze vullen elkaar aan zonder overlap te creëren.

De werking in de precontractuele fase

Redelijkheid en billijkheid beginnen al voor het sluiten van de overeenkomst te werken.

Onderhandelingsplicht
Partijen moeten eerlijk en open onderhandelen.

Het bewust achterhouden van belangrijke informatie kan leiden tot aansprakelijkheid.

Afbrekingsaansprakelijkheid
Het plotseling afbreken van vergevorderde onderhandelingen kan schadevergoeding opleveren.

Dit geldt vooral als de andere partij kosten heeft gemaakt.

Informatieverstrekking
Zakelijke partijen moeten relevante informatie delen die de besluitvorming beïnvloedt.

Deze plicht hangt af van de expertise en positie van partijen.

Zorgvuldigheidsplicht
Ervaren zakelijke partijen hebben een hogere zorgvuldigheidsplicht dan consumenten.

Zij moeten meer onderzoek doen en kritischer zijn.

Gevolgen voor contractspartijen in zakelijke verhoudingen

Redelijkheid en billijkheid verandert direct hoe schuldeisers en schuldenaren met elkaar moeten omgaan.

Deze regel zorgt ervoor dat contractpartijen nieuwe plichten krijgen en dat risico’s anders worden verdeeld.

Invloed op de rechtsverhouding tussen schuldeiser en schuldenaar

De rechtsverhouding tussen schuldeiser en schuldenaar krijgt extra inhoud door redelijkheid en billijkheid.

Partijen moeten zich jegens elkaar gedragen volgens deze norm, ook als dit niet in het contract staat.

Dit betekent dat contractpartijen verplicht zijn om:

• Eerlijk te communiceren over belangrijke zaken
• Rekening te houden met elkaars belangen
• Samen te werken bij het uitvoeren van het contract

Een schuldeiser mag bijvoorbeeld niet plotseling eisen dat een schuldenaar direct betaalt als dit grote schade veroorzaakt.

Ook moet een schuldenaar tijdig waarschuwen als hij problemen krijgt met nakoming.

De rechter kijkt per zaak wat redelijk is.

Hij houdt rekening met wat normaal is in de sector en wat partijen van elkaar mogen verwachten.

Rechten en plichten uit de overeenkomst

Contractpartijen krijgen door redelijkheid en billijkheid extra rechten en plichten bij hun overeenkomst.

Deze komen bovenop wat partijen hebben afgesproken.

Extra plichten kunnen zijn:

• Zorgvuldige uitvoering van werkzaamheden
• Waarschuwplicht bij gevaar of problemen
• Informatieplicht over relevante ontwikkelingen
• Medewerkingsplicht bij contractwijzigingen

Extra rechten kunnen zijn:

• Recht op tijdige en volledige informatie
• Recht op aanpassing bij onvoorziene omstandigheden
• Recht op schadevergoeding bij onzorgvuldig handelen

Sommige contractbepalingen kunnen door redelijkheid en billijkheid buiten werking gesteld worden.

Dit gebeurt alleen als toepassing van de regel “onaanvaardbaar” zou zijn in de specifieke situatie.

Aansprakelijkheid en risicoverdeling

Redelijkheid en billijkheid heeft grote invloed op wie verantwoordelijk is voor schade en hoe risico’s worden verdeeld.

Contractpartijen kunnen hierdoor aansprakelijk worden voor schade die niet direct uit het contract volgt.

Belangrijke veranderingen in aansprakelijkheid:

• Schuldeisers moeten schade beperken waar mogelijk
• Schuldenaren moeten tijdig waarschuwen bij problemen
• Beide partijen moeten samenwerken bij het oplossen van geschillen

De rechter kan contractuele risicoverdeling aanpassen als deze onredelijk uitpakt.

Dit gebeurt vooral bij grote verschillen in onderhandelingspositie of onverwachte gebeurtenissen.

Partijen kunnen zich niet volledig vrijwaren van aansprakelijkheid door contractbepalingen.

Redelijkheid en billijkheid zorgt ervoor dat extreem oneerlijke regelingen niet worden gehonoreerd.

Beperkende en aanvullende werking van redelijkheid en billijkheid

Redelijkheid en billijkheid werkt op twee manieren in contracten.

Het kan nieuwe verplichtingen toevoegen aan een overeenkomst of juist bestaande afspraken beperken wanneer deze tot oneerlijke uitkomsten leiden.

Aanvullende werking op contractuele afspraken

De aanvullende werking betekent dat redelijkheid en billijkheid gaten in een contract kan opvullen.

Partijen kunnen niet alle mogelijke situaties voorzien in hun overeenkomst.

De rechter kan nieuwe verplichtingen creëren tussen partijen.

Dit gebeurt wanneer een contract onvolledig is of bepaalde aspecten mist.

Voorbeelden van aanvullende verplichtingen:

• Zorgplichten voor een van de partijen
• Mededelingsplichten over belangrijke informatie
• Verplichting om bepaalde handelingen te doen of na te laten
• Uitbreiding van aansprakelijkheid in specifieke gevallen

Deze aanvullende werking beschermt partijen tegen situaties waarin niet is voorzien.

Het zorgt ervoor dat contracten eerlijk blijven, ook bij onverwachte omstandigheden.

Beperkende werking bij onaanvaardbare uitkomsten

De beperkende werking stelt grenzen aan contractuele afspraken.

Dit gebeurt wanneer strikte naleving van het contract tot onaanvaardbare gevolgen zou leiden.

Rechters kunnen contractbepalingen aanpassen of volledig opzij zetten.

Deze ingreep gebeurt alleen in extreme gevallen waar de uitkomst onredelijk is.

Factoren die rechters beoordelen:

• Aard en inhoud van de overeenkomst
• Belangen van beide partijen
• Belangen van derden
• Onderlinge verhoudingen tussen partijen

De toets “onaanvaardbaar” is streng.

Rechters gaan terughoudend om met het beperken van contractuele afspraken.

Het uitgangspunt blijft dat afspraken moeten worden nagekomen.

Voorbeelden zijn excessieve boetebedingen of aansprakelijkheidsuitsluitingen die partijen alle bescherming ontnemen.

Actuele ontwikkelingen en jurisprudentie

Recente uitspraken tonen dat rechters steeds meer nadruk leggen op sociale normen bij het toepassen van redelijkheid en billijkheid.

Maatschappelijke opvattingen over eerlijkheid beïnvloeden steeds vaker hoe rechters zakelijke contracten beoordelen.

Belangrijke uitspraken van rechters

De Hoge Raad oordeelde op 29 januari 2021 dat rechters terughoudend moeten zijn bij het toetsen van exoneratiebedingen.

Deze uitspraak benadrukt dat contractvrijheid nog steeds belangrijk is.

Rechters mogen contractuele bepalingen niet zomaar uitschakelen.

De aanvullende werking van redelijkheid en billijkheid heeft grenzen, vooral bij gewijzigde omstandigheden.

Recente trends in de rechtspraak:

• Meer aandacht voor sociale normen
• Strengere toetsing van oneerlijke bedingen
• Balans tussen contractvrijheid en bescherming

Op 29 november 2024 benadrukte de Hoge Raad het belang van redelijkheid bij het opzeggen van duurcontracten.

Het ontbreken van schadevergoeding maakt een opzegging niet automatisch ongeldig.

Rechters kijken steeds meer naar wat maatschappelijk acceptabel is.

Dit zorgt voor meer voorspelbaarheid in zakelijke verhoudingen.

Invloed van maatschappelijke opvattingen op rechterlijke beoordeling

Sociale normen spelen een steeds belangrijkere rol in rechtelijke uitspraken.

Rechters laten zich leiden door wat de samenleving als eerlijk beschouwt.

Factoren die rechters beïnvloeden:

• Veranderende zakelijke praktijken
• Maatschappelijke verwachtingen over eerlijkheid
• Internationale handelsnormen

Rechtsovertuigingen ontwikkelen zich mee met de tijd.

Wat twintig jaar geleden normaal was, kan nu als onredelijk worden gezien.

Rechters wegen contractvrijheid af tegen bescherming van de zwakkere partij.

Deze balans verschuift geleidelijk naar meer bescherming.

De invloed van Europese rechtspraak groeit ook.

Nederlandse rechters kijken steeds vaker naar hoe andere landen redelijkheid en billijkheid toepassen.

Contractpartijen moeten meer rekening houden met maatschappelijke normen bij het opstellen van overeenkomsten.

Veelgestelde Vragen

Artikel 6:248 BW regelt hoe redelijkheid en billijkheid contracten kunnen aanvullen of beperken.

Rechters passen deze beginselen terughoudend toe en beoordelen elke zaak op basis van specifieke omstandigheden.

Wat houdt het principe van redelijkheid en billijkheid precies in binnen het contractenrecht?

Redelijkheid en billijkheid zijn juridische beginselen die zorgen voor eerlijkheid in contracten.

Ze vullen gaten aan in contracten en voorkomen onredelijke uitkomsten.

Artikel 6:248 BW onderscheidt twee functies.

De aanvullende werking voegt extra verplichtingen toe aan een contract.

De beperkende werking kan contractuele afspraken buiten werking stellen.

Deze beginselen gelden naast de overeengekomen voorwaarden.

Ze komen voort uit de aard van het contract, wettelijke bepalingen of gebruiken in de handel.

Op welke wijze wegen rechters de redelijkheid en billijkheid mee bij contractuele geschillen?

Rechters kijken naar alle omstandigheden van het specifieke geval.

Ze beoordelen de aard van de overeenkomst en de belangen van beide partijen.

Bij aanvullende werking kunnen rechters extra verplichtingen opleggen.

Voorbeelden zijn concurrentiebedingen of rentevergoeding over beschikbaar gestelde gelden.

Voor beperkende werking gebruiken rechters de toets “naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar”.

Deze hoge drempel zorgt voor terughoudende toepassing.

In welke situaties kan een beroep op redelijkheid en billijkheid een contractuele afspraak terzijde stellen?

Contractuele afspraken kunnen worden beperkt bij extreem onredelijke uitkomsten.

Dit gebeurt vooral bij aansprakelijkheidsbeperkingen in algemene voorwaarden.

Rechters stellen afspraken alleen buiten werking als deze onaanvaardbaar zijn.

De specifieke omstandigheden van het geval zijn doorslaggevend.

Voorbeelden zijn situaties waarin een partij misbruik maakt van een machtspositie.

Ook kunnen algemene voorwaarden worden beperkt die tot onbillijke uitkomsten leiden.

Welke criteria gebruiken rechters om te bepalen of iets redelijk en billijk is in een zakelijk contract?

Rechters beoordelen de aard van de overeenkomst en de positie van beide partijen.

Ze kijken naar de onderhandelingsmacht en expertise van contractpartijen.

De specifieke omstandigheden zijn altijd bepalend.

Rechters maken een afweging tussen contractsvrijheid en bescherming tegen onredelijke uitkomsten.

Zakelijke contracten krijgen minder snel ingrijpen dan consumentencontracten.

Professionele partijen krijgen meer verantwoordelijkheid voor hun contractuele keuzes.

Hoe verschilt de toepassing van redelijkheid en billijkheid in het Nederlands recht ten opzichte van andere rechtsstelsels?

Het Nederlandse systeem kent een dubbele functie van redelijkheid en billijkheid.

Andere rechtsstelsels hebben vaak vergelijkbare maar anders geformuleerde concepten.

Common law systemen gebruiken begrippen zoals “good faith” en “unconscionability.

Duitse rechtspraak kent het concept “Treu und Glauben”.

Nederlandse rechters zijn relatief terughoudend in hun toepassing.

Ze respecteren contractsvrijheid meer dan sommige andere Europese rechtsstelsels.

Kan een contractuele clausule die als onredelijk of onbillijk wordt beschouwd nietig worden verklaard door een rechter?

Clausules worden niet nietig verklaard maar buiten toepassing gelaten.

Artikel 6:248 lid 2 BW maakt onderscheid tussen nietigheid en niet-toepasselijkheid.

Een clausule blijft geldig bestaan maar werkt niet in de specifieke situatie.

Dit gebeurt alleen als toepassing onaanvaardbaar zou zijn.

Het overige contract blijft gewoon van kracht.

Alleen het problematische deel wordt niet toegepast in die specifieke omstandigheden.

Een financieringsovereenkomst vormt het fundament voor elke zakelijke lening tussen een verstrekker en ontvanger. Dit contract regelt alles: rente, terugbetaling, en de kleine lettertjes waar je soms van schrikt.

Voor ondernemers die willen groeien maar even krap bij kas zitten, is zo’n overeenkomst vaak dé uitkomst.

Een goed opgestelde financieringsovereenkomst beschermt beide partijen en voorkomt gezeur achteraf. Veel ondernemers denken te licht over deze contracten, maar banken en investeerders stoppen er vaak ingewikkelde voorwaarden in.

Dat kan soms behoorlijk nadelig uitpakken.

Hier duiken we in alle aspecten van financieringsovereenkomsten. Wie zijn erbij betrokken, wat zijn de kernvoorwaarden, welke zekerheden spelen een rol, en wat als het misgaat?

Zo krijg je als ondernemer meer grip op je financieringsdeal en weet je beter waar je op moet letten.

Wat is een Financieringsovereenkomst?

Een financieringsovereenkomst legt juridisch vast hoe een kredietrelatie tussen een geldverstrekker en een kredietnemer eruitziet. Beide partijen moeten zich aan de gemaakte afspraken houden zolang de lening loopt.

Juridische definitie

Een financieringsovereenkomst is dus een juridisch bindend contract tussen degene die geld leent en degene die het ontvangt. Het document zet alle voorwaarden zwart-op-wit.

Belangrijke onderdelen zijn bijvoorbeeld:

• Leningsbedrag en uitbetalingsmomenten
• Rentepercentage en hoe dat wordt berekend
• Aflossingsschema met duidelijke termijnen
• Zekerheden en garanties
• Vervaldatums en boetes

Het contract wordt pas geldig als beide partijen hun handtekening zetten. Vanaf dan zit je eraan vast, hoe je het ook wendt of keert.

Belang voor kredietnemer en kredietverstrekker

Voor de kredietnemer opent de overeenkomst de deur naar geld voor investeringen of dagelijkse bedrijfsvoering. Het contract beschermt ook tegen grillige wijzigingen van de kredietverstrekker.

Je weet precies waar je aan toe bent: kosten, aflossingen, en je rechten bij vervroegd aflossen.

De kredietverstrekker krijgt met het contract meer zekerheid dat het geld terugkomt. Het biedt juridische houvast en maakt het makkelijker om actie te ondernemen als de aflossingen uitblijven.

Banken en andere verstrekkers beperken zo hun risico, leggen kosten vast en houden grip op de voorwaarden.

Soorten financieringsovereenkomsten

Er zijn flink wat typen financieringsovereenkomsten, elk met hun eigen smaak en regels.

Bankkredieten zijn het meest bekend. Banken bieden leningen met vaste of variabele rente en standaardvoorwaarden.

Brouwerijcontracten zijn een tikje anders: een brouwer financiert een horecaondernemer, maar verwacht exclusieve afname van drank.

Leveranciersfinanciering is gekoppeld aan productafname. Soms moet je verplicht bepaalde producten afnemen, iets wat bij bankleningen meestal niet speelt.

Financial lease gaat om niet-opzegbare contracten waarbij je bijvoorbeeld een machine least en maandelijks betaalt.

Particuliere financiering via investeerders of fondsen komt ook voor, maar daar zijn de voorwaarden vaak wat minder doorsnee en soms best ingewikkeld.

Belangrijke Partijen en Hun Rollen

Bij elke financieringsovereenkomst zitten twee hoofdrolspelers aan tafel: de kredietnemer en de kredietverstrekker. Ze hebben elk hun eigen rechten en plichten, en dat is maar goed ook.

De kredietnemer heeft bepaalde verplichtingen richting de verstrekker, terwijl de verstrekker moet zorgen voor een eerlijke, transparante deal.

Kredietnemer: rechten en plichten

De kredietnemer is degene die het geld leent. Dat kan een persoon zijn, maar meestal is het een bedrijf.

De belangrijkste plichten zijn:

• Het geld terugbetalen zoals afgesproken
• Rente betalen op de afgesproken momenten
• Garanties geven als dat gevraagd wordt
• Open kaart spelen over de financiële situatie

Wie onjuiste info geeft, kan direct problemen krijgen. De verstrekker mag de overeenkomst dan meteen stopzetten.

Rechten van de kredietnemer zijn onder andere:

• Het afgesproken bedrag ontvangen
• Duidelijkheid over alle kosten
• Redelijke voorwaarden en garanties
• Bescherming tegen rare of oneerlijke contracten

Als ondernemer kun je gewoon nee zeggen tegen onredelijke eisen. Twijfel je? Een advocaat kan altijd even meekijken.

Kredietverstrekker: taken en verantwoordelijkheden

De kredietverstrekker is degene die het geld uitleent. Dat kan een bank zijn, maar ook een investeerder, crowdfunding platform of fonds.

Wat doet de kredietverstrekker allemaal?

• Het geld op tijd beschikbaar stellen
• Heldere voorwaarden op papier zetten
• Eerlijke rente en kosten rekenen
• Transparant zijn over de verplichtingen

De kredietverstrekker moet duidelijk maken wat er van de kredietnemer wordt verwacht. Geen vage kosten of verrassingen achteraf.

Verder geldt:

• Geen misbruik maken van macht
• Alleen redelijke garanties eisen
• Een beetje meedenken als het tegenzit
• De administratie netjes bijhouden

Sommige grote verstrekkers maken het ondernemers lastig met onredelijke contracten, vooral als je nog niet zoveel ervaring hebt. Maar een goede verstrekker werkt gewoon samen, niet tegen.

Kernvoorwaarden van de Financieringsovereenkomst

Elke financieringsovereenkomst draait in de kern om twee dingen: hoeveel je leent en wat het kost.

Leningbedrag en looptijd

Het afgesproken leenbedrag staat altijd in het contract. Je weet dus precies waar je aan toe bent.

De verstrekker maakt het bedrag op een afgesproken moment over. Soms krijg je alles in één keer, soms in delen.

De looptijd bepaalt hoe lang je hebt om terug te betalen. Dat kan een paar maanden zijn, maar ook jaren.

Hoe langer de looptijd, hoe lager de maandlasten meestal zijn. Maar ja, je betaalt dan vaak wel langer rente.

Sommige contracten staan toe dat je eerder aflost, maar let op: daar kunnen extra kosten aan vastzitten.

Rente en kosten

Rente is de prijs die je betaalt voor het lenen van geld. Het rentepercentage staat altijd zwart-op-wit in het contract.

Bij vaste rente weet je precies waar je aan toe bent. Variabele rente kan soms ineens omhoog of omlaag schieten.

Naast rente kunnen er nog andere kosten zijn:

• Administratiekosten
• Afsluitkosten
• Boetes als je niet op tijd betaalt
• Kosten als je eerder wilt aflossen

Het contract moet deze kosten duidelijk vermelden. Verborgen kosten? Dat mag dus niet.

Tel je alles bij elkaar op, dan weet je wat de lening je echt kost: rente plus alle extra’s.

Zekerheden en Garanties in een Financieringsovereenkomst

Zekerheden zijn het onderpand dat kredietnemers aan financiers geven om een lening te regelen. Garanties beperken het risico voor de kredietverstrekker nog verder.

Soorten zekerheden

Zakelijke zekerheden zie je het vaakst als onderpand. Denk aan vastgoed, voorraden of debiteuren.

Als de kredietnemer niet betaalt, kan de kredietverstrekker deze bezittingen verkopen. Dat klinkt streng, maar het is vrij gebruikelijk.

Persoonlijke borgstellingen maken de ondernemer privé aansprakelijk. Je huis of spaargeld komt dan in gevaar als je niet aan je verplichtingen voldoet.

Hypotheekrechten geven de financier het recht om onroerend goed te verkopen. Dit kan gaan om een bedrijfspand of zelfs een privéwoning.

Pandrechten zitten vaak op bedrijfsmiddelen zoals machines, voorraad of intellectueel eigendom. Zo blijft het onderpand binnen het bedrijf zelf.

Verpanding van debiteuren komt veel voor bij werkkapitaalfinanciering. De bank krijgt dan recht op openstaande facturen als zekerheid.

Garanties en verklaringen

Garanties zijn formele beloftes van de kredietnemer over bepaalde feiten. Daarmee beschermen zij de kredietverstrekker tegen onverwachte risico’s.

Veelvoorkomende garanties zijn accuratesse van financiële informatie en naleving van wetten. Je verklaart als kredietnemer dat alles wat je aanlevert klopt.

Borgstellingsregelingen van de overheid, zoals de BMKB- en GO-regeling, nemen een deel van het risico over van de bank. Dat kan net het verschil maken voor ondernemers.

Derdengaranties komen van externe partijen, bijvoorbeeld holdings. Zij staan garant voor de verplichtingen van de kredietnemer.

Als garanties onjuist blijken, kan de kredietverstrekker de lening opzeggen. Formuleer deze bepalingen dus zorgvuldig.

Aansprakelijkheid en risicoverdeling

Hoofdelijke aansprakelijkheid binnen bedrijfsgroepen vergroot het risico flink. Winstgevende delen kunnen opdraaien voor de verliezen van andere onderdelen.

Beperking van aansprakelijkheid lukt soms door slimme structurering. Je kunt je risico verkleinen door zekerheden te beperken tot specifieke bezittingen.

Heronderhandeling van zekerheden raakt vaak ondergesneeuwd. Als je bedrijf groeit, zijn oude zekerheden soms niet meer nodig.

Vrijgave van zekerheden gebeurt niet automatisch na aflossing. Je moet dit actief aanvragen bij de kredietverstrekker.

Alternatieve financiers stellen soms andere eisen. Denk aan tweede hypotheken of minder gangbare zekerheden zoals intellectueel eigendom.

Voorwaarden voor Terugbetaling en Aflossingsschema’s

De terugbetalingsvoorwaarden bepalen hoe en wanneer je een lening aflost. Boetes bij late betaling of vervroegde aflossing kunnen de totale kosten flink beïnvloeden.

Aflossingsafspraken en boetes

Aflossingsafspraken vormen het hart van iedere financieringsovereenkomst. Ze bepalen het maandbedrag en het tijdstip van betaling.

Soorten aflossing:

• Lineaire aflossing: Je betaalt elke maand hetzelfde bedrag.
• Annuïteiten aflossing: Het maandbedrag blijft gelijk, maar de verhouding tussen rente en aflossing verandert.
• Aflossingsvrije periode: Je betaalt eerst alleen rente.

De rente wordt meestal maandelijks berekend over het openstaande bedrag. Bij lineair daalt de rente iedere maand, bij annuïteiten blijft het totale bedrag gelijk.

Boetes bij te late betaling kunnen hoog zijn. Vaak geldt een vertragingsrente van 6 tot 12% per jaar bovenop de normale rente.

Sommige contracten kennen een incassokosten clausule. Dan betaal je als kredietnemer de kosten voor het innen van achterstallige betalingen, inclusief advocaat- of deurwaarderskosten.

Vervroegde aflossing en mogelijke gevolgen

Vervroegd aflossen klinkt voordelig, maar kan duur uitpakken. Veel financieringsovereenkomsten rekenen een boeterente als je eerder aflost dan afgesproken.

De boete compenseert de kredietverstrekker voor misgelopen rente. Dit bedrag ligt vaak tussen 1 en 6% van het vervroegd afgeloste bedrag.

Uitzonderingen op boeteregeling:

• Verkoop van onderpand, bijvoorbeeld je huis
• Herfinanciering bij dezelfde bank
• Aflossing via een overlijdensverzekering

Sommige contracten bieden een boetevrije periode per jaar. Je mag dan vaak 10 tot 20% extra aflossen zonder boete.

Lees deze voorwaarden goed door voordat je tekent. Onverwachte kosten kunnen je planning overhoop gooien.

Geschillen en Beëindiging van de Overeenkomst

Financieringsovereenkomsten kunnen eindigen door allerlei redenen. Niet-nakoming van verplichtingen door een van beide partijen is een veelvoorkomende oorzaak.

Partijen hebben verschillende opties voor geschiloplossing en beëindiging van hun contract.

Ontbinding bij niet-nakoming

De kredietverstrekker kan de financieringsovereenkomst ontbinden als de kredietnemer niet betaalt. Dit gebeurt meestal bij het uitblijven van aflossing of rente.

Voorwaarden voor ontbinding:

• Ernstige betalingsachterstand
• Schending van andere contractvoorwaarden
• Ingebrekestelling van de kredietnemer

De kredietverstrekker moet meestal eerst een waarschuwing geven. Deze ingebrekestelling geeft de kredietnemer nog een laatste kans om te betalen.

Ook de kredietnemer kan ontbinden als de kredietverstrekker zijn verplichtingen niet nakomt. Bijvoorbeeld als de bank het geld niet beschikbaar stelt zoals afgesproken.

Gevolgen van ontbinding:

• Alle prestaties worden teruggedraaid
• Het restant van het krediet wordt direct opeisbaar
• Mogelijke schadevergoeding

Geschiloplossing tussen partijen

Er zijn verschillende manieren om een geschil op te lossen voordat je naar de rechter stapt. De meeste financieringsovereenkomsten hebben hierover clausules opgenomen.

Opties voor geschiloplossing:

• Direct overleg tussen partijen
• Mediation met een neutrale derde
• Arbitrage volgens contractafspraken
• Rechtsgang bij de gewone rechter

Veel kredietverstrekkers hebben een interne klachtenprocedure. Je moet die meestal eerst doorlopen.

Bij ingewikkelde geschillen is juridische hulp verstandig. Een advocaat kan je bijstaan bij onderhandelingen of procedures.

Klachteninstanties:

• Kifid voor financiële dienstverlening
• Geschillencommissies per sector
• Toezichthouders zoals AFM of DNB

Einde van de overeenkomst

Een financieringsovereenkomst kan op verschillende manieren eindigen. Meestal is dat door het volledig aflossen van het krediet volgens de afspraken.

Natuurlijk einde:

• Volledige aflossing van het krediet
• Einde van de looptijd
• Vervroegde aflossing door de kredietnemer

Bij vervroegde aflossing rekent de kredietverstrekker soms een boete. Daarmee compenseert hij het verlies aan rente-inkomsten.

Beëindiging door omstandigheden:

• Faillissement van een partij
• Overlijden van de kredietnemer
• Ontbinding door de rechter

Na beëindiging moet je alle openstaande verplichtingen afwikkelen. Denk aan restschulden, rente en bijkomende kosten.

Zekerheden blijven vaak bestaan tot alles is afgelost. De kredietverstrekker moet deze daarna vrijgeven of doorhalen uit registers.

Frequently Asked Questions

Financieringsovereenkomsten bevatten specifieke elementen zoals rentevoeten, zekerheden en aflossingsstructuren. Begrijpen hoe dit werkt, helpt om betere keuzes te maken over financiering.

Wat zijn de kerncomponenten van een financieringsovereenkomst?

Een financieringsovereenkomst legt het hoofdbedrag vast dat de geldschieter beschikbaar stelt. Het document noemt het exacte financieringsbedrag en het doel waarvoor je het gebruikt.

De looptijd bepaalt hoe lang de overeenkomst duurt. Soms gaat het om een paar maanden, soms om jaren.

Het rentetarief laat zien wat het geleende kapitaal kost. Meestal drukken ze deze rente uit als een jaarlijks percentage van het hoofdbedrag.

Aflossingsvoorwaarden vertellen je hoe en wanneer je moet terugbetalen. Daarin staat hoe vaak je betaalt en hoe ze het bedrag splitsen tussen rente en hoofdsom.

Vaak vraagt de geldschieter om zekerheden of onderpand om zijn risico te beperken. Zulke waarborgen beschermen de financier bij wanbetaling.

Hoe worden rentetarieven vastgesteld in een financieringsovereenkomst?

Verschillende factoren bepalen het rentetarief. Het risicoprofiel van de kredietnemer weegt zwaar mee.

De financiële positie en kredietwaardigheid van de aanvrager spelen ook een rol. Iemand met een sterke financiële geschiedenis krijgt meestal betere voorwaarden.

Marktomstandigheden en de algemene rentestand zijn van invloed op het basisniveau. Centrale bankrentes en economische ontwikkelingen werken direct door in de tarieven.

Ook de looptijd van de financiering telt mee. Een langlopend contract kent vaak een ander tarief dan een kortlopende lening.

Het soort zekerheid dat je biedt, kan het tarief verlagen. Gedekte leningen hebben doorgaans gunstigere rentevoorwaarden dan ongedekte financieringen.

Welke zekerheden kunnen worden geëist bij het aangaan van een financieringsovereenkomst?

Vastgoed geldt vaak als onderpand. Denk aan commercieel eigendom of bedrijfspanden.

Inventaris en bedrijfsuitrusting kunnen ook als zekerheid dienen. Machines, voorraden en andere bedrijfsmiddelen zijn soms te verpanden.

Persoonlijke garanties van eigenaren of directeuren bieden extra zekerheid. Met zo’n garantie stel je je privévermogen bloot aan bedrijfsschulden.

Bankgaranties of borgstellingen van derden bieden een alternatief. Zo krijgt de financier zekerheid zonder direct beslag te leggen op activa.

Je kunt ook vorderingen of debiteuren verpanden. Toekomstige inkomsten dienen dan als waarborg voor de financiering.

Wat zijn de gevolgen van het niet naleven van een financieringsovereenkomst?

Bij wanbetaling krijg je direct te maken met financiële gevolgen. Denk aan vertragingsrente en boetes, waardoor de schuld snel oploopt.

De geldschieter kan het contract opzeggen. Soms wordt de hele restschuld dan meteen opeisbaar.

Als je blijft wanbetalen, verkoopt de geldschieter het onderpand. Zo dekt hij de openstaande schuld.

De kredietverstrekker kan juridische stappen zetten. Gerechtelijke procedures brengen extra kosten met zich mee, en beslag op eigendommen is dan niet uitgesloten.

Een negatieve registratie in kredietinformatiesystemen schaadt je kredietwaardigheid. Nieuwe financiering krijgen wordt daardoor lastig.

Hoe werkt de aflossingsstructuur binnen een financieringsovereenkomst?

Bij annuïtaire aflossing betaal je elke maand hetzelfde bedrag. Het rentedeel wordt kleiner, terwijl je steeds meer aflost op de hoofdsom.

Lineaire aflossing betekent dat je elke periode hetzelfde bedrag aan hoofdsom terugbetaalt. De rentelast daalt, want die berekenen ze over wat er nog openstaat.

Soms spreek je een aflossingsvrije periode af aan het begin. In die tijd betaal je alleen rente.

Bullet-aflossing houdt in dat je de hoofdsom pas aan het eind terugbetaalt. Tot die tijd betaal je alleen rente.

Wil je eerder aflossen? Dat kan soms, maar let op: er kunnen boetes gelden bij vervroegde terugbetaling.

Op welke wijze kunnen wijzigingen in een financieringsovereenkomst worden doorgevoerd?

Je hebt altijd wederzijdse instemming van alle partijen nodig voor contractwijzigingen. Beide partijen moeten dus schriftelijk akkoord gaan met aanpassingen.

Vaak leggen partijen deze wijzigingen vast in addenda of aanvullende overeenkomsten. Zo’n document hoort dan gewoon bij het oorspronkelijke contract.

Heb je te maken met ingrijpende wijzigingen? Dan kan het zijn dat een notaris de aanpassing moet bekrachtigen.

Voor substantiële aanpassingen kom je soms niet onder formele juridische procedures uit. Dat klinkt misschien omslachtig, maar het is soms echt nodig.

Bij complexe contractwijzigingen is juridisch advies trouwens geen overbodige luxe. Een advocaat kan je helpen om de gevolgen en risico’s van de wijziging helder te krijgen.

Veel ondernemers hebben wel eens gehoord van verpanding van vorderingen. Maar wat betekent dit nou echt, en wanneer komt het om de hoek kijken?

Bij verpanding van debiteuren gebruik je facturen en openstaande bedragen als onderpand voor een lening of krediet. Dat werkt anders dan bij cessie, waarbij je je facturen gewoon verkoopt aan een derde partij.

Verpanding van vorderingen stelt bedrijven in staat om hun uitstaande facturen te gebruiken als zekerheid voor financiering, zonder dat zij de eigendom van deze facturen verliezen.

Het pandrecht dat hieruit voortkomt geeft kredietverstrekkers zoals banken bepaalde rechten op de verpande vorderingen. Dit systeem biedt ondernemers toegang tot werkkapitaal op basis van hun debiteurenportefeuille.

De praktijk van verpanding kent verschillende vormen en heeft recent wat belangrijke wettelijke ontwikkelingen doorgemaakt. Van stille pandrechten tot openbare verpanding, en van bestaande tot toekomstige vorderingen – elk type kent z’n eigen haken en ogen.

Wat is verpanding van vorderingen?

Verpanding van vorderingen is een juridisch instrument. Bedrijven gebruiken hun uitstaande facturen als onderpand voor financiering.

Dit proces verschilt wezenlijk van cessie en zie je vooral in de zakelijke financiering.

Definitie en betekenis

Verpanding van vorderingen betekent dat een bedrijf een pandrecht vestigt op zijn uitstaande facturen. De onderneming blijft eigenaar van de vorderingen, maar de bank krijgt het recht om zich op deze facturen te verhalen als de lening niet wordt terugbetaald.

Een pandrecht lijkt eigenlijk best op een hypotheekrecht. De bank krijgt een zekerheidsrecht op de vorderingen, maar het eigendom blijft bij de ondernemer.

Belangrijke kenmerken van verpanding:

• Eigendom blijft bij de oorspronkelijke schuldeiser
• Pandhouder krijgt een zekerheidsrecht
• Kan stil of openbaar worden gevestigd
• Geldt voor bestaande en toekomstige vorderingen

De verpanding kan gaan over alle huidige én toekomstige debiteuren van het bedrijf. Zo krijgen banken een stevige zekerheid voor hun krediet.

Verschil tussen verpanding en cessie

Het belangrijkste verschil tussen verpanding en cessie? Bij verpanding blijft het bedrijf eigenaar van de vorderingen. Bij cessie draag je het eigendom juist over aan een nieuwe schuldeiser.

Vergelijking verpanding versus cessie:

Bij verpanding leen je geld met je facturen als onderpand. Bij cessie verkoop je je facturen en krijg je direct geld op je rekening.

Toepassingsgebieden en belang

Verpanding van vorderingen zie je vooral terug bij zakelijke financiering. Banken willen vaak verpanding van alle bedrijfsmiddelen, inclusief debiteuren, als ze een lening verstrekken.

Primaire toepassingen:

• Rekening-courant faciliteiten
• Bedrijfskredieten
• Werkkapitaalfinanciering
• Overbruggingskredieten

Het belang van verpanding zit vooral in de risicospreiding voor kredietverleners. Bedrijven krijgen zo toegang tot financiering die anders misschien niet haalbaar zou zijn.

Grote ondernemingen gebruiken verpanding vaak als onderdeel van hun financieringsstrategie. Zo houden ze controle over hun debiteurenportefeuille en blijven ze flexibel.

Voor banken vormt verpanding van vorderingen een essentiële zekerheid. Het verkleint het kredietrisico flink en maakt kredietverlening aan het MKB mogelijk.

Het pandrecht op vorderingen uitgelegd

Een pandrecht op vorderingen is een zekerheidsrecht. Een schuldeiser krijgt zekerheid op uitstaande facturen of andere geldvorderingen.

Dit recht ontstaat door een overeenkomst tussen de pandgever en pandhouder. Daarbij gelden specifieke regels en verplichtingen.

Juridische basis van pandrecht

Het pandrecht op vorderingen staat beschreven in het Nederlandse Burgerlijk Wetboek. Volgens de wet kun je alle vorderingen verpanden, zolang ze recht geven op een prestatie die je kunt innen.

Voor het vestigen van een pandrecht moet je aan strikte wettelijke eisen voldoen. Je hebt een schriftelijke akte nodig die het pandrecht vastlegt.

De pandakte moet duidelijk omschrijven welke vorderingen je verpandt. Een algemene omschrijving van het soort vorderingen is meestal genoeg.

Belangrijke voorwaarden:

• Schriftelijke overeenkomst
• Duidelijke omschrijving vorderingen
• Bestaande of toekomstige vorderingen
• Uitwinbare prestatie

Pandgever en pandhouder

De pandgever verpandt zijn vorderingen als zekerheid. Dit is meestal een ondernemer die zijn debiteuren als onderpand gebruikt.

De pandhouder krijgt het pandrecht. Die krijgt zekerheidsrechten op de verpande vorderingen van de pandgever.

Bij een pandrecht ontstaat er een directe relatie tussen pandgever en pandhouder. De schuldenaren van de verpande vorderingen hoeven daar trouwens niet altijd vanaf te weten.

Er bestaan twee soorten pandrechten: openbare en stille pandrechten. Bij een openbaar pandrecht informeer je de schuldenaren over de verpanding.

Rechten en plichten bij pandrecht

De pandhouder krijgt bij het pandrecht op vorderingen verschillende bevoegdheden. Hij mag de vorderingen innen als de hoofdschuld niet wordt betaald.

Rechten pandhouder:

• Vordering uitwinnen bij wanbetaling
• Directe inning bij schuldenaren
• Voorrang boven andere schuldeisers
• Vervolgrechten bij overdracht

De pandgever mag meestal de vorderingen blijven innen, zolang hij zijn verplichtingen nakomt. Hij moet de pandhouder op de hoogte houden van belangrijke ontwikkelingen.

Plichten pandgever:

• Zorgvuldig beheer vorderingen
• Informatieplicht aan pandhouder
• Geen beschikking zonder toestemming
• Opbrengst afstaan bij uitwinning

Soorten verpanding van debiteuren

Er bestaan twee hoofdvormen van verpanding van debiteuren. Bij openbaar pandrecht weten de schuldenaren van de verpanding, terwijl bij stil pandrecht de debiteuren hier niet van op de hoogte zijn.

Openbaar pandrecht

Je vestigt een openbaar pandrecht met een onderhandse akte en door de verpanding te melden aan de debiteur. Daardoor weet de schuldenaar meteen dat zijn schuld nu bij een derde partij ligt.

Na die mededeling moet de debiteur rechtstreeks aan de pandhouder betalen. Vaak gebeurt dit als de pandgever zijn verplichtingen niet nakomt.

Het mooie voor de pandhouder? Die krijgt direct controle over de incasso. Debiteuren kunnen niet meer bevrijdend betalen aan de oorspronkelijke schuldeiser.

Bij openbaar pandrecht weet iedereen precies wie de vordering mag innen. De pandhouder heeft dan het incassoproces volledig in handen.

Stil pandrecht

Een stil pandrecht vestig je via een authentieke notariële akte of onderhandse akte. De debiteur hoort niets over de verpanding.

De pandgever kan de vorderingen zelf blijven incasseren. Debiteuren merken dus niets – dat houdt de relatie soepel.

Grootbanken werken standaard met stille verpanding via volmacht. De ondernemer geeft de bank toestemming om debiteuren te incasseren.

In de praktijk merkt de pandgever weinig tot niets van de verpanding. Alles blijft in het bedrijf gewoon draaien.

Als de ondernemer in gebreke blijft, kan de bank alsnog kiezen voor openbare mededeling.

Stille verpanding en de rol van de akte

De pandakte moet duidelijk maken welke vorderingen precies verpand zijn. Het moet helder zijn om welke debiteuren het gaat.

Volgens de Hoge Raad moet de akte genoeg informatie bevatten om later te kunnen checken om welke vordering het draait. Een vage omschrijving werkt meestal niet.

Gebruik je een lijst met verpande vorderingen? Dan is die lijst doorslaggevend. Staat een vordering er niet op, dan is die niet automatisch verpand.

De bedoeling van partijen telt alleen als die blijkt uit de akte zelf. Wat in de akte staat, bepaalt de omvang van het pandrecht.

Een goede akte voorkomt gedoe achteraf over welke debiteuren nu precies zijn verpand.

Verpanding van bestaande en toekomstige vorderingen

Je kunt een pandrecht vestigen op vorderingen die er al zijn, maar ook op vorderingen die pas later ontstaan. Dit verschil bepaalt welke stappen nodig zijn en welke beperkingen gelden.

Bestaande versus toekomstige vorderingen

Bestaande vorderingen zijn vorderingen die al volledig zijn ontstaan op het moment van verpanding. De schuldeiser heeft dan al een vordering op zijn debiteur.

Toekomstige vorderingen bestaan nog niet bij de verpanding. Die ontstaan bijvoorbeeld door:

• Werkzaamheden die nog moeten gebeuren
• Leveringen die nog volgen
• Diensten die nog geleverd worden

Bij toekomstige vorderingen vestig je het pandrecht alvast. Zodra de vordering ontstaat, geldt het pandrecht automatisch.

Dit onderscheid is belangrijk, want de vestigingseisen verschillen. Voor stille verpanding kun je alleen bestaande en bepaalde toekomstige vorderingen verpanden.

Rechtsverhouding en bepaalbaarheid

Niet alle toekomstige vorderingen zijn geschikt voor stille verpanding. De eisen zijn streng.

Vereiste rechtsverhouding:

• De rechtsverhouding tussen schuldeiser en debiteur moet al bestaan
• De vordering zelf hoeft nog niet te bestaan
• De vordering moet rechtstreeks uit die bestaande verhouding voortvloeien

Bijvoorbeeld: een ondernemer heeft een raamcontract met een klant. Toekomstige facturen uit dat contract kun je stil verpanden. Facturen aan compleet nieuwe klanten vallen daar niet zomaar onder.

Bepaalbaarheid is onmisbaar. Je moet de verpande vorderingen voldoende specifiek omschrijven in de pandakte. Te vage omschrijvingen gaan problemen geven als je wilt executeren.

Periodieke verpanding en volmacht

Omdat niet alle toekomstige vorderingen automatisch onder het pandrecht vallen, is periodieke verpanding vaak nodig. Zo blijven nieuwe vorderingen toch verpand.

Volmacht constructie:

• De schuldenaar geeft een volmacht aan de pandhouder
• De pandhouder mag namens de schuldenaar nieuwe pandaktes tekenen
• Dit gebeurt periodiek voor nieuwe vorderingen

Praktische uitvoering:

• Maandelijkse of kwartaalregistratie bij de Belastingdienst
• Nieuwe debiteuren automatisch opnemen
• Registratie binnen de wettelijke termijnen

Zorg dat de volmacht duidelijk staat in de oorspronkelijke overeenkomst. Zonder correcte periodieke registratie heb je geen geldig pandrecht op nieuwe vorderingen. Dat kan flink wat financiële schade opleveren voor de pandhouder.

Verpanding bij financiering en zakelijke leningen

Verpanding van vorderingen speelt een grote rol bij financiering. Banken vestigen vaak een pandrecht als zekerheid. Dit beïnvloedt hoe ondernemers krediet krijgen en welke alternatieven, zoals factoring, mogelijk zijn.

Verpanding als zekerheid bij bankkrediet

Banken nemen verpanding van vorderingen standaard als zekerheid bij zakelijke leningen. Het pandrecht geeft de bank het recht om bij wanbetaling de verpande facturen te innen.

Bij zakelijke leningen kiest de bank meestal voor een stil pandrecht op alle huidige en toekomstige vorderingen. Klanten betalen dan gewoon aan de ondernemer.

De bank verstrekt meestal 50-70% van de waarde van de debiteurenportefeuille als krediet. Het resterende deel is een buffer voor oninbare vorderingen.

Ondernemers blijven eigenaar van hun facturen, maar kunnen ze niet zomaar aan anderen overdragen of verpanden. Zo houdt de bank grip op een belangrijk stuk van het bedrijfsvermogen.

Invloed op kredietverstrekking

Verpanding van vorderingen verhoogt de kredietwaardigheid van ondernemers bij banken. Banken zien facturen als relatief veilige zekerheid, want die worden vaak binnen 30 tot 90 dagen betaald.

De kwaliteit van debiteuren bepaalt hoeveel krediet je krijgt. Banken checken de betrouwbaarheid en financiële positie van je klanten.

Heb je veel kleine debiteuren? Dan krijg je vaak minder financiering dan bedrijven met een paar grote, solide klanten. Dat komt door het risico op oninbaarheid.

Heb je al een bankfinanciering met verpanding, dan kun je meestal geen factoring afsluiten. Het pandrecht blokkeert overdracht aan andere partijen.

Factoring en werkkapitaalfinanciering

Factoring is een alternatief waarbij ondernemers hun facturen verkopen in plaats van verpanden. Bij cessie draag je het eigendom van je facturen over aan een factoringmaatschappij.

Het verschil? Factoring betaalt 100% van de factuurwaarde vaak binnen 24 uur uit. De factoringmaatschappij neemt het debiteurenbeheer én het kredietrisico over.

Vanaf juli 2025 mogen contractpartijen geen verpandingsverboden meer opnemen. Deze wetswijziging geeft ondernemers meer ruimte om vorderingen als zekerheid te gebruiken bij verschillende financiers.

Wetgeving, beperkingen en recente ontwikkelingen

De Nederlandse wetgeving rond verpanding van vorderingen verandert flink. De Wet Opheffing Verpandingsverboden gaat in vanaf juli 2025. Artikel 3:83 lid 2 BW blijft gelden voor bepaalde situaties.

Verpandingsverbod en wetswijzigingen

Vanaf 1 juli 2025 zijn contractuele verpandingsverboden nietig door nieuwe wetgeving. De Wet Opheffing Verpandingsverboden maakt bepalingen die overdracht of verpanding van zakelijke vorderingen verbieden, ongeldig.

Voor bestaande contracten geldt een overgangsperiode tot 1 oktober 2025. Daarna zijn alle verpandingsverboden in lopende overeenkomsten automatisch nietig.

Uitzonderingen blijven bestaan voor:

• Betaal- en spaarrekeningen
• Syndicaatsleningen
• Clearing- en bankvorderingen
• G-rekeningen voor belastingen

Ondernemers kunnen vorderingen uit hun normale bedrijfsvoering straks makkelijker als onderpand inzetten. Dat maakt financiering bij banken en andere kredietverstrekkers weer wat toegankelijker.

Bij overdracht of verpanding moet je nog steeds schriftelijk aan de debiteuren melden wat er gebeurt. Zonder die mededeling mag de klant gewoon aan de oorspronkelijke crediteur betalen.

Arrest Hoge Raad en artikel 3:83 lid 2 BW

De Hoge Raad heeft zich stevig uitgesproken over verpanding van vorderingen in faillissementssituaties. Artikel 3:83 lid 2 BW bepaalt wanneer pandrechten geldig zijn gevestigd en overeind blijven.

Volgens dit artikel is verpanding van toekomstige vorderingen alleen geldig als de vordering voldoende bepaalbaar is. De Hoge Raad vindt dat algemene omschrijvingen niet altijd genoeg zijn.

Voorwaarden voor geldige verpanding:

• Duidelijke identificatie van vorderingen
• Concrete omschrijving van debiteuren
• Tijdstip van ontstaan moet bepaalbaar zijn

Bij faillissement checkt de curator of pandrechten correct zijn gevestigd volgens artikel 3:83 lid 2 BW. Gebrekkige verpanding kan ervoor zorgen dat pandhouders hun voorrang kwijtraken.

Rol van de curator bij faillissement

De curator speelt een belangrijke rol bij het beoordelen van pandrechten op vorderingen tijdens faillissementen. Hij kijkt of verpandingen rechtsgeldig zijn volgens de wet.

Curatoren onderzoeken vaak of vorderingen correct zijn verpand vóór het faillissement. Gebrekkige verpanding kan worden aangevochten, waardoor pandhouders hun voorrangspositie verliezen.

Bij het innen van verpande vorderingen werken de curator en pandhouders samen. De curator int de vorderingen en keert opbrengsten uit aan rechtmatige pandhouders na aftrek van kosten.

Aandachtspunten voor curatoren:

• Controle op geldige vestiging pandrecht
• Verificatie van schriftelijke mededelingen
• Toetsing aan artikel 3:83 lid 2 BW

Veelgestelde Vragen

Verpanding en cessie van vorderingen roepen vaak vragen op over juridische aspecten, verschillen tussen beide concepten en praktische gevolgen. De vestiging van pandrechten, rechten van schuldeisers en effecten van faillissement zorgen regelmatig voor verwarring.

Wat zijn de hoofdverschillen tussen verpanding en cessie van vorderingen?

Bij verpanding blijft de oorspronkelijke schuldeiser eigenaar van de vordering. Het pandrecht dient als zekerheid voor een lening of krediet.

Bij cessie gaat de eigendom van de vordering over naar de nieuwe schuldeiser. De oorspronkelijke schuldeiser verkoopt de vordering definitief.

Verpanding betekent dat debiteuren gewoon blijven betalen aan de oorspronkelijke schuldeiser. Bij cessie moeten debiteuren betalen aan de nieuwe eigenaar van de vordering.

De financiering werkt ook anders. Verpanding creëert een schuld die je moet terugbetalen, terwijl cessie direct geld oplevert zonder schuld.

Hoe kan een pandrecht op vorderingen gevestigd worden?

Een pandrecht op vorderingen vereist een schriftelijke akte. Beide partijen moeten deze akte ondertekenen.

De wet stelt eisen aan de inhoud van de akte. Je moet de vorderingen duidelijk omschrijven in het document.

Voor een openbaar pandrecht moet je de debiteuren op de hoogte stellen. Dat gebeurt via een kennisgeving aan alle betrokken debiteuren.

Bij een stil pandrecht krijgen debiteuren geen bericht. Ze blijven gewoon betalen aan de oorspronkelijke schuldeiser.

Welke rechten en verplichtingen ontstaan er voor schuldeisers bij de verpanding van debiteuren?

De pandhouder mag de vorderingen innen als de hoofdschuld niet wordt betaald. Dit recht ontstaat pas bij wanprestatie van de pandgever.

De pandhouder kan de verpande vorderingen verkopen om zijn vordering te voldoen. Die verkoop moet wel volgens de wettelijke regels verlopen.

De pandgever blijft bevoegd om de vorderingen te beheren. Hij blijft verantwoordelijk voor incasso en contact met debiteuren.

Bij wanprestatie verliest de pandgever zijn beheersrecht. Dan kan de pandhouder zelf actie ondernemen om de vorderingen te innen.

Op welke wijze kunnen zekerheidsrechten zoals pandrechten worden uitgewonnen?

De pandhouder moet eerst de hoofdschuld opeisen bij de pandgever. Daarbij hoort een duidelijke ingebrekestelling.

Na ingebrekestelling kan de pandhouder overgaan tot uitwinning. Hij mag de verpande vorderingen innen of verkopen aan derden.

De opbrengst van de uitwinning gaat naar de hoofdschuld. Wat daarna nog overblijft, krijgt de pandgever terug.

De uitwinning moet volgens de wettelijke procedures verlopen. Willekeurige of onrechtmatige uitwinning mag niet.

Wat is het effect van een stil pandrecht op de positie van de debiteur?

Bij een stil pandrecht weten debiteuren niet dat hun schuld is verpand. Ze krijgen geen officiële mededeling over het pandrecht.

Debiteuren blijven gewoon betalen aan de oorspronkelijke schuldeiser. Voor hen verandert er eigenlijk niks.

De bescherming voor debiteuren blijft hetzelfde. Ze kunnen nog steeds verrekening toepassen en verweren inroepen.

Pas bij uitwinning door de pandhouder merken debiteuren het pandrecht. Dan krijgen ze bericht dat ze voortaan aan de pandhouder moeten betalen.

Wat zijn de gevolgen van faillissement voor lopende verpandingen van vorderingen?

Als de pandgever failliet gaat, blijft het zekerheidsrecht van de pandhouder gewoon bestaan. Het pandrecht verdwijnt dus niet door het faillissement.

De curator mag niet zomaar aan de slag met verpande vorderingen. Die vorderingen horen niet bij de boedel waar gewone schuldeisers aanspraak op maken.

De pandhouder mag zijn pandrecht gewoon uitoefenen, ook als er een faillissement speelt. Hij hoeft daarvoor niet eerst netjes toestemming te vragen aan de curator.

Toch moet de pandhouder wel opletten. Sommige bevoorrechte schuldeisers krijgen namelijk voorrang op het pandrecht.

Contractpartijen in Nederland krijgen steeds vaker te maken met onvoorziene omstandigheden die hun overeenkomsten onder druk zetten.

Economische crisis, pandemieën of andere externe factoren kunnen het oorspronkelijke contractuele evenwicht flink verstoren.

Een hardship clausule onder Nederlands recht geeft partijen een uitweg als onvoorziene omstandigheden de uitvoering extreem lastig maken, en sluit aan bij artikel 6:258 BW uit het Burgerlijk Wetboek.

Deze clausules, overgewaaid uit de Anglo-Amerikaanse rechtstraditie, duiken steeds vaker op in Nederlandse contracten.

Het opstellen van een goede hardship clausule vraagt om zorgvuldigheid.

Een slordige formulering kan ertoe leiden dat noch de clausule noch artikel 6:258 BW bescherming biedt.

Hieronder vind je het juridische kader, voorbeelden uit de praktijk en wat je vooral niet moet vergeten als je zo’n clausule wilt opnemen.

Wat is een hardship clausule onder Nederlands recht?

Een hardship clausule is een afspraak in een contract die partijen beschermt tegen onvoorziene omstandigheden die het evenwicht verstoren.

De clausule komt oorspronkelijk uit het Anglo-Amerikaanse recht, maar Nederlandse contracten nemen ‘m steeds vaker over.

Definitie en kenmerken van de hardshipclausule

Met een hardship clausule spreken partijen af dat ze gaan overleggen als er abnormale omstandigheden ontstaan.

Zo hoeft niemand een overeenkomst ongewijzigd uit te voeren als dat inmiddels oneerlijk of buiten proportie zwaar is geworden.

Belangrijke kenmerken van een hardship clausule:

• Bescherming tegen flinke wijzigingen in omstandigheden
• Verplichting tot overleg en onderhandeling
• Mogelijkheid om contractvoorwaarden aan te passen
• Alternatief voor het helemaal ontbinden van het contract

De clausule gaat spelen als het evenwicht in het contract wegvalt door gebeurtenissen die partijen niet zagen aankomen toen ze tekenden.

Denk aan economische crises, pandemieën of andere grote ontwikkelingen.

Herkomst en internationale context

De hardship clausule is een uitvinding uit de Anglo-Amerikaanse rechtstraditie.

In het Engelse recht leidt een beroep op het leerstuk “frustration” eigenlijk altijd tot volledige ontbinding van het contract, en dat lukt zelden.

Nederlandse partijen nemen hardship clausules over door die internationale invloed.

Onder Nederlands recht kunnen ze ook artikel 6:258 BW gebruiken als er onvoorziene omstandigheden zijn.

Voordelen van hardship clausules in internationale context:

• Buitenlandse contractpartijen herkennen de clausule
• Meer flexibiliteit bij aanpassen van contracten
• Voorkomt conflicten
• Behoudt de relatie tussen partijen

Vooral als het toepasselijke recht geen regeling voor onvoorziene omstandigheden kent, biedt de clausule uitkomst.

Verschil tussen hardheidsclausule en hardshipclausule

Een hardheidsclausule vind je terug in wetgeving en geeft overheidsorganen ruimte om af te wijken van strenge regels.

Zo’n clausule voorkomt dat rechtspersonen onbedoeld in de knel komen door onredelijke gevolgen.

Een hardshipclausule is juist een afspraak tussen private partijen, en gaat over hoe zij omgaan met onvoorziene omstandigheden die het contract raken.

Belangrijkste verschillen:

Beide clausules hebben als doel om onredelijke gevolgen door onvoorziene omstandigheden te voorkomen, maar de manier waarop verschilt flink.

Juridisch kader: artikel 6:258 BW

Artikel 6:258 BW vormt de wettelijke basis voor het aanpassen van contracten als er echt iets onverwachts gebeurt.

Een hardshipclausule kan de toepassing van dit artikel beïnvloeden, want partijen moeten vaak eerst samen onderhandelen.

Toepassing van artikel 6:258 BW bij onvoorziene omstandigheden

Artikel 6:258 BW geeft partijen het recht om wijziging of ontbinding van een contract te vragen als er iets onverwachts gebeurt.

De rechter grijpt alleen in als het echt niet redelijk is om het contract ongewijzigd te houden.

De eisen zijn streng: de omstandigheden moeten echt onvoorzien zijn op het moment van tekenen.

Rechters zijn meestal terughoudend bij het toewijzen van verzoeken om een contract te wijzigen.

Professionele partijen moeten marktrisico’s in hun contracten verwerken, dus voor bedrijven is een beroep op artikel 6:258 BW extra lastig.

Het artikel geldt voor:

• Wederkerige overeenkomsten
• Niet-wederkerige obligatoire overeenkomsten
• Alle soorten contracten eigenlijk

Verhouding tussen de hardshipclausule en artikel 6:258 BW

Een hardshipclausule beperkt de ruimte van artikel 6:258 BW doordat partijen eerst met elkaar in gesprek moeten.

Die clausule werkt als een soort voorportaal naar het wettelijke regime.

Als er een hardshipclausule in het contract staat, moeten partijen eerst proberen tot een oplossing te komen.

Lukt dat niet, dan kunnen ze alsnog naar de rechter stappen op basis van artikel 6:258 BW.

Door zo’n clausule op te nemen, laten partijen zien dat ze het risico op onverwachte omstandigheden erkennen.

Ze maken zo de toepassing van artikel 6:258 BW concreter en voorspelbaarder.

Beoordeling door de rechter

De rechter heeft een wijzigingsbevoegdheid als artikel 6:258 BW wordt ingeroepen.

Hij kan contractbepalingen aanpassen, of het contract (deels) ontbinden.

De rechter mag niet uit zichzelf contracten wijzigen; er moet altijd een verzoek van een van de partijen zijn.

Hij kijkt goed of de omstandigheden voor rekening komen van degene die zich erop beroept.

Artikel 6:258 BW geldt niet als de omstandigheden volgens de aard van het contract voor risico van de verzoeker komen.

Een hardshipclausule kan de rechterlijke beoordeling beïnvloeden.

Het laat zien dat partijen zelf bepaalde risico’s hebben voorzien en geregeld.

Rechters beoordelen elk geval los, met de redelijkheid en billijkheid in het achterhoofd.

Opname van een hardshipclausule in contracten

Een goede hardshipclausule vraagt om duidelijke taal en concrete afspraken over wanneer heronderhandeling verplicht is.

De clausule moet precies aangeven welke omstandigheden tot overleg leiden en hoe dat overleg eruitziet.

Belang van duidelijke formulering

Een hardshipclausule moet precies aangeven wanneer partijen verplicht zijn te heronderhandelen. Vage bewoordingen zorgen al snel voor discussies over de toepassing.

De clausule moet concrete voorwaarden bevatten. Denk aan duidelijke drempelwaarden voor kostenstijgingen of heldere omschrijvingen van externe factoren.

Voorbeelden van duidelijke triggers zijn:

• Kostenstijgingen van meer dan 20% door energieprijzen
• Nieuwe wet- en regelgeving die directe impact heeft
• Import- of exportrestricties door overheden

Partijen moeten vooraf bepalen wat ze onder “wezenlijke wijziging in omstandigheden” verstaan. Zo voorkom je eindeloze discussies achteraf.

Veelvoorkomende bepalingen in commerciële contracten

Commerciële contracten bevatten vaak standaardelementen in hardshipclausules. Deze regelen hoe partijen het heronderhandelen aanpakken.

Veel gebruikte bepalingen zijn:

• Notificatieplicht: Partij moet schriftelijk melden binnen een bepaalde termijn
• Bewijs van hardship: Je moet gewijzigde omstandigheden kunnen aantonen
• Termijnen: Er geldt meestal een vaste periode voor heronderhandelingen (30-90 dagen)
• Goede trouw: Partijen moeten serieus en constructief onderhandelen

Vaak staat er een escalatieprocedure in. Meestal begint dat met onderhandelingen, daarna volgt mediation en als laatste eventueel arbitrage.

Sommige contracten hebben automatische aanpassingsmechanismen. Die koppelen prijzen bijvoorbeeld aan externe indexen of kostenfactoren.

Heronderhandeling en wijziging van overeenkomsten

Het heronderhandelingsproces start zodra een partij hardship inroept. De andere partij moet dan meewerken aan constructieve gesprekken.

Meestal verloopt het proces zo:

1. Schriftelijke notificatie van hardship
2. Overleg binnen de afgesproken termijn
3. Zoeken naar een aangepaste uitvoering
4. Vastleggen van wijzigingen in het contract

Partijen moeten goede trouw tonen tijdens de onderhandelingen. Dat betekent echt proberen tot een oplossing te komen.

Lukt het niet, dan kunnen partijen zich beroepen op artikel 6:258 BW. De rechter kan het contract wijzigen of zelfs ontbinden.

Praktische toepassing en relevante voorbeelden

Een hardshipclausule krijgt pas echt betekenis als partijen een beroep doen op artikel 6:258 BW. Rechters kijken dan naar de concrete situatie en beoordelen streng of de contractuele bepalingen standhouden.

Wanneer kan een beroep op de hardshipclausule worden gedaan?

Je kunt een beroep doen op de hardshipclausule als onvoorziene omstandigheden het contractueel evenwicht flink verstoren. De rechter let vooral op drie dingen:

Timing van de omstandigheden:

• De omstandigheden moeten ná het sluiten van het contract zijn ontstaan
• Partijen konden dit redelijkerwijs niet voorzien bij het afsluiten

Ernst van de verstoring:

• Het contract moet onredelijk bezwarend zijn geworden
• De prestatie is onevenredig zwaar geworden ten opzichte van de oorspronkelijke afspraak

Causaal verband:

• De gewijzigde omstandigheden moeten direct verband houden met de contractuele problemen
• Er moet een helder oorzaak-gevolg verband zijn

Rechters passen artikel 6:258 BW heel terughoudend toe. Niet elke kostenstijging of marktschommeling rechtvaardigt een aanpassing van het contract.

Uitleg aan de hand van de Haviltex-maatstaf

Nederlandse rechters gebruiken de Haviltex-maatstaf om hardshipclausules uit te leggen. Ze kijken naar wat partijen redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten.

Contractsuitleg volgens Haviltex:

• De exacte bewoordingen van het contract
• De omstandigheden waaronder het contract tot stand kwam
• Maatschappelijke opvattingen over contractuele verhoudingen

Specifieke aandachtspunten bij hardshipclausules:

• Hoe precies hebben partijen de clausule geformuleerd?
• Welke risico’s wilden partijen wel of juist niet dragen?
• Sluit de uitleg aan bij de bedoelingen van beide partijen?

Een slecht geformuleerde hardshipclausule kan artikel 6:258 BW buitenspel zetten. Dan blijft er geen ruimte over om het contract aan te passen als het tegenzit.

Recente praktijkvoorbeelden (zoals de coronacrisis)

De coronacrisis bracht veel discussie over hardshipclausules. Bedrijven konden hun contracten soms niet meer nakomen door de lockdowns.

Coronagerelateerde gevallen:

• Huurcontracten van winkels die verplicht dicht moesten
• Leveringscontracten met internationale transportproblemen
• Evenementencontracten die geannuleerd werden

Andere praktijkvoorbeelden:

• Extreme stijging van grondstofprijzen in bouwcontracten
• Energiecrisis en oplopende kosten
• Lange termijn leveringsovereenkomsten tijdens economische crises

Rechters deden uiteenlopende uitspraken over corona-gerelateerde hardship. Soms werd een contract aangepast, soms bleef alles bij het oude. Het hangt allemaal af van de details van de zaak.

Belangrijke overwegingen in de jurisprudentie:

• Was corona in 2020 echt onvoorzienbaar?
• Hebben partijen onderling afspraken gemaakt over risico’s?
• Hoe zwaar is de schade voor beide partijen?

Risico’s en aandachtspunten voor contractspartijen

Wie een hardshipclausule verkeerd gebruikt, kan in Nederland flinke juridische en financiële problemen krijgen. Je moet dus echt goed opletten als je deze clausule inroept en zorgen dat je misbruik voorkomt.

Risico’s van het onterecht inroepen van een hardshipclausule

Als je onterecht een hardshipclausule inroept, loop je verschillende juridische risico’s. Nederlandse rechters kijken streng of er echt sprake is van onvoorziene omstandigheden.

Contractbreuk en schadevergoeding zijn de grootste risico’s. Schort je zonder goede reden de uitvoering op, dan pleeg je wanprestatie. Dat kan leiden tot schadeclaims.

Professionele partijen in Nederland moeten marktrisico’s inschatten. Rechters verwachten dat ervaren ondernemers normale prijsschommelingen meenemen in hun contracten.

Reputatieschade ligt op de loer als je herhaaldelijk onterecht hardship inroept. Zakelijke partners verliezen dan hun vertrouwen, en toekomstige onderhandelingen worden lastiger.

De bewijslast ligt bij degene die een beroep doet op hardship. Je moet aantonen dat de omstandigheden echt onvoorzien waren en de prestatie buitensporig bezwarend maken.

Strategieën om misbruik te voorkomen

Contractspartijen kunnen allerlei maatregelen nemen om misbruik van hardshipclausules te beperken. Een duidelijke definitie van wat hardship precies inhoudt, is eigenlijk onmisbaar.

Het is slim om vooraf vast te leggen welke situaties hardship rechtvaardigen:

• Extreme prijsstijgingen (bijvoorbeeld meer dan 50%)
• Nieuwe wet- en regelgeving
• Import- en exportrestricties
• Force majeure gebeurtenissen

Objectieve criteria maken het beoordelen van hardship claims een stuk duidelijker. Door drempelwaarden te bepalen, voorkom je eindeloze discussies achteraf.

Een goede-trouw bepaling dwingt partijen om redelijk te blijven tijdens heronderhandelingen. Zo voorkom je dat iemand de onderhandelingen gebruikt om er oneerlijk beter van te worden.

Tijdslimieten voor het inroepen van hardship zijn ook belangrijk. Partijen moeten binnen een bepaalde periode na het ontstaan van de omstandigheden in actie komen.

Neem je een mediation clausule op, dan voorkom je vaak een hoop ellende. Partijen proberen dan eerst samen tot een oplossing te komen voordat ze naar de rechter stappen.

Trends en ontwikkelingen in het Nederlandse recht

De Nederlandse rechtspraak beweegt voorzichtig richting een andere toepassing van onvoorziene omstandigheden. Rechters kijken kritischer naar hoe partijen hardshipclausules formuleren.

Belangrijke ontwikkelingen:

• Strengere eisen aan de bewijslast bij een beroep op artikel 6:258 BW
• Meer aandacht voor de relatie tussen hardshipclausules en wettelijke bescherming
• Duidelijkere criteria voor het vaststellen van wezenlijke wijzigingen

De coronacrisis bracht meer rechtszaken over hardshipclausules op gang. Partijen beroepen zich nu vaker op gewijzigde omstandigheden.

Nederlandse rechtbanken vragen om betere motivering van claims. Ze kijken strenger of partijen de risico’s hadden kunnen voorzien.

De precieze formulering van hardshipclausules wordt steeds belangrijker. Onduidelijke clausules zorgen voor langere procedures en hogere kosten.

Invloed van internationale handelspraktijken

Internationale contracten bevatten steeds vaker hardshipclausules naar Engels model. Nederlandse bedrijven nemen die aanpak over in binnenlandse overeenkomsten.

Internationale invloeden:

• UNIDROIT-principes worden vaker als referentie gebruikt
• Arbitrageclausules combineren met hardshipbepalingen
• Standaard contractvormen uit de Anglo-Amerikaanse traditie

Nederlandse advocaten adviseren bedrijven om hardshipclausules op te nemen. Zo voorkom je discussies over de toepasselijkheid van artikel 6:258 BW.

De EU werkt aan harmonisatie van contractrecht. Dat kan gevolgen hebben voor hoe Nederland met hardshipclausules omgaat.

Multinationals gebruiken steeds vaker gestandaardiseerde clausules. Die trend druppelt door naar de Nederlandse contractpraktijk.

Rechters krijgen meer internationale elementen voorgeschoteld in hardshipgeschillen. Ze moeten vaker rekening houden met buitenlands recht en arbitrage.

Veelgestelde vragen

De hardshipclausule onder Nederlands recht roept vaak praktische vragen op. Denk aan toepassing, voorwaarden en juridische gevolgen. Hier vind je antwoorden op de belangrijkste vragen over hoe contractpartijen omgaan met onvoorziene omstandigheden.

Wat wordt er onder een hardship clausule verstaan in contracten volgens het Nederlands recht?

Een hardshipclausule is een bepaling in een contract die partijen beschermt als er onvoorziene omstandigheden ontstaan. Zo’n clausule verplicht partijen om opnieuw te onderhandelen als de omstandigheden veranderen.

In het Nederlandse recht komt de hardshipclausule oorspronkelijk uit de Anglo-Amerikaanse traditie. Het idee is om de gevolgen van onvoorziene omstandigheden contractueel te regelen.

Het Nederlandse equivalent vind je in artikel 6:258 van het Burgerlijk Wetboek. Dit artikel maakt contractuele aanpassing mogelijk bij onvoorziene omstandigheden.

Hoe kan een contractpartij zich beroepen op de hardship clausule bij veranderende omstandigheden?

Een partij moet eerst aantonen dat er echt sprake is van onvoorziene omstandigheden. Die moeten zijn ontstaan na het sluiten van het contract.

De partij die zich beroept op hardship, moet bewijzen dat de omstandigheden onvoorzien waren bij het aangaan van het contract. Zonder bewijs kom je nergens.

Partijen moeten tijdens onderhandelingen handelen volgens goede trouw. De Nederlandse wet verwacht dat je redelijke stappen zet om samen tot een oplossing te komen.

Welke criteria moeten er voldaan zijn om een beroep te doen op de hardship clausule in Nederland?

Er moeten onvoorziene omstandigheden zijn die pas na het sluiten van het contract zijn ontstaan. Partijen mogen deze omstandigheden niet hebben voorzien bij het aangaan van het contract.

De situatie moet zo ingrijpend zijn dat de wederpartij niet mag verwachten dat het contract ongewijzigd blijft. De rechter beoordeelt dit met redelijkheid en billijkheid in gedachten.

Nederlandse rechters hanteren een hoge drempel voor het accepteren van een beroep op onvoorziene omstandigheden. Ze vinden contractuele zekerheid erg belangrijk.

Op welke wijze wordt de redelijkheid en billijkheid toegepast bij de interpretatie van een hardship clausule?

Redelijkheid en billijkheid staan centraal in artikel 6:258 BW. Deze maatstaven bepalen of het vasthouden aan het contract onredelijk zou zijn.

Rechters kijken of het contractuele evenwicht echt uit balans is geraakt. Ze letten op de oorspronkelijke bedoeling van het contract en wat er inmiddels veranderd is.

De wet eist dat je in principe je afspraken nakomt. Alleen in uitzonderlijke gevallen mag je daarvan afwijken.

Wat zijn de mogelijke juridische gevolgen van het inroepen van een hardship clausule voor de contractuele verplichtingen?

De rechter kan het contract helemaal of deels aanpassen. Ook ontbinding van het contract is mogelijk op basis van artikel 6:258 BW.

Rechters kiezen meestal voor gedeeltelijke aanpassing in plaats van volledige ontbinding. Zo blijft zoveel mogelijk van de oorspronkelijke overeenkomst overeind.

De beslissing van de rechter kan met terugwerkende kracht gelden. Daardoor kan een eerdere contractbreuk alsnog worden goedgekeurd.

Hoe wordt het begrip ‘onvoorziene omstandigheden’ uitgelegd in relatie tot de hardship clausule in het Nederlands contractenrecht?

Onvoorziene omstandigheden zijn gebeurtenissen die partijen bij het sluiten van het contract niet echt hebben overwogen. Het draait dus niet alleen om of je iets kon voorzien, maar vooral of partijen er bewust bij stil hebben gestaan.

Soms komen er externe gebeurtenissen voorbij, zoals sancties of oorlog, die als onvoorziene omstandigheden tellen. Zeker als niemand van tevoren deze risico’s expliciet heeft besproken of vastgelegd.

De situatie moet het contractuele evenwicht echt flink verstoren. Alleen dat een prestatie lastiger of duurder wordt, is meestal niet genoeg om met succes een beroep te doen.

Het Weens Koopverdrag is een van de belangrijkste internationale verdragen voor bedrijven die handelen over de grens. Dit VN-verdrag uit 1980, ook bekend als CISG, regelt de rechten en plichten van kopers en verkopers bij internationale transacties van goederen.

Het Weens Koopverdrag geldt automatisch voor koopovereenkomsten tussen partijen uit verschillende landen die het verdrag hebben ondertekend, tenzij het expliciet wordt uitgesloten.

Met 85 aangesloten landen vormt het verdrag een standaard juridisch kader dat internationale handel een stuk eenvoudiger maakt. Veel bedrijven realiseren zich niet dat dit verdrag zomaar van toepassing kan zijn op hun contracten.

Voor ondernemers die internationaal handelen is kennis van het Weens Koopverdrag eigenlijk onmisbaar. Het verdrag bepaalt wanneer een contract geldig is, welke verplichtingen beide partijen hebben en wat er gebeurt bij niet-nakoming.

Ook de specifieke klachttermijnen en mogelijkheden om het verdrag uit te sluiten spelen een cruciale rol in internationale handelsrelaties.

Wat is het Weens Koopverdrag?

Het Weens Koopverdrag is een internationaal verdrag dat uniforme regels biedt voor de koop en verkoop van roerende zaken tussen handelaren uit verschillende landen.

Het verdrag maakt internationale handel makkelijker door één set regels te hanteren in plaats van allerlei nationale wetten.

Doel en achtergrond

In 1980 ondertekenden landen het Weens Koopverdrag in Wenen. Het trad in werking op 1 januari 1988.

Het hoofddoel? Eenmaking van het internationale kooprecht. Voor dit verdrag moesten handelaren uit verschillende landen zich aanpassen aan allerlei nationale wetten.

Dat maakte internationale handel vaak onnodig ingewikkeld en duur.

Het verdrag wordt beschouwd als een van de meest succesvolle internationale rechtsverdragen. 85 landen hebben het inmiddels geratificeerd, vooral westerse en Europese landen.

Toch ontbreken enkele grote landen op de lijst:

• Verenigd Koninkrijk
• Ierland
• India
• Zuid-Afrika
• Taiwan
• Hong Kong

Begrippen en definities

Het CISG staat voor Convention on Contracts for the International Sale of Goods. Dat is gewoon de Engelse naam voor het Weens Koopverdrag.

Een koopovereenkomst onder dit verdrag heeft specifieke kenmerken. Het gaat altijd om de koop van roerende zaken, dus goederen die je kunt verplaatsen, zoals machines, kleding of voedsel.

Het verdrag geldt alleen voor professionele handelaren. Consumenten vallen erbuiten.

Ook de koop van diensten of onroerend goed valt niet onder het verdrag.

De partijen moeten in verschillende landen gevestigd zijn. Die landen moeten het verdrag hebben geratificeerd, anders geldt het niet automatisch.

Belangrijke kenmerken

Het verdrag regelt twee hoofdonderdelen van koopovereenkomsten:

1. De totstandkoming van de overeenkomst
2. Rechten en plichten van koper en verkoper

Het verdrag is automatisch van toepassing als beide partijen uit verdragslanden komen. Je kunt het verdrag echter uitsluiten in je contract, en dat gebeurt best vaak.

Het kooprecht onder het CISG wijkt soms af van Nederlandse wet, bijvoorbeeld bij de risico-overgang of bij wanprestatie.

Het verdrag kent geen nietigheidsgronden voor contracten.

Partijen kunnen ook kiezen voor het CISG als hun landen het verdrag niet hebben ondertekend. Dan geldt het als contractueel afgesproken regeling, niet als internationaal recht.

Toepassingsgebied van het Weens Koopverdrag

Het Weens Koopverdrag geldt voor internationale koopovereenkomsten van roerende zaken tussen professionele partijen uit verschillende landen.

De toepassing hangt af van waar de partijen gevestigd zijn en welke uitzonderingen gelden.

Internationale koopovereenkomst

Het verdrag geldt alleen voor internationale koopovereenkomsten. Koper en verkoper moeten hun bedrijf in verschillende landen hebben.

De overeenkomst moet gaan over roerende zaken. Dat zijn fysieke goederen die je kunt verplaatsen, zoals machines, grondstoffen of consumentenproducten.

Het verdrag geldt alleen tussen professionele partijen. Beide partijen moeten zakelijk handelen.

Een verkoop tussen twee particulieren valt niet onder het verdrag.

Nationaliteit van de partijen doet er niet toe. Groot of klein bedrijf? Ook dat maakt niet uit.

De locatie van hun bedrijf bepaalt of het verdrag geldt.

De aard van de overeenkomst speelt geen rol. Het mag een burgerrechtelijk of handelsrechtelijk contract zijn.

Verdragsluitende staten

Het Weens Koopverdrag geldt automatisch als één van beide partijen gevestigd is in een land dat het verdrag heeft ondertekend.

Ruim 85 landen zijn aangesloten bij het verdrag.

EU-landen zijn bijna allemaal aangesloten. Het Verenigd Koninkrijk doet niet mee.

Ook grote handelslanden buiten Europa doen mee:

• Verenigde Staten
• China
• Japan
• Brazilië

Het verdrag geldt ook als partijen kiezen voor het recht van een verdragsluitende staat. Kiezen ze bijvoorbeeld voor Spaans recht, dan geldt automatisch het Weens Koopverdrag.

Partijen kunnen het verdrag ook direct kiezen zonder eerst een land te noemen. Ze schrijven dan gewoon in hun contract dat het Weens Koopverdrag geldt.

Uitzonderingen en beperkingen

Partijen kunnen het Weens Koopverdrag uitdrukkelijk uitsluiten. Dit gebeurt vaak omdat bedrijven niet precies weten wat het verdrag inhoudt.

Het verdrag geldt niet voor alle soorten verkoop. Consumentenverkoop valt erbuiten. Verkoop van diensten ook.

Bepaalde goederen zijn uitgesloten:

• Elektriciteit
• Schepen en vliegtuigen
• Effecten en geld

Het verdrag regelt niet alles. Eigendomsoverdracht en productaansprakelijkheid vallen onder nationaal recht.

Bij onduidelijkheid over welk recht geldt, bepaalt het internationaal privaatrecht de toepasselijkheid. Komt dat uit op het recht van een verdragsluitende staat, dan geldt het Weens Koopverdrag.

Rechten en plichten van koper en verkoper

Het Weens Koopverdrag regelt duidelijk wat koper en verkoper moeten doen bij internationale koopovereenkomsten.

De verkoper moet goede producten leveren op het afgesproken moment en op de juiste plek. De koper moet betalen en de goederen in ontvangst nemen.

Verplichtingen van de verkoper

De verkoper heeft drie hoofdverplichtingen onder het Weens Koopverdrag. Hij moet de goederen leveren, de eigendom overdragen en zorgen dat de producten aan de overeenkomst voldoen.

Levering van goederen

De verkoper moet de goederen op de afgesproken tijd en plaats leveren. Is er geen specifieke plaats afgesproken, dan levert hij op zijn eigen vestiging.

Conformiteit van goederen

De geleverde producten moeten kloppen met wat is afgesproken. Ze moeten:

• De juiste hoeveelheid hebben
• Van goede kwaliteit zijn
• Geschikt zijn voor het beoogde gebruik
• Correct verpakt zijn

Eigendomsoverdracht

De verkoper moet zorgen dat de koper rechtmatig eigenaar wordt. Hij moet alle documenten geven die daarvoor nodig zijn.

De verkoper is aansprakelijk voor gebreken die al bestonden bij de risicoovergang. Hij moet ook garanderen dat derden geen rechten kunnen uitoefenen op de verkochte goederen.

Verplichtingen van de koper

De koper heeft volgens artikel 53 van het Weens Koopverdrag twee hoofdverplichtingen. Hij moet de koopprijs betalen en de goederen in ontvangst nemen.

Betaling van de koopprijs

De koper betaalt de volledige koopprijs op de afgesproken tijd. Staat er geen betalingstermijn in het contract? Dan moet hij bij levering betalen.

Onderzoeksplicht

De koper heeft een belangrijke onderzoeksplicht. Hij moet de geleverde goederen snel controleren zodra hij ze ontvangt.

Ontdekt hij gebreken? Dan moet hij de verkoper daar binnen een redelijke termijn van op de hoogte brengen. Die termijn is meestal kort na het ontdekken van het gebrek.

Goederen in ontvangst nemen

De koper moet alles doen wat redelijk is om de verkoper te laten leveren. Hij neemt de goederen daadwerkelijk in ontvangst op de afgesproken plaats en tijd.

Overgang van risico

Het risico van beschadiging of verlies van goederen verschuift op een bepaald moment van verkoper naar koper. Dat moment is cruciaal in internationale koopovereenkomsten.

Moment van risicoovergang

Het risico gaat meestal over bij levering. Is er transport? Dan verschuift het risico zodra de goederen aan de eerste vervoerder zijn overhandigd.

Bij verkoop met transport naar een specifieke plaats blijft het risico bij de verkoper tot de goederen daar aankomen.

Gevolgen van risicoovergang

Na de risicoovergang moet de koper nog steeds de koopprijs betalen, zelfs als de goederen daarna beschadigd raken. Hij kan dan alleen de vervoerder of verzekeraar aanspreken.

De verkoper blijft wel aansprakelijk voor gebreken die al aanwezig waren vóór de risicoovergang. Ook als de koper het gebrek pas later ontdekt.

Niet-nakoming en gevolgen

Het Weens Koopverdrag regelt verschillende vormen van niet-nakoming. Partijen krijgen specifieke rechten als de ander zijn verplichtingen niet nakomt.

Niet-nakoming

Niet-nakoming ontstaat wanneer een partij haar contractuele verplichtingen niet uitvoert. Dat kan op verschillende manieren gebeuren.

De verkoper kan bijvoorbeeld niet leveren, verkeerde goederen sturen of geen documenten geven. De koper kan weigeren te betalen of de goederen af te nemen.

Bij niet-nakoming kan de benadeelde partij deze rechtsmiddelen inzetten:

• Nakoming eisen van de oorspronkelijke verplichting
• Schadevergoeding vorderen voor geleden schade
• Ontbinding van het contract bij wezenlijke tekortkoming
• Opschorting van eigen prestatie tot nakoming

Het Weens Koopverdrag kent kortere klachttermijnen dan de Nederlandse wet. Je moet ook veel preciezer omschrijven wat er mis is, anders verlies je je rechten.

Non-conformiteit

Non-conformiteit betekent dat de goederen niet overeenkomen met wat er in het contract is afgesproken.

Goederen zijn non-conform als ze niet geschikt zijn voor normaal gebruik of niet voldoen aan de afgesproken specificaties. Problemen met kwaliteit, hoeveelheid of verpakking vallen hier ook onder.

Bij non-conformiteit mag de koper het volgende doen:

• Vervangende levering eisen bij wezenlijke schending
• Herstel van gebrekkige goederen vorderen
• Prijsvermindering claimen evenredig aan het gebrek
• Ontbinding bij wezenlijke tekortkoming

De koper moet gebreken binnen een redelijke tijd melden. Het Weens Koopverdrag noemt één maand na ontdekking als richtlijn.

De verkoper kan nog herstel aanbieden, zolang dat de koper niet onredelijk benadeelt of vertraagt.

Wezenlijke tekortkoming

Een wezenlijke tekortkoming ontstaat als niet-nakoming de andere partij echt benadeelt in wat zij redelijkerwijs mocht verwachten van het contract.

Het is wezenlijk als de koper de goederen niet kan gebruiken of verwerken. Of als de verkoper iets belangrijks niet levert dat uitdrukkelijk was afgesproken.

Gevolgen van wezenlijke tekortkoming:

• Recht op ontbinding van het hele contract
• Volledige schadevergoeding
• Geen verplichting tot herstel accepteren
• Recht op vervangende transactie

Het Weens Koopverdrag laat ontbinding alleen toe bij wezenlijke schending. Dat is strenger dan het Nederlandse recht, waar bijna elke tekortkoming kan leiden tot ontbinding.

De benadeelde partij mag ook een redelijke termijn geven voor herstel. Blijft nakoming uit? Dan geldt dat als wezenlijke tekortkoming die ontbinding rechtvaardigt.

Klachttermijn en vervaltermijn onder het Weens Koopverdrag

Het Weens Koopverdrag stelt strikte eisen aan de klachttermijn voor kopers. Wie te laat klaagt, verliest alle rechten op schadevergoeding, herstel of ontbinding.

Klachttermijn voor de koper

De koper moet de goederen zo snel mogelijk keuren. Na ontdekking van gebreken volgt een redelijke termijn om te klagen.

Keuringsplicht komt eerst.

De koper onderzoekt de goederen direct na levering. Bij bederfelijke waar zoals fruit krijg je geen enkele coulance voor vertraging.

Voor duurzame goederen hanteren rechters meestal één maand als richtlijn. Die termijn kan korter of langer zijn, afhankelijk van:

• De aard van de goederen
• Het soort gebrek
• Handelsgebruiken in de branche

De klacht moet specifiek zijn.

Algemene opmerkingen als “de kwaliteit is slecht” zijn niet genoeg. De verkoper moet kunnen beoordelen wat er precies mis is en wat er moet gebeuren.

Schriftelijk klagen heeft de voorkeur boven bellen. Zo voorkom je gedoe over de inhoud en het moment van de klacht.

Vervaltermijn en fatale termijn

De klachttermijn onder het Weens Koopverdrag is een fatale termijn. Wie te laat klaagt, raakt zijn rechten meteen kwijt.

Je verliest dan automatisch het recht op:

• Schadevergoeding
• Herstel van gebreken
• Ontbinding van de overeenkomst
• Restitutie van de koopprijs

Geen coulance mogelijk.

Rechters mogen geen uitzonderingen maken op deze vervaltermijn. Zelfs geldige redenen voor vertraging helpen niet.

De termijn begint te lopen zodra de koper het gebrek ontdekt of had moeten ontdekken. Daarom is snelle keuring zo belangrijk.

Wil je deze strenge regels omzeilen? Dan moeten partijen het Weens Koopverdrag expliciet uitsluiten in hun overeenkomst.

Algemene voorwaarden en uitsluiting van het Weens Koopverdrag

Algemene voorwaarden spelen een grote rol bij het al dan niet toepassen van het Weens Koopverdrag op internationale koopovereenkomsten. Veel bedrijven sluiten het verdrag uit via hun algemene voorwaarden, terwijl anderen er juist bewust voor kiezen.

Toepasselijkheid van algemene voorwaarden

Het Weens Koopverdrag bepaalt of algemene voorwaarden geldig zijn. Dat geldt ook als die voorwaarden het verdrag uitsluiten.

Voor een geldige uitsluiting moeten de algemene voorwaarden correct van toepassing zijn verklaard. De wederpartij moet de voorwaarden vóór het sluiten van de overeenkomst ontvangen.

Het Burgerlijk Wetboek stelt eisen aan de invoering van algemene voorwaarden. Die eisen gelden ook bij internationale koop onder het Weens Koopverdrag.

Belangrijke voorwaarden voor geldigheid:

• Tijdige overhandiging van de voorwaarden
• Duidelijke verwijzing naar de voorwaarden
• Mogelijkheid voor de wederpartij om kennis te nemen

Zijn de algemene voorwaarden niet juist ingevoerd? Dan kan een uitsluitingsclausule ongeldig zijn. Het Weens Koopverdrag blijft dan gewoon gelden voor de koopovereenkomst.

Het uitsluiten van het Weens Koopverdrag

Partijen kunnen het Weens Koopverdrag makkelijk uitsluiten door een duidelijke clausule op te nemen. Vaak zie je simpelweg: “De toepasselijkheid van het Weens Koopverdrag wordt uitgesloten.”

Die uitsluiting zetten bedrijven meestal in hun algemene voorwaarden. Veel bedrijven doen dit omdat ze het verdrag eigenlijk niet goed kennen.

Voordelen van uitsluiting voor kopers:

• Toepassing van vertrouwd Nederlands recht
• Mogelijkheid tot ontbinding bij elke tekortkoming
• Langere termijnen voor het melden van gebreken

Na uitsluiting bepaalt het internationaal privaatrecht welk recht geldt. Voor Nederlandse partijen kom je dan vaak gewoon uit bij het Burgerlijk Wetboek.

Je moet die keuze wel bewust maken. Voor verkopers kan het Weens Koopverdrag soms juist gunstiger zijn dan Nederlands recht.

Afwijking van bepalingen

Het is niet nodig om het hele Weens Koopverdrag uit te sluiten. Je kunt ook alleen bepaalde bepalingen aanpassen of uitsluiten in je contract.

Het verdrag biedt veel ruimte voor partijautonomie. Contractuele afspraken gaan voor het verdrag, zolang ze niet in strijd zijn met dwingend recht.

Mogelijke gedeeltelijke afwijkingen:

• Andere termijnen voor het melden van gebreken
• Uitbreiding of beperking van schadevergoeding
• Aangepaste regels voor levering en betaling

Die flexibiliteit maakt het mogelijk om de voordelen van het Weens Koopverdrag te houden. Tegelijk kun je bepalingen aanpassen aan je eigen situatie.

Gedeeltelijke uitsluiting vraagt wel om juridische kennis. De wisselwerking tussen het verdrag en je contract kan behoorlijk ingewikkeld worden.

Veelgestelde Vragen

Het Weens Koopverdrag regelt koop en verkoop tussen professionele partijen uit verschillende landen. Vaak krijg je vragen over de toepasselijkheid, rechten en plichten, en hoe het verdrag zich verhoudt tot nationale wetten.

Wat zijn de basisprincipes van het Internationaal Koopverdrag?

Het Weens Koopverdrag bevat materieel kooprecht voor internationale transacties. Het gaat over kwaliteit, betaling, levering en gebreken van producten.

Het verdrag wil redelijk zijn voor beide kanten. Toch is het meestal wat vriendelijker voor verkopers dan het Nederlandse recht.

Partijen mogen afwijken van de bepalingen. De regels zijn niet dwingend, wat veel vrijheid geeft bij het opstellen van contracten.

Hoe worden geschillen opgelost onder het Internationaal Koopverdrag?

Het Weens Koopverdrag zegt niets over welke rechter bevoegd is bij geschillen. Je moet dit dus zelf regelen in het contract.

Zonder afspraken gelden Europese regels binnen Europa. Meestal is dan de rechter van de woonplaats van de verweerder bevoegd.

Ook kan soms de rechter van de afleverplaats bevoegd zijn. Staat er geen afleverplaats in het contract, dan moet de verkoper de goederen beschikbaar stellen op zijn eigen locatie.

Welke rechten en plichten ontstaan er voor kopers en verkopers onder het Internationaal Koopverdrag?

Verkopers moeten goederen leveren die aan het contract voldoen. Ze zijn aansprakelijk voor gebreken en te late levering.

Kopers moeten op tijd betalen en de goederen accepteren. Ze kunnen schadevergoeding eisen bij gebrekkige producten.

De schadevergoeding mag niet hoger zijn dan de schade die de verkoper kon voorzien. Dat beperkt de aansprakelijkheid van verkopers.

Kopers moeten binnen twee jaar na aflevering klagen over gebreken. Anders verliezen ze hun rechten. Dat is strenger dan onder Nederlands recht.

Op welke transacties is het Internationaal Koopverdrag van toepassing?

Het verdrag geldt voor koop van roerende zaken tussen professionele partijen. Beide partijen moeten in verschillende landen zitten die het verdrag hebben ondertekend.

Het geldt ook als je het recht van een verdragsstaat kiest. Nederland en Duitsland zijn bijvoorbeeld allebei verdragsstaten.

Consumentenverkoop valt erbuiten. Het verdrag geldt dus alleen voor zakelijke transacties tussen bedrijven.

Hoe verhoudt het Internationaal Koopverdrag zich tot nationale wetgevingen?

Het Weens Koopverdrag gaat vóór nationale wetgeving als het van toepassing is. Dan vervangt het de nationale koopregels.

Voor onderwerpen die het verdrag niet regelt, geldt het nationale recht. Denk aan verjaring van vorderingen of de hoogte van rente bij te late betaling.

Het verdrag is strenger dan Nederlands recht bij ontbinding van contracten. Alleen bij wezenlijke tekortkomingen kun je een contract ontbinden.

Welke uitsluitingen en beperkingen kent het Internationaal Koopverdrag?

Partijen kunnen het verdrag uitsluiten in hun contract. Daarvoor moeten ze echt duidelijke woorden gebruiken.

Je ziet vaak in contracten staan: “Nederlands recht is van toepassing, het Weens Koopverdrag wordt uitgesloten.” In dat geval geldt het verdrag dus niet.

Het uitsluiten via algemene voorwaarden kan ook. Maar die voorwaarden moeten dan wel geldig zijn verklaard volgens het verdrag zelf.

Het verdrag geeft een vervaltermijn van twee jaar voor klachten over gebreken. Je kunt deze termijn niet verlengen, hoe graag je dat misschien ook zou willen.

Most Favored Customer clausules (MFC-clausules) zie je steeds vaker opduiken in Nederlandse commerciële contracten. Toch hebben veel ondernemers nog steeds geen helder beeld van wat deze bepalingen precies betekenen en wat de impact is.

Deze afspraken dwingen leveranciers om hun beste prijzen en voorwaarden aan bepaalde klanten te bieden.

Een Most Favored Customer clausule geeft een koper dezelfde gunstige voorwaarden als alle andere klanten van de verkoper, of soms zelfs betere condities.

Dus als een leverancier een betere prijs of voorwaarde aan een andere klant aanbiedt, dan geldt dat automatisch ook voor de klant met de MFC-clausule.

Het opstellen en toepassen van deze clausules vraagt om scherpte op juridisch vlak. Je moet goed nadenken over de formulering en wat dit doet met concurrentieverhoudingen.

Er kleven risico’s aan, maar ook kansen, waar Nederlandse ondernemers best even bij stil mogen staan als ze MFC-bepalingen in hun contracten willen opnemen.

Definitie van de Most Favored Customer Clause

Een Most Favored Customer Clause (MFC-clausule) garandeert dat een koper dezelfde gunstige prijzen en voorwaarden krijgt als elke andere klant van de leverancier. Zo’n afspraak voorkomt dat leveranciers klanten ongelijk behandelen tijdens onderhandelingen.

Belangrijkste kenmerken

Een MFC-clausule draait eigenlijk om drie hoofdelementen. De leverancier moet zijn laagste prijs aanbieden aan de begunstigde klant.

Stel: leverancier A verkoopt een product voor €100 aan klant B. Dan moet klant C, die een MFC-clausule heeft, diezelfde prijs van €100 krijgen.

Dit geldt trouwens niet alleen voor prijs, maar ook voor leveringstermijnen en betalingsvoorwaarden.

De clausule werkt automatisch—de klant hoeft niet zelf te vragen om gelijke behandeling. De leverancier moet dit zelf actief in de gaten houden.

Als de leverancier iemand anders tóch betere voorwaarden geeft, kan de benadeelde partij schadevergoeding eisen. Die kan het verschil in prijs of voorwaarden claimen.

Vaak geldt de clausule voor een bepaalde periode die in het contract staat. Sommige partijen kiezen zelfs voor een permanente MFC-afspraak, wat nogal wat kan betekenen.

Toepassingsgebied in overeenkomsten

MFC-clausules zie je vooral in zakelijke contracten tussen bedrijven. Leveranciers van grondstoffen, onderdelen en diensten gebruiken ze regelmatig.

In de technologiesector zijn ze populair bij software- en hardwareleveranciers. Niemand wil natuurlijk dat klanten zich benadeeld voelen door prijsverschillen.

Langetermijncontracten bevatten vaak MFC-bepalingen, vooral als er veel geld of jarenlange samenwerking mee gemoeid zijn.

Grote inkopers eisen vaak een MFC-clausule. Ze willen gewoon meeliften op kortingen die anderen krijgen.

Ook distributieovereenkomsten tussen fabrikanten en wederverkopers bevatten deze afspraken. Het idee: eerlijke concurrentie tussen verschillende verkoopkanalen.

Verschil met andere prijsafspraken

MFC-clausules verschillen van vaste prijsafspraken omdat ze meebewegen met de markt. Vaste prijzen blijven gewoon hetzelfde, wat er ook gebeurt.

Bij volumekortingen draait het om korting bij grotere afnames. MFC-clausules gaan juist over gelijke behandeling, ongeacht het volume.

Exclusieve prijsafspraken geven één klant een voorkeursbehandeling. Dat is dus precies het tegenovergestelde van een MFC-clausule.

Prijsindexering koppelt prijzen aan externe factoren zoals inflatie. Een MFC-clausule kijkt alleen naar de beste voorwaarden die de leverancier zelf aanbiedt.

En dan heb je nog de meest-begunstigde-natieclausules in internationale handelsverdragen. Die lijken op MFC, maar gelden tussen landen, terwijl MFC-clausules tussen bedrijven spelen.

Relevantie in het Nederlands contractenrecht

De most favored customer clause heeft inmiddels een stevige plek veroverd in Nederlandse commerciële overeenkomsten. Steeds meer bedrijven gebruiken deze bepaling om concurrentievoordeel te behouden en prijsdiscriminatie te voorkomen.

Gebruik en implementatie in commerciële contracten

Nederlandse ondernemingen verwerken MFC-clausules vooral in leveringscontracten en serviceovereenkomsten. Zo weten klanten zeker dat ze de beste prijzen en voorwaarden krijgen.

Vaak combineren bedrijven de clausule met transparantievereisten. Leveranciers moeten dan aantonen dat ze geen betere voorwaarden aan anderen geven.

In de praktijk zie je verschillende vormen:

• Prijsgaranties voor bestaande klanten
• Automatische aanpassingen als er betere deals aan derden zijn
• Rapportageverplichtingen bij prijswijzigingen

Het is belangrijk om duidelijk te omschrijven wie als vergelijkbare klant telt. Anders krijg je geheid discussies over de toepassing van de clausule.

Belangrijke jurisprudentie

Nederlandse rechtbanken hebben tot nu toe weinig uitspraken gedaan over most favored customer clausules. De Hoge Raad heeft er zelfs nog geen specifieke richtlijnen voor gegeven.

Lagere rechtbanken gebruiken meestal de Haviltex-doctrine als er interpretatieproblemen zijn. Daarbij tellen álle omstandigheden van het geval mee bij de uitleg.

Wie moet bewijzen dat een leverancier betere voorwaarden aan anderen heeft gegeven? Die bewijslast ligt vaak bij de klant, wat in de praktijk lastig kan zijn.

Rechters kijken kritisch naar te brede formuleringen. Blijft een clausule vaag, dan is die minder goed afdwingbaar.

Rol van Nederlandse wetgeving

Het Burgerlijk Wetboek zegt eigenlijk niets specifieks over most favored customer clausules. Ze vallen gewoon onder het algemene contractenrecht van Boek 6 BW.

Artikel 6:248 BW over redelijkheid en billijkheid speelt een grote rol. Rechters kunnen een clausule aanpassen als die tot onredelijke gevolgen leidt.

De Mededingingswet kan relevant zijn als een partij een sterke marktpositie heeft. MFC-clausules kunnen dan de concurrentie beperken.

Belangrijke wettelijke aspecten:

De Nederlandse wet biedt ruimte voor maatwerk in contracten. Partijen mogen dus hun eigen voorwaarden afspreken, zolang ze binnen de wet blijven.

Typische bepalingen en formulering

Het formuleren van een meest begunstigde klantclausule vraagt om zorgvuldige juridische taal. Je wilt natuurlijk dat de rechten en plichten voor iedereen duidelijk zijn.

Contractpartijen nemen meestal mechanismen op voor aanpassingen en controle.

Voorbeelden van clausules

Een standaard meest begunstigde klantclausule bevat vaak een directe verplichting voor de leverancier. Die mag simpelweg geen andere klant gunstiger behandelen dan de begunstigde klant.

Basisformulering:
“Leverancier garandeert dat geen enkele andere klant voorwaarden ontvangt die gunstiger zijn dan de voorwaarden in deze overeenkomst.”

Een meer gedetailleerde versie geeft precies aan welke onderdelen onder de clausule vallen:

• Prijsstelling en kortingen
• Leveringsvoorwaarden
• Betalingstermijnen
• Service levels

Uitgebreide formulering:
“Indien leverancier aan derden producten of diensten levert tegen gunstiger commerciële voorwaarden, worden deze voorwaarden automatisch van toepassing op deze overeenkomst.”

Soms beperkt de clausule zich tot specifieke productcategorieën of vergelijkbare afnemers. Dat voorkomt dat de clausule te breed wordt uitgelegd.

Onderhandeling en formulering

De onderhandelingsfase bepaalt grotendeels de reikwijdte en effectiviteit van de clausule.

Kopers willen meestal een brede formulering die alle voorwaarden dekt.

Leveranciers proberen de clausule te beperken tot specifieke elementen zoals alleen de prijsstelling.

Ze nemen vaak uitzonderingen op voor bijzondere omstandigheden—logisch, want niemand wil zichzelf vastzetten.

Belangrijke onderhandelingspunten:

De definitie van “gunstiger voorwaarden” zorgt vaak voor discussie.

Partijen moeten afspreken of het om alleen directe prijsvoordelen gaat, of ook om indirecte voordelen.

Juridische adviseurs raden aan om duidelijke meetcriteria in het contract te zetten.

Dat voorkomt een hoop gedoe achteraf over interpretatie.

Aanpassingsmechanismen

Effectieve meest begunstigde klantclausules bevatten automatische aanpassingsmechanismen.

Hierdoor profiteert de begunstigde klant direct van betere voorwaarden die aan anderen worden gegeven.

Kennisgevingsverplichting is essentieel.

De leverancier moet de klant binnen een bepaalde termijn informeren over gunstiger deals met derden.

Standaardformulering: “Leverancier informeert klant binnen 30 dagen over alle gunstiger voorwaarden aan derden.”

De implementatietermijn bepaalt hoe snel verbeterde voorwaarden gelden.

Termijnen lopen uiteen van direct tot 90 dagen na kennisgeving.

Controlmechanismen geven de klant recht op inzage in relevante contracten van de leverancier.

Vaak beperken partijen dit tot prijsinformatie om commerciële gevoeligheid te waarborgen.

In sommige agreements staat een compensatieregeling voor als de leverancier de clausule schendt.

De klant krijgt dan het verschil in voorwaarden terugbetaald.

Beëindigingsrechten kunnen aan schending van de clausule worden gekoppeld.

Zo krijgt de klant een extra stukje bescherming tegen oneerlijke behandeling.

Invloed op prijzen en concurrentie

Most favored customer clausules beïnvloeden de prijsvorming op de markt en veranderen hoe bedrijven met elkaar concurreren.

Deze bepalingen kunnen prijzen kunstmatig hoog houden en maken het voor nieuwkomers niet bepaald makkelijk.

Effecten op prijsvorming

Most favored customer clausules kunnen de prijzen op de markt verhogen.

Leveranciers weten dat ze alle klanten dezelfde lage prijs moeten geven als ze één klant korting geven.

Dit maakt ze minder geneigd om prijsverlagingen aan te bieden.

Bedrijven vermijden het simpelweg, want korting aan één is korting aan allemaal met een MFC-clausule.

De clausules maken prijsconcurrentie minder aantrekkelijk.

Leveranciers kiezen dan sneller voor stabiele, hogere prijzen in plaats van agressieve prijsstrategieën.

Voordelen voor afnemers:

• Gegarandeerde beste prijzen
• Bescherming tegen discriminatie
• Transparantie in prijsvorming

Nadelen voor de markt:

• Hogere gemiddelde prijzen
• Minder prijsflexibiliteit
• Beperkte onderhandelingsruimte

Online platforms gebruiken deze clausules vaak om prijspariteit af te dwingen.

Hotels mogen bijvoorbeeld niet goedkoper zijn op hun eigen website dan op het boekingsplatform.

Gevolgen voor concurrentieverhoudingen

MFC-clausules veranderen de concurrentiedynamiek tussen bedrijven.

Nieuwe toetreders krijgen het moeilijker om klanten te winnen met lage prijzen.

Gevestigde bedrijven met veel MFC-contracten hebben een concurrentievoordeel.

Zij kunnen nieuwe concurrenten dwarszitten doordat prijsverlagingen voor hen duurder uitpakken.

De clausules zorgen voor markttoegangsbarrières.

Nieuwe leveranciers kunnen niet zomaar klanten aantrekken met betere prijzen of voorwaarden.

Effecten op concurrenten:

• Verminderde prijsconcurrentie
• Hogere instapdrempels
• Minder innovatie in pricing

Grote platforms met veel MFC-contracten verstevigen hun marktpositie.

Kleinere spelers hebben minder ruimte om te concurreren op prijs.

De Europese Commissie ziet dat brede pariteitsclausules de concurrentie flink kunnen beperken.

Smalle clausules mogen onder voorwaarden soms nog wel.

Risico’s en aandachtspunten bij het gebruik

Most favored customer clausules brengen juridische en commerciële risico’s mee voor zowel leveranciers als afnemers.

Compliance met mededingingsrecht en toezicht door autoriteiten zijn hierbij belangrijke aandachtspunten.

Risico’s voor leveranciers en afnemers

Leveranciers lopen het risico dat hun flexibiliteit in prijsstelling flink wordt beperkt.

Een vendor kan moeilijker onderscheid maken tussen klanten op basis van ordervolume of betalingsvoorwaarden.

Dit leidt vaak tot hogere gemiddelde prijzen.

De agreement zorgt daarnaast voor administratieve lasten.

Leveranciers moeten alle prijzen en voorwaarden nauwkeurig bijhouden om geen clausules te schenden.

Afnemers kunnen nadeel ondervinden als leveranciers hun prijzen verhogen om risico’s af te dekken.

De clausule kan ook leiden tot minder innovatieve prijsmodellen of kortingsstructuren.

Geschillen over interpretatie komen regelmatig voor.

Onduidelijkheid over welke klanten onder de clausule vallen of welke voorwaarden vergelijkbaar zijn, leidt soms tot juridische procedures.

Compliance en toezicht

Mededingingsautoriteiten zoals de ACM houden toezicht op most favored customer clausules.

Ze beoordelen deze clausules als mededingingsbeperkend, vooral als ze marktdominante posities versterken.

Bedrijven moeten hun clausules zo opstellen dat ze niet tot prijsafspraken of marktverdeling leiden.

Dat vraagt om regelmatige juridische toetsing van agreements.

Compliance-maatregelen zijn onder meer:

• Regelmatige training van commerciële teams
• Juridische review van contractvoorwaarden
• Monitoring van marktpositie en concurrentie-effecten
• Documentatie van prijsstellingsbesluiten

Overtredingen kunnen leiden tot boetes en schadeclaims van concurrenten of klanten.

Praktische tips voor het opstellen en implementeren

Een goede voorbereiding en duidelijke afspraken voorkomen veel problemen bij most favored customer clausules.

De ingangsdatum, monitoring en naleving vragen om aandacht tijdens de contractperiode.

Checklist voor contractpartijen

Definitie van vergelijkbare klanten vormt de basis van elke MFC-clausule.

Partijen moeten criteria vastleggen zoals afnamevolume, contractduur, locatie en serviceniveau.

Een materiële drempel voorkomt discussies over kleine prijsverschillen.

Veel contracten kiezen een percentage van 5-10% voordat de clausule in werking treedt.

Consequenties bij schending moeten expliciet worden geregeld:

• Prijsaanpassing naar het lagere niveau
• Terugbetaling van teveel betaalde bedragen
• Schadevergoeding voor geleden schade

De verificatiemethode bepaalt hoe partijen schendingen ontdekken.

Opties zijn:

Monitoring en naleving tijdens looptijd

Onafhankelijke auditors helpen om mededingingsrisico’s bij verificatie te beperken. Ze delen alleen geaggregeerde conclusies, niet de onderliggende klantgegevens.

Contractpartijen mogen de frequentie van controles beperken tot maximaal twee keer per jaar. Te veel audits halen je bedrijfsvoering onnodig overhoop.

Documentatieverplichtingen voor leveranciers houden in dat ze prijslijsten en contractvoorwaarden bijhouden. Deze informatie moet tijdens de hele contractperiode beschikbaar blijven.

Klanten die zich abonneren op monitoring moeten rekening houden met flinke kosten. Een professionele audit kost vaak tussen de €10.000 en €50.000 per onderzoek.

Escalatieprocedures bij vermoedens van schending helpen om conflicten te vermijden. Een neutrale expert kan dan geschillen beslechten zonder dat je meteen naar de rechter hoeft.

Rol van de ingangsdatum en termijn

De ingangsdatum van MFC-clausules ligt meestal na een overgangsperiode van 3 tot 6 maanden. Zo krijgen leveranciers de tijd om bestaande contracten aan te passen.

Retroactieve werking blijft juridisch lastig en je moet dit expliciet afspreken. Nederlandse rechters zijn huiverig om terugwerkende kracht toe te passen zonder duidelijke contractuele basis.

Automatische verlenging van het contract kan leiden tot ongewenste langdurige verplichtingen. Veel partijen kiezen liever voor een vaste termijn met verlengingsoptie.

Opzegtermijnen voor MFC-clausules lopen vaak gelijk met de hoofd­overeenkomst. Een kortere opzegtermijn voor de MFC-clausule zelf geeft wat meer flexibiliteit.

Wijzigingsvoorwaarden vragen om schriftelijke bevestiging. Mondelinge aanpassingen zorgen vaak voor interpretatieproblemen.

Veelgestelde vragen

Deze clausules roepen allerlei praktische en juridische vragen op bij Nederlandse bedrijven. De implementatie en handhaving van meest begunstigde klant-clausules vraagt om zorgvuldige afweging van contractuele aspecten en mededingingsrecht.

Wat houdt een ‘meest begunstigde klant’-clausule precies in binnen de context van het Nederlands recht?

Een meest begunstigde klant-clausule verplicht de leverancier om aan de begunstigde klant dezelfde voorwaarden te geven als aan andere klanten. De klant krijgt dus automatisch recht op de beste prijs of condities.

Zo’n clausule kan gaan over prijsstelling, betaling, leveringstermijnen of andere afspraken. Het idee is dat de klant niet slechter af is dan andere afnemers.

In het Nederlands contractenrecht gelden deze clausules als toegestane afspraken tussen partijen. Ze vallen onder de contractvrijheid, zolang ze niet botsen met dwingend recht.

Hoe wordt de naleving van een ‘meest begunstigde klant’-clausule gewaarborgd in Nederlandse contracten?

Contractpartijen nemen verschillende mechanismen op om naleving te waarborgen. Informatieverplichtingen kunnen de leverancier verplichten wijzigingen in prijzen of voorwaarden te melden.

Met controlerechten krijgt de begunstigde klant toegang tot relevante informatie over andere contracten. Dit gebeurt bijvoorbeeld via een accountantsverklaring of andere verificatie.

Ook boeteclausules kunnen in het contract staan voor het geval iemand de afspraak schendt. Die boetes moeten wel redelijk zijn volgens het Nederlands recht.

Op welke manier kan een ‘meest begunstigde klant’-clausule invloed hebben op concurrentieverhoudingen?

Deze clausules kunnen de prijsconcurrentie beperken. Leveranciers kiezen dan soms voor hogere prijzen om conflicten met verschillende klanten te voorkomen.

De Nederlandse Mededingingsautoriteit (ACM) kijkt naar het effect van zulke clausules op de markt. Bij partijen met marktmacht kan de ACM dit als misbruik van economische positie zien.

Kleinere bedrijven hebben meestal wat meer ruimte om deze clausules te gebruiken. De positie van de leverancier op de markt blijft bepalend voor de mededingingsrechtelijke toets.

In welke situaties is het aan te raden om een ‘meest begunstigde klant’-clausule in een contract op te nemen?

Grote afnemers met veel inkoopvolume gebruiken deze clausules om hun onderhandelingspositie te versterken. Zeker in markten waar weinig transparantie over prijzen is, kan dat handig zijn.

Langetermijncontracten bieden een goed kader voor zulke afspraken. De clausule beschermt de klant tegen ongunstige prijsontwikkelingen tijdens het contract.

Bedrijven die sterk afhankelijk zijn van een specifieke leverancier kunnen zo hun concurrentiepositie beschermen. Zo voorkom je dat concurrenten betere inkoopvoorwaarden krijgen.

Welke jurisprudentie bestaat er in Nederland omtrent de ‘meest begunstigde klant’-clausules?

Nederlandse rechters hebben weinig uitspraken gedaan over deze specifieke clausules. De meeste zaken gaan over algemene geschillen rondom prijsaanpassingen en voorwaarden.

Het Hof van Justitie van de EU heeft wél uitspraken gedaan over vergelijkbare clausules in het mededingingsrecht. Die Europese rechtspraak beïnvloedt de Nederlandse praktijk.

De ACM heeft in enkele besluiten aandacht besteed aan dergelijke clausules bij mededingingsonderzoeken. Zulke besluiten geven richting aan de praktijk in Nederland.

Hoe kan een ‘meest begunstigde klant’-clausule worden aangevochten of betwist in het Nederlands recht?

Je kunt zo’n clausule aanvechten als er sprake is van dwaling of bedrog. Soms biedt het algemene verbintenissenrecht ruimte als een partij onevenredig wordt benadeeld.

Heb je het idee dat de clausule de marktwerking echt verstoort? Dan kun je bij de ACM mededingingsrechtelijke bezwaren indienen. Dit speelt vooral als een bedrijf een dominante positie heeft.

Vaak kun je kiezen tussen arbitrage of gewone rechtspraak, afhankelijk van wat er in het contract staat. Meestal moet degene die de schending aankaart, ook zelf het bewijs leveren.

Stel je voor: een bedrijf kan ineens niet leveren door een overstroming, oorlog, of pandemie. Dan rijst meteen de vraag of ze nog aansprakelijk zijn voor schade.

Overmacht is een juridisch begrip dat beschermt tegen aansprakelijkheid wanneer iemand door oncontroleerbare omstandigheden zijn verplichtingen niet kan nakomen. Dit concept speelt een grote rol in contracten en zakelijke afspraken, maar voelt soms als een grijs gebied.

Ondernemers kennen de term ‘force majeure’ uit contracten. Maar eerlijk: wie weet nou echt precies wanneer je daar succesvol een beroep op doet?

De Nederlandse wet stelt best strenge voorwaarden aan overmacht. Niet elke onverwachte situatie telt zomaar.

We duiken hier in de juridische aspecten van overmacht. Denk aan de basisvoorwaarden, maar ook aan lastige situaties waarin schuldenaren bescherming zoeken.

Wanneer geldt overmacht nou echt? En hoe kijken Nederlandse rechtbanken naar uitzonderlijke omstandigheden?

Wat is overmacht?

Overmacht is een juridisch begrip dat betekent dat je door omstandigheden buiten jouw schuld om een verplichting niet kunt nakomen. Het verschilt van wanprestatie, want bij overmacht kun je de tekortkoming niet aan de schuldenaar toeschrijven.

Dit zie je bij dingen als ziekte, natuurgeweld of overheidsmaatregelen. Het is soms lastig te bepalen waar de grens ligt.

Definitie en juridisch kader

Overmacht betekent simpelweg dat iemand niet aan zijn verplichtingen kan voldoen door omstandigheden waar hij geen grip op had. Het principe zegt eigenlijk: niemand kan het onmogelijke doen.

In het verbintenissenrecht noemen we overmacht vaak force majeure. Frans voor ‘grote kracht’, klinkt misschien wat dramatisch, maar het dekt de lading wel.

Dit concept zie je terug in verschillende rechtsgebieden. In het privaatrecht zorgt overmacht ervoor dat partijen van hun verplichtingen af kunnen komen.

De situatie moet echt niet te voorzien zijn geweest. En het mag niet aan de betrokkene te wijten zijn.

Het juridische kader is er om mensen te beschermen tegen aansprakelijkheid voor dingen die ze niet konden voorkomen. Soms voelt dat als een redelijke uitweg, soms als een lastig excuus.

Verschil met wanprestatie

Wanprestatie ontstaat als iemand zijn verplichtingen niet nakomt en dat wel zijn eigen schuld is. Bij overmacht kun je daar niks aan doen.

Bij wanprestatie moet de schuldenaar vaak schadevergoeding betalen. Bij overmacht vervalt die verplichting.

Het draait allemaal om toerekenbaarheid:

• Wanprestatie: Tekortkoming is wél de schuld van de schuldenaar
• Overmacht: Tekortkoming is niet zijn schuld

De schuldenaar had bij wanprestatie meestal een keuze. Bij overmacht stond hij simpelweg met lege handen.

Voorbeelden uit de praktijk

Wat zijn nou typische voorbeelden van overmacht?

Natuurlijke oorzaken:

• Onverwachte ziekte
• Natuurgeweld zoals stormen of overstromingen
• Epidemieën of pandemieën

Menselijke oorzaken:

• Overheidsmaatregelen
• Quarantaines
• Oorlog of gewapende conflicten

Stel: een leverancier kan niet leveren omdat het personeel plots ziek is. Dan kan hij zich beroepen op overmacht.

Transportbedrijven die vastlopen door extreem weer komen vaak in dezelfde situatie terecht.

In contracten staan meestal force majeure-clausules. Die benoemen wat als overmacht telt en wat dat betekent voor de overeenkomst.

Voorwaarden voor overmacht

Wie met succes een beroep wil doen op overmacht moet voldoen aan drie voorwaarden. De tekortkoming mag niet aan de schuldenaar te wijten zijn, moest onvoorzienbaar zijn bij het sluiten van het contract, en ondanks redelijke voorzorgsmaatregelen onvermijdbaar blijken.

Niet-toerekenbaarheid

Een tekortkoming is alleen niet-toerekenbaar als deze niet door schuld van de schuldenaar komt. Dus: geen opzet of nalatigheid.

Artikel 6:75 BW zegt dat een tekortkoming niet toerekenbaar is als die niet aan de schuldenaar te wijten is. Ook mag het risico niet bij hem liggen volgens wet, contract of algemene opvattingen.

Belangrijke punten bij niet-toerekenbaarheid:

• Geen opzet of nalatigheid
• Het risico ligt niet bij de schuldenaar
• Externe oorzaak, buiten zijn macht

Als een leverancier te laat bestelt bij zijn eigen toeleverancier, valt dat onder zijn verantwoordelijkheid. Dat is dus geen overmacht.

Onvoorzienbaarheid

De omstandigheden die tot overmacht leiden, moeten onvoorzienbaar zijn geweest bij het sluiten van de overeenkomst. Partijen moeten niet redelijkerwijs hebben kunnen verwachten dat het zou gebeuren.

De toets voor onvoorzienbaarheid is objectief. Je kijkt of een redelijk handelende partij dit had kunnen zien aankomen.

Wat speelt mee bij onvoorzienbaarheid?

• Wanneer werd het contract gesloten?
• Bekende risico’s in de sector
• Eerdere soortgelijke gebeurtenissen
• Algemene ontwikkelingen in de maatschappij

Seizoensproblemen of bekende risico’s in een branche zijn meestal wél voorzienbaar. Een schaatsenleverancier kan bij een warme winter niet zomaar overmacht claimen.

Onvermijdbaarheid

Zelfs met redelijke voorzorgsmaatregelen moet de tekortkoming onvermijdbaar zijn. De schuldenaar moet echt gedaan hebben wat je mag verwachten om problemen te voorkomen.

Deze eis vraagt om een actieve houding. Je kunt niet gewoon afwachten; je moet echt iets geprobeerd hebben.

Voorbeelden van redelijke voorzorgsmaatregelen:

• Andere leveranciers zoeken
• Voorraad opbouwen van kritieke spullen
• Tijdig communiceren over problemen
• Crisisplannen maken en uitvoeren

De rechter kijkt per geval wat redelijk is. Dat verschilt per branche, type overeenkomst en de middelen van de schuldenaar.

Een webshop die tijdens Black Friday overbelast raakt en geen extra servercapaciteit regelt, kan zich niet beroepen op overmacht. Dat voelt misschien streng, maar is wel logisch.

Rechtsgevolgen van overmacht

Bij overmacht kan een partij tijdelijk of permanent onder contractuele verplichtingen uitkomen. Vaak betekent dit dat nakoming wordt opgeschort en de aansprakelijkheid voor schadevergoeding vervalt.

Opschorting en beëindiging van verbintenissen

Overmacht heeft direct invloed op contractuele verplichtingen. De partij die door overmacht wordt getroffen, mag de nakoming van haar verplichtingen uitstellen.

Bij tijdelijke overmacht schuift de uitvoering van het contract op. De verplichting blijft bestaan, maar onmiddellijke nakoming is niet nodig.

Permanente overmacht betekent dat de verbintenis eindigt. Dit gebeurt als nakoming door de overmacht echt onmogelijk wordt.

De wederpartij kan tijdens overmacht geen nakoming eisen. Zo voorkomt de wet contractbreuk bij de partij die door overmacht wordt getroffen.

Voorwaarden voor opschorting:

• Er moet daadwerkelijk sprake zijn van overmacht
• Nakoming moet onmogelijk of onredelijk zwaar zijn
• De situatie mag niet door toedoen van de schuldenaar ontstaan zijn

Aansprakelijkheid en schadevergoeding

Bij overmacht valt de aansprakelijkheid weg. De partij in overmacht hoeft dan geen schadevergoeding te betalen als zij haar verplichtingen niet nakomt.

Dit komt omdat er bij overmacht geen schuld is. De niet-nakoming ligt buiten de schuld van de schuldenaar.

De wederpartij draait dan zelf op voor het risico van schade door overmacht. Dit geldt tenzij het contract andere afspraken bevat.

Belangrijke beperkingen:

• Alleen directe gevolgen van overmacht vallen onder deze regel
• Schade door eigen toedoen blijft voor eigen rekening
• Verzekeringsverplichtingen kunnen gewoon blijven gelden

Bij gedeeltelijke overmacht ontstaat er een proportionele vrijstelling van aansprakelijkheid. De schuldenaar blijft wél verantwoordelijk voor het deel dat hij nog kan uitvoeren.

Overmacht in het contractenrecht

Het contractenrecht regelt overmacht via artikel 6:75 van het Burgerlijk Wetboek. Toch mogen partijen van deze wettelijke regeling afwijken en eigen afspraken maken.

Regelgeving in art. 6:75 BW

Artikel 6:75 BW stelt duidelijke eisen aan een geslaagd beroep op overmacht. De tekortkoming mag niet door schuld van de debiteur komen.

Ook mag het niet-nakomen niet voor risico van de debiteur zijn. De overmachtssituatie moet dus echt buiten de invloed van de contractpartij liggen.

Belangrijke voorwaarden voor overmacht:

• Het moet echt onmogelijk zijn om na te komen
• Geen schuld van de debiteur
• De situatie was bij het sluiten van het contract niet te voorzien
• Geen sprake van risicoaansprakelijkheid

Bij risicoaansprakelijkheid helpt overmacht niet. Bijvoorbeeld als werknemers of hulppersonen fouten maken, blijft de verbintenis bestaan.

De wet maakt onderscheid tussen verschillende vormen van onmogelijkheid. Tijdelijke onmogelijkheid kan leiden tot opschorting van de verbintenis.

Contractuele invulling en afwijkingen

Zakelijke contracten mogen het begrip overmacht ruimer of juist strikter formuleren dan de wet doet. Deze contractuele vrijheid geeft partijen meer grip op hun verplichtingen.

Contractpartijen kunnen precies afspreken welke situaties wel of niet onder overmacht vallen. Denk aan oorlog, natuurrampen of ingrijpen van de overheid.

Mogelijke contractuele regelingen:

• Uitbreiding van overmachtssituaties
• Beperking van het overmachtsbegrip
• Verdeling van risico’s tussen partijen
• Gevolgen bij overmacht (opschorting, ontbinding)

Niet alle contractuele bepalingen zijn geldig. Bepalingen die ingaan tegen openbare orde, goede zeden of redelijkheid en billijkheid zijn ongeldig.

Het loont om vooraf duidelijke afspraken te maken. Zo voorkom je discussies achteraf en bescherm je beide partijen bij onverwachte situaties.

Rol van de schuldenaar bij overmacht

De schuldenaar moet actief aantonen dat er sprake is van overmacht. Hij zal moeten bewijzen dat hij redelijke voorzorgsmaatregelen heeft genomen om de tekortkoming te voorkomen.

Bewijslast en uitleg

De schuldenaar draagt de bewijslast voor overmacht. Hij kan niet zomaar op deze uitzondering terugvallen.

De schuldenaar moet drie dingen aantonen:

• De tekortkoming is niet zijn schuld
• Het risico van de tekortkoming ligt niet bij hem
• De situatie was onvoorzienbaar en niet te vermijden

Het bewijs moet overtuigend zijn. Vage uitleg of algemene verhalen helpen niet.

Hij moet feitelijke omstandigheden laten zien. Waarom was nakoming echt onmogelijk?

Rechters kijken kritisch naar een beroep op overmacht. Alleen in uitzonderlijke gevallen accepteren ze het.

Redelijke voorzorgsmaatregelen

De schuldenaar moet alles doen wat redelijk is om de tekortkoming te voorkomen. Dat is echt essentieel bij overmacht.

Voorbeelden van redelijke maatregelen:

• Alternatieve leveranciers zoeken
• Noodmaatregelen treffen
• De wederpartij op tijd waarschuwen

Wie passief blijft, kan zich niet op overmacht beroepen. Je moet aantonen dat je echt actie hebt ondernomen.

Ook moet je laten zien dat die maatregelen daadwerkelijk zijn uitgevoerd. Alleen plannen maken is niet genoeg.

De rechter bekijkt of de genomen stappen redelijk waren in de gegeven situatie.

Overmacht in uitzonderlijke situaties

Noodtoestanden en grote maatschappelijke crises vormen vaak de basis voor overmacht. Zulke gebeurtenissen gaan verder dan normale bedrijfsrisico’s en maken het nakomen van contracten onmogelijk.

Noodtoestand en maatschappelijke gebeurtenissen

Een noodtoestand ontstaat door extreme omstandigheden die de samenleving raken. Oorlog, natuurrampen en grootschalige overheidsmaatregelen vallen hieronder.

Overheidsmaatregelen spelen een grote rol. Lockdowns, handelsembargo’s en noodverordeningen kunnen contracten onmogelijk maken. Wie een contract sluit tijdens een crisis, zal overmacht minder snel kunnen aantonen.

Natuurgeweld zoals overstromingen, aardbevingen en stormen vallen meestal onder overmacht. Zulke gebeurtenissen zijn onvoorspelbaar en niet te beheersen.

Sociale onrust en grootschalige stakingen kunnen ook als overmacht gelden. Dat hangt af van de ernst en het effect op het contract. Een lokale staking telt minder zwaar dan een landelijke transportstaking.

Specifieke voorbeelden zoals pandemie en stakingen

Pandemieën zijn ingewikkelde overmachtssituaties. COVID-19 liet zien dat virusuitbraken contracten kunnen ontregelen. Quarantainemaatregelen, reisverboden en leveringsproblemen maken nakoming vaak lastig of zelfs onmogelijk.

De rechter kijkt per geval of een pandemie overmacht oplevert. Hoe ernstig is de uitbraak? Wat zijn de gevolgen voor het contract?

Stakingen leveren wisselende uitkomsten op. Een staking van eigen personeel geldt zelden als overmacht—werkgevers kunnen daar vaak invloed op uitoefenen. Stakingen bij leveranciers of transporteurs maken meer kans.

Cyberaanvallen worden steeds vaker genoemd. Een grootschalige hack op kritieke infrastructuur kan overmacht opleveren. Gewone computerproblemen vallen daar meestal niet onder.

Terroristische aanslagen en politieke omwentelingen zijn andere voorbeelden die de rechter soms als overmacht erkent.

Veelgestelde Vragen

Overmacht brengt specifieke wettelijke eisen en bewijslast met zich mee. De gevolgen lopen uiteen van het wegvallen van aansprakelijkheid tot het beëindigen van het contract.

Wat zijn de wettelijke vereisten voor het inroepen van overmacht?

Artikel 6:75 BW noemt drie hoofdvereisten voor overmacht. De tekortkoming mag niet door schuld van de schuldenaar komen.

Het risico van de tekortkoming mag niet bij de schuldenaar liggen. De omstandigheid moet onvoorzienbaar en niet te vermijden zijn.

De schuldenaar moet aantonen dat hij geen invloed had op de situatie. De overmachtssituatie moet zijn ontstaan na het sluiten van de overeenkomst.

Hoe dient men te bewijzen dat er sprake is van overmacht?

Wie zich op overmacht beroept, moet dat zelf aantonen. Je moet laten zien dat de oorzaak niet te voorzien was toen je het contract afsloot.

Je moet ook bewijzen dat je je niet kon verzekeren tegen het risico. Goede documentatie van de situatie helpt enorm.

Getuigenverklaringen en officiële rapporten ondersteunen je zaak. Het moet duidelijk zijn dat de overmacht direct leidde tot het niet nakomen van het contract.

Op welke wijze kan overmacht worden uitgesloten in een contract?

Partijen kunnen samen afspreken om overmacht te beperken of zelfs uit te sluiten. Zo’n clausule moet echt helder en ondubbelzinnig zijn.

Je kunt in het contract precies benoemen welke risico’s niet als overmacht tellen. De clausule moet wel redelijk zijn.

In consumentencontracten mag je overmacht meestal niet zomaar uitsluiten. Je moet de algemene voorwaarden op de juiste manier delen, anders zijn ze niet geldig.

Wat zijn de mogelijke juridische gevolgen wanneer overmacht wordt vastgesteld?

Als de rechter overmacht erkent, hoeft de partij geen schade te vergoeden. Soms mag je de verplichtingen tijdelijk opschorten.

Gedeeltelijke ontheffing kan ook, afhankelijk van de situatie. Na een bepaalde periode mag een partij het contract opzeggen.

De rechter beslist uiteindelijk wat het beste past bij het conflict.

Kunnen partijen nog verdere claims maken na een erkende overmachtssituatie?

Na erkenning van overmacht kun je geen schadeclaims meer indienen tegen de partij die tekortschiet. Schade die je al hebt geleden door de overmacht, blijft voor eigen rekening.

Toekomstige verplichtingen uit het contract kunnen nog wel blijven gelden. Claims over de periode vóór de overmacht kun je soms nog indienen.

Partijen mogen altijd onderhandelen over nieuwe afspraken. Misschien vinden ze samen een alternatieve oplossing voor wat er nog openstaat.

Welke alternatieven zijn er beschikbaar als overmacht niet kan worden aangetoond?

Als je overmacht niet kunt aantonen, dan geldt gewoon de normale contractuele aansprakelijkheid. Toch kun je vaak nog onderhandelen over een gedeeltelijke kwijtschelding.

Een buitengerechtelijke schikking kan helpen om schade en kosten wat te beperken. Soms lukt het om de contractvoorwaarden opnieuw te bespreken.

Je kunt ook samen besluiten om uitstel van nakoming af te spreken. Het is slim om een advocaat van Law & More in te schakelen, want die ziet vaak net andere mogelijkheden.